I Mustafa: Redaktələr arasındakı fərq

|azərbaycan dilində adı = '''I Mustafa'''|adın originalı = مصطفى الأول <br/> Divanə|portret =15 Mustafa I.jpg|portretin ölçüsü = 300|izah = |titul = [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|15. Osmanlı Sultanı]]|dövr əvvəl = [[22 noyabr]] [[1617]]|dövr son = [[26 fevral]] [[1618]]|sələfi = [[I Əhməd]]|xələfi = [[II Osman]]|titul_2 = İkinci səltənət dövrü|bayraq_2 = |bayraq2_2 = |dövr əvvəl_2 = [[10 may]] [[1622]]|dövr son_2 = [[10 sentyabr]] [[1623]]|sələfi_2 = [[II Osman]]|xələfi_2 = [[IV Murad]]|titul_3 = |bayraq_3 = |bayraq2_3 = |dövr əvvəl_3 = |dövr son_3 = |sələfi_3 = |xələfi_3 = |doğum tarixi = {{Doğum tarixi|1591|10|17}}|doğum yeri = [[Manisa]], [[Osmanlı imperiyası]]|ölüm tarixi = {{Vəfat tarixi və yaşı|1639|1|20|1591|1|1}}|ölüm yeri = [[İstanbul]], [[Osmanlı imperiyası]]|sülaləsi = |atası = [[III Mehmed]]|anası = [[Həlimə Sultan]]|həyat yoldaşı = |uşaqları = |imzası =Tughra of Mustafa I.JPG }}

Bəzi tarixi qaynaqlara görə [[Kösəm Sultan]], əri [[I Əhməd|I. Əhməd]]ə təsir edərək qaynı şahzadə Mustafanın həyatda qalmasını təmin etmişdir.<ref>Ordinaryus Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi III. Cilt 1. Kısım: II. Selim'in Tahta Çıkışından Karlofça Andlaşması'na Kadar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Sayfa: 127</ref> Lakin bu, şahzadənin sağ qalmasının əsas səbəbi deyildi. Əsas səbəb [[I Əhməd|I. Əhməd]]<nowiki/>in çox kiçik yaşda taxta oturması və ailədə başqa şahzadənin[[Vəliəhd|şahzadə]]<nowiki/>nin olmaması idi. [[I Əhməd|I. Əhməd]]<nowiki/>in vaxtsız ölümündən sonra onun ən böyük oğlu olan Şahzadə Osman ([[II Osman|II. Osman]]) 13 yaşında olduğundan ailənin ən böyük üzvü olan şahzadə Mustafa, [[Sultan]] I. Musafa adı ilə taxta oturdu. 15. [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|Osmanlı sultanı]] olan I. Mustafa bütün [[Vəliəhd|şahzadələr]] kimi mükəmməl təhsil almışdır. Taxta keçdiyi ilk gündən bəri dövlət məsələləri ilə məşğul olmadı.<ref>ASVe, SDC, filza 60, fol. 11r (18 Eylül 1604 tarihli rapor)</ref> Bu da dövlət nəznində padşaha[[padşah]]<nowiki/>a qarşı narazılığın yaranmasına gətirib çıxardı və beləliklə, taxta çıxdıqdan 96 gün sonra – [[26 fevral]] [[1618]]-ci ildə baş verən saray çevrilişi ilə Sultan I.Divanə Mustafa taxtdan endirildi və qapalı bir otaqda həbs həyatı yaşamağa başladı. Onun yerinə qardaşı oğlu və [[I Əhməd|I. Əhməd]]<nowiki/>in böyük oğlu [[II Osman|II. Osman]] taxta keçdi. Lakin yenilik tərəfdarı olan [[II Osman|II. Osman]] orduda və idarəçilikdə etdiyi dəyişikliklərlə yeniçəriləri[[yeniçərilər]]<nowiki/>i özünə düşmən etdi. Bunun nəticəsində [[19 may]] [[1622]] tarixində baş verən üsyanla [[II Osman|II. Osman]] taxtdan endirildi və faciəvi şəkildə şəhid edildi. Beləliklə, Sultan I. Mustafaya yenidən taxt yolu açıldı. Taxta keçən Sultan I. Mustafa ilk iş olaraq qardaşı oğlunu zindanda gizlincəgizlicə edam etdirən [[Sədrəzəm]] [[Qara Davud Paşa]]<nowiki/>nı vəzirlikdən[[Sədrəzəm|sədarət]]<nowiki/>dən qovdu və üsyançılara təslim etdi. Buna baxmayaraq üsyan daha da alovlanırdı. [[İstanbul]]<nowiki/>da baş verən qarışıqlıqlar və [[Kiçik Asiya|Anadolu]]<nowiki/>da alovlanan üsyanlar Osmanlı taxtına dövlət işləri ilə daha yaxından məşğul olan bir sultanın[[sultan]]ın  gəlməsini zəruri etdi. 

Beləliklə, [[Sədrəzəm]] [[Kəmankeş Qara Əli Paşa|Kəmankeş Əli Paşa]]<nowiki/>nın dəstəyi, dövrün Şeyxülislamı[[Şeyxülislam]]ı Yəhya Əfəndinin razılığı və digər dövlət adamlarının ortaq qərarı ilə I. Mustafa [[10 sentyabr]] [[1623]] tarixində yenidən devrildi. Yerinə [[I Əhməd|I. Əhməd]]<nowiki/>in və [[Kösəm Sultan|Mahpeykər Kösəm Sultan]]ın oğlu olan 11 yaşlı şahzadə Murad ([[IV Murad|IV. Murad]]) taxta keçirildi.<ref>E. van Donzel, Islamic Desk Reference: Compiled from the Encyclopaedia of Islam, Brill Academic Publishers, s. 219</ref> Devrilən sultan qalan 16 il ömrünü hərəmxananın[[Hərəm|hərəmxana]]<nowiki/>nın qapalı bir otağında məhbus həyatı keçirdi və [[20 yanvar]] [[1639]] tarixində [[Topqapı sarayı|Topqapı Sarayı]]<nowiki/>nda vəfat etdi.<ref>John Freely, Osmanlı Sarayı, Remzi Kitabevi, 2000, Çevirmen Ayşegül Çetin, ISBN:9789751408365, Sayfa: 368</ref> Cənazəsi [[Aya Sofya|Ayasofya Məscidi]]<nowiki/>nə dəfn edildi. Ağır dərəcədə sinir xəstəsi, hətta bəzi mənbələrə görə ruhi xəstə olan Sultan I. Mustafa ömrü boyu heç bir qadını özünə yaxın buraxmamış və buna görə də övladı olmamışdır.<ref>Enver Behnan Şapolyo, Osmanlı Sultanları Tarihi, Rafet Zaimler Yayınevi, Basım Tarihi: 1961, Sayfa: 226</ref>