Ksenokrates (Kalkedonlu): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Yeni səhifə: f |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
Speusippusdan sonra Akademiyaya '''Kalkedonlu Ksenokrates''' (yun. Ξενοκράτης, m. ö. 395 – 314) başçılıq etmişdir. O, fəlsəfəni sistemləşdirmiş, onu üç hissəyə bölmüşdür: ''dialektika'' (idrak nəzəriyyəsi və məntiqlə birlikdə), ''fizika'' və ''etika''. Onun fikrincə üç növ ilk varlıq və ya başlanğıc (substansiya) vardır: ''ağılla dərk edilən'', ''hissi'' və onların üzərində qurulmuş ''mürəkkəb''. Ağılla dərk edilən göy qatından yüksəklərdə olanların, hissi yerin və göyaltı sahələrin, mürəkkəb isə göyün özünün substansiyasıdır. Buna görə də ağılla dərk ediləni elmin, hissi substansiyanı duyğuların vasitəsi ilə qavramaq olar. Mürəkkəb substansiya isə rəylə dərk edilə bilər. Elm vasitəsi ilə qavranılarlar dayanıqlı və həqiqi olur. Duyğularla qavranılanlar da həqiqi olur, ancaq dərəcəsi elmlə qavranılarlar qədər olmur. Mürəkkəbdə isə həqiqət və yanlışlıq vardır. Çünki, hər bir rəydə həm həqiqət, həm də yanlışlıq mövcuddur. (21, 90)
Dünyanın əsasında ''Vahid'' və ''Diada'' (İkilik) durur. Vahidi Ksenokrates yunanların baş tanrısı Zeusla eyniləşdirib “Ata” adlandırırdı. Vahid həm də dünya Əqlidir. Diadanı isə o, "tanrıların anası" adlandırırdı və onu dünya “Ruhu” ilə eyniləşdirirdi. (28, 55-56)
Ksenokratesə görə dünya Ruhu rəqəmlər (ideyalar) və dəyişikliklərə məruz qalan maddi dünya arasında bir keçid mərhələsidir. Beləliklə o, '''''Vahid''''' başlanğıc və dünya '''''Əqli''''' anlayışlarına dünya '''''Ruhu''''' anlayışını da əlavə etmişdir. Bu fikir sonralar yeni-platonçular tərəfindən daha da inkişaf etdirilmişdir.
Ksenokratesə görə dünyanı ilahi qüvvələr bürüyüb və onlar dünya Ruhunda təcəssüm olunur. O kamildir, ancaq tədricən maddi aləmin təsiri ilə kamilliyini itirir. Ksenokrates göyü, ulduzları, hətta ünsürləri tanrılaşdırırdı (8, 47). Onun təlimində ''ilk ünsürlər beşdir'': efir, od, hava, su və yer (17, 259).
Ksenokrates '''''demonların''''' varlığına da inanırdı. Onların yeri insanlarla tanrıların arasındadır, vəzifəsi isə onların arasında rabitə yaratmaqdır (23, 445-456). Şərin mövcudluğu da demonlarla əlaqəlidir.
Ksenokratesə görə insan həyatının məqsədi ruhun düyğular aləmindən azad olunmasındadır. Müdriklik isə özünü təkcə nəzəriyyədə deyil, həm də praktik həyatda göstərməlidir (17, 259).
== Mənbə ==
[[Aydın Əlizadə]]. [http://www.anl.az/el/Kitab/2016/Azf-289695.pdf Antik fəlsəfə tarixi]. Bakı: 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC, 2016, s. 198-199.
== Ədəbiyyat ==
* [[Aydın Əlizadə]]. [http://www.anl.az/el/Kitab/2016/Azf-289695.pdf Antik fəlsəfə tarixi]. Bakı: 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC, 2016, s. 198-199.
* John Dillon: The Heirs of Plato. A Study of the Old Academy (347–274 BC). Clarendon Press, Oxford 2003.
* Debra Nails: The People of Plato. A prosopography of Plato and other Socratics, Indianapolis 2002.
* Мочалова И. Н. Философия ранней академии. СПб.,2007.-144 с.
== Xarici bağlantılar ==
* Dancy, Russell. [http://plato.stanford.edu/entries/speusippus/ "Speusippus"]. Stanford Encyclopedia of Philosophy.
* Jackson, Henry (1911). [[wikisource:1911_Encyclopædia_Britannica/Speusippus|"Speusippus"]]. Encyclopædia Britannica (11th ed.).
== Həmçinin bax ==
* [[Platon Akademiyası]]
== İstinadlar ==
| |||