Vikipediya

Adət-ənənə: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
k tərif, ümumi giriş
Sətir 1:
{{vikiləşdirmək}}
'''Ənənə,''' '''adət''' və ya '''adət-ənənə''' bir cəmiyyət və ya qrup içərisində müəyyən keçmişə sahib olan, simvolik və ya xüsusi bir əhəmiyyətdə nəsildən nəsilə ötürülərək sanksiya gücü olan mədəni qalıq, vərdiş, məlumat, davranış və inanc toplusudur.<ref name="Green1997">{{cite book|author=Thomas A. Green|title=Folklore: an encyclopedia of beliefs, customs, tales, music, and art|url=https://books.google.com/books?id=S7Wfhws3dFAC&pg=PA800|accessdate=30 avqust 2016|year=1997|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-87436-986-1|pages=800–}}</ref>
'''Ənənə''' bir cəmiyyətdə, bir birlikdə çox köhnələrdən qalmış olmaları səbəbindən hörmətli tutulub nəsildən nəsilə mesajlan, sanksiya gücü olan mədəni qalıqlar, vərdişlər, məlumat, adət və davranışlar.
 
Ənənə anlayışına [[ictimai elmlərinelmlər]]in fərqli alt intizamlarının yanaşmaları ilə ənənəvi cəmiyyətlərin yüklədikləri mənalar arasında həm bənzərliklər həm də fərqliliklər tapılarmövcuddur. İctimai elmlər ənənəyə cəmiyyətlərin yaşadıqları coğrafiya, iqlim vs. kimi xarici şərtlərə uyğunlaşma təmin etmək məqsədiylə törədilmiş, bəşəri qaynaqlı "inşa"lar, "icad"lar olaraq baxarkən ənənəvi cəmiyyətlər öz ənənələrinin qaynağını mitselmit, əfsanə, atalar, qəhrəmanlar və Tanrıtanrı kimi müqəddəsdə görərlərgörürlər. İctimai elmlərdə daha fenomenolojik bir yanaşmala ənənələri tam funksional xüsusiyyətləri istiqamətiylə görüb mənşələrini bu funksiyaya bağlayan şərhlərin yanında ənənələri müəyyən bir məna bütünlüyünü əks etdirən fenomenlər olaraq qiymətləndirən yazarlar da vardır. Hər nə qədər bu yazarlar da ənənənin qaynağını müqəddəsdə görməməkdədirsələr də onun yalnız funksional ölçüsünə indirgenemeyeceğini iddia etmişlər. (baxın. [[Claude Levi Strauss]]) Xüsusilə Avropada işıqlanma[[maarifçilik çağıdövrü]] sonunda inkişaf edən Tarix anlayışı və Tarixiçilik perspektivi keçmişə bağlı (və günümüzdəki də) hər düşüncə, anlayış və rəftarın qaynağını dövrün digər varlıqlarının bütünselliği içində axtarmaq istiqamətində bir meylin inkişafına gətirib çıxarmışdır. İşıqlanmanın qaynağı təkamülçü görüşə qədər gedən ilerlemeci tarix perspektivini də qanuniləşdirən bu perspektiv ictimai elmlərdə hakim görüş olaraq varlığını davam etdirməkdədir.
 
Ənənə üç məzmunda ələ alına bilər. ilkiİlki keçmiş həyat formalarının içində yaşanılan ana daşıdıqları maddi və mənəvi dəyərlər bütünüdür. bu sosioloji mənada ən çox rəğbət görən izahdır. bəşəriBəşəri müstəvidə cəmiyyəti bütün dinamikləri ilə inşaya edən gücdür.▼
 
İkincisi isə ənənənin özünü təşkil etdiyi ifadə edilən müqəddəslə olan münasibətdən ötəri ənənənin zəngin və kutsi dəyərlər ehtiva edən köklü yanıdır ki, bu mənada ənənə ilkindən fərqli olaraq həm fenomenolojik həm də ilahi bir istiqamət daşıyar. buBu ənənənin sosioloji və bəşəri mənasından çox daha fərqlidir.▼
▲Ənənə üç məzmunda ələ alına bilər. ilki keçmiş həyat formalarının içində yaşanılan ana daşıdıqları maddi və mənəvi dəyərlər bütünüdür. bu sosioloji mənada ən çox rəğbət görən izahdır. bəşəri müstəvidə cəmiyyəti bütün dinamikləri ilə inşaya edən gücdür.
 
üçüncüsüÜçüncüsü isə ənənənin postmodernist yanaşmalarla ələ alınmasından qaynaqlanan aletsel, funksional yəni istifadəyə açıq maddə istiqamətidir. buBu mənasıyla ənənə bir mənalar ehtiyatıdır. özündənÖzündən hər baxımdan istifadəyə açıq bir hinterlandtır. bəhsBəhs etdiyimizedilən istiqaməti ənənənin xarici-formel istiqamətidir ki sənət və ədəbiyyata təsir edən bir başqa cəphə də budur.▼
▲İkincisi isə ənənənin özünü təşkil etdiyi ifadə edilən müqəddəslə olan münasibətdən ötəri ənənənin zəngin və kutsi dəyərlər ehtiva edən köklü yanıdır ki, bu mənada ənənə ilkindən fərqli olaraq həm fenomenolojik həm də ilahi bir istiqamət daşıyar. bu sosioloji və bəşəri mənasından çox daha fərqlidir.
 
▲üçüncüsü isə ənənənin postmodernist yanaşmalarla ələ alınmasından qaynaqlanan aletsel, funksional yəni istifadəyə açıq maddə istiqamətidir. bu mənasıyla ənənə bir mənalar ehtiyatıdır. özündən hər baxımdan istifadəyə açıq bir hinterlandtır. bəhs etdiyimiz istiqaməti ənənənin xarici-formel istiqamətidir ki sənət və ədəbiyyata təsir edən bir başqa cəphə də budur.
 
== Ezoterizmde ənənə ==
[[Ezoterizm]] sahəsində ənənə, "keçmişdə insanlığa müxtəlif yollar/ göndərər və əlaqələrlə verilmiş, dini, ezoterik, okült, mifoloji və folklorik (nağıl, rəqs vs.) formalara bürünərək, şifahi/sözlü və yazılı halda, günümüzə qədər köçürülmüş həqiqi (həqiqətlərə aid) məlumatlar bütünü" olaraq təyin olunar. Başqa sözlə, bu əhatəli mənasıyla ənənə, ezoterizmde ənənə, ədəd/adət, ənənə ilə və ya mifologiya ilə sinonim sayılmamaqda, lakin bunlarda ol/tapılan dərin məlumatları da ehtiva etməkdədir.
 
Termini bu mənada istifadə edən yazıçılardan ən tanınmışı ezoterizm üzərinə bir çox əsəri olan [[Rene GuenondurGuenon]]dur. Ənənəçiliyin qabaqcıllarından biri olaraq qəbul edilir.▼
 
== İstinadlar ==
▲Termini bu mənada istifadə edən yazıçılardan ən tanınmışı ezoterizm üzərinə bir çox əsəri olan Rene Guenondur. Ənənəçiliyin qabaqcıllarından biri olaraq qəbul edilir.
{{istinadlar|2}}
 
[[Kateqoriya:Ənənələr]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Adət-ənənə"