Ksenokrates (Kalkedonlu): Redaktələr arasındakı fərq

Onun fikrincə üç növ ilk varlıq və ya başlanğıc ([[substansiya]]) vardır: ''ağılla dərk edilən'', ''hissi'' və onların üzərində qurulmuş ''mürəkkəb''. Ağılla dərk edilən göy qatından yüksəklərdə olanların, hissi yerin və göyaltı sahələrin, mürəkkəb isə göyün özünün substansiyasıdır. Buna görə də ağılla dərk ediləni elmin, hissi substansiyanı duyğuların vasitəsi ilə qavramaq olar. Mürəkkəb substansiya isə rəylə dərk edilə bilər. Elm vasitəsi ilə qavranılarlar dayanıqlı və həqiqi olur. Duyğularla qavranılanlar da həqiqi olur, ancaq dərəcəsi elmlə qavranılarlar qədər olmur. Mürəkkəbdə isə həqiqət və yanlışlıq vardır. Çünki, hər bir rəydə həm həqiqət, həm də yanlışlıq mövcuddur.<ref>Две книги против логиков // [[Секст Эмпирик. Сочинения в двух томах, T.1|Секст Эмпирик. Сочинения в двух томах]] / Перевод А. Ф. Лосева. Том 1.: Мысль, 1976, s. 90.</ref>

Dünyanın əsasında ''Vahid'' və ''Diada'' (İkilik) durur. Vahidi Ksenokrates yunanların baş tanrısı Zeusla eyniləşdirib “Ata” adlandırırdı. Vahid həm də dünya Əqlidir. Diadanı isə o, "tanrıların anası" adlandırırdı və onu dünya “Ruhu” ilə eyniləşdirirdi.<ref>О рождении души по Тимею // [http://www.plato.spbu.ru/TEXTS/plutarch/opera/plutarch.pdf Плутарх. Сочинения] / Перевод Т. Г. Сидаша. СПб.: Санкт-Петербургский университет, 2008, s. 55-56.</ref>

Ksenokratesə görə dünyanı ilahi qüvvələr bürüyüb və onlar dünya Ruhunda təcəssüm olunur. O kamildir, ancaq tədricən maddi aləmin təsiri ilə kamilliyini itirir. Ksenokrates göyü, ulduzları, hətta ünsürləri tanrılaşdırırdı<ref>Marcus Tullius Cicero. [[On the Nature of the Gods]] / Translated by F. Brooks. London: Methuen, 1896, p. 47.</ref>. Onun təlimində ''ilk ünsürlər beşdir'': efir, od, hava, su və yer<ref name=":0">Асмус В.Ф. [http://centant.spbu.ru/sno/lib/asmus/4-8.htm Античная философия]. М.: Высшая школа, 1976, s. 259.</ref>. 

Ksenokrates '''''demonların''''' varlığına da inanırdı. Onların yeri insanlarla tanrıların arasındadır, vəzifəsi isə onların arasında rabitə yaratmaqdır<ref>Лосев А. Ф. [http://www.etextlib.ru/Book/Details/50357 История античной эстетики]. Т. 3. М.: ACT; Харьков: Фолио, 2000, s. 445-456.</ref>. Şərin mövcudluğu da demonlarla əlaqəlidir.

Ksenokratesə görə insan həyatının məqsədi ruhun düyğular aləmindən azad olunmasındadır. Müdriklik isə özünü təkcə nəzəriyyədə deyil, həm də praktik həyatda göstərməlidir<ref>Асмус В.Ф. Античная философия. М.name=":0" Высшая школа, 1976, s. 259.</ref>.