Xeyrənnisə Sultan xanım Mazandaran xanı Abdulla xanın böyük qızıdır.[[1549]]-cu ildə anadan olmuşdur. Anası isə varlı bəy qızı olmuş Lazibar xanım idi. Abdulla xan bu qızını xüsusi yetişdirmişdi.Ona at çapmağı, oxla nişan almağı öyrətmiş, əsasında, bacı və qardaşı ilə xüsusi müəllimlərin iştirakında elmlərə yiyələnmişdilər. Xeyrənnisə Sultan ilə [[Şah Məhəmməd Xudabəndə]]in tanış olması tamamən təsadüfi idi.Tarixi qaynaqlardan biri yazır ki, Şahzadə atasının istəyi ilə payitaxta gələndən sonra Mazandaran bölgəsini gəzərkən Bazara yolunu salmış və kəndli qiyafəsində insanları sorğu-sual edirmiş. Elə bu zaman xan qızı Xeyrənnisə bacısı Zəhra xanımla ( [[I Abbas]]a təsir eden, Meryem ve Zeyneb sultanı sürgün etdiren, bacısının intiqamçısı) ilə orada olur.Lakin şahzadə paytaxdan muzdlu tutulmuş oxcunun nişanı yaralanır və yerə yıxılır. Bu zaman gənc qız olan Xeyrənnisə qaçaraq onu qaldırır, yarasına oradaca məlhəm qoyur, əhvalını soruşur . Xeyrənnisə bəyimin gözəliyinə valeh olan şahzadə oradaca ona vurulur, lakin özünə gəldikdən sonra onu görmür, getdiyini öyrənir. Bu hadisələr [[1565]]-ci ildə baş verir. Hadisədən bir müddət sonra Şahzadə bu qızı araşdırır, Abdulla xanı öyrənir, ona elçi göndərir. 1565-ci ilin sonları Xeyrənnisə zorla saraya gətirilir. Əvvəlcədən Məhəmməd mirzəni istəməsə də, sonradan aşiq olur və ona 5 övlad bəxş edir.Lakin əri Məhəmməd mirzənin gözünün zəif olması, onun bu zəifliyini fikir etməsi, yuxarıların onları saymaması Xeyrənnisəni övladlarının həyatda qalması üçün siyasətə girməyə məcbur edir.Və o ailəsini hər daim qoruyacağı haqda and içir. Oğlu Həsənin "təzə" şahın əmri ilə öldürülməsi onun mərhəmət hissini alır. Atasının yolunu azmış əmisi Mir Həsən xanla qızılbaşlar tərəfindən qətli isə onda bu nifrəti daha da artırdı.Uzun mübarizələrdən sonra bütün düşmənlərini,xüsusiilə də [[Pərixan Sultan]]ı aradan qaldırır. 1578-ci ildə Şahzadə Məhəmməd mirzə "şahlıq taxtı"na oturur.Bu zaman Xeyrənnisə "Şahbanu" az sonra "Nəvvabi-Naibəyi-Səfəviyyə" daha sonra isə "Ali divanın Vəkili" olur. İndiyənəcən nə şərqdə,nə də qərbdə bu rütbəyə bir anda heç bir qadın yiyələnməmişdi, lakin Fars qızı bunu başara bilir. Əsrin son rübündə [[Osmanlı imperiyası]]nın sərhədlərindən [[Hindistan]]a qədər uzanan böyük imperiyanı formal adla [[Şah Məhəmməd Xudabəndə]] həqiqi olaraq isə Məhdi-Ülya və oğlu idarə edirdi. Osmanlı təhdidlərinə qarşı işləri qaydaya salmaq üçün dövləti faktiki rəhbərliyi onun arvadı Məhdi Ülya ləqəbli Xeyrənnisə Sultan və oğlu, osmanlılar üzərində bir sıra parlaq qələbələr qazanmış bacarıqlı sərkərdə Həmzə mirzə edirlər.[[1578]]-ci ildə Osmanlı qoşunu Səfəvi sərhədlərini keçdi. Qızılbaşlar ilk döyüşdə məğlub oldular.Bu xəbər saraya çatan zaman Xeyrənnisə Sultan böyük divan topladı. Bu döyüşdə arxayınlıq edib, mal, mülk eşqinə, dövlətlilik sevdasına düşən və ən əsası ona düşmən olan bütün qızılbaş əmirlərini vəzifələrindən çıxardıb, ucqarlara sürgün etdi.Bu zaman Məhəmməd şah xəstə idi.Gözlərinin ağrısı ən son həddə çatmışdı. Bu səbəbdən Sultan oğlu Həmzə Mirə ilə digər döyüşlərin planını hazırlamağa başladı. Döyüş qəraragahına bir-başa özü getdi.Və həm qələbə, həm də əsir alınan Adil Gərayla saraya döndü.Əvvəl Adil Gəraya xoş davransa da, onun şaha qətl etmək istəyərkən yaxalanması vəziyyəti kökdən dəyişdi.Gəray zindana salındı. Adil Gəraya işgəncə yolu ilə Osmanlılardan xəbər verdi. Səfəvilər bir neçə cəbhədə yeni qələbə qazandılar.
