|
== Ümumi məlumat ==
Uzunluğu 113 km ([[Şəlvə]]çayın mənbəyindən hesablandıqda 155 km), hövzəsinin sahəsi 2570 km<sup>2</sup>-dir. [[Kiçik Qafqaz]]ın [[Azərbaycan]] daxilində [[Tərtərçay]]dan sonra (Bazarçayla birlikdə) ikinci böyük çayıdır. Başlanğıcını Mıxtökən silsiləsinin cənub yamacından, [[Şiştəpə]] zirvəsindən 3,5 km şərqdə 2580 m yüksəklikdən alan [[Şəlvə]]çay və [[Hocazsuçay]] çaylarının qovuşmasından (950 m) əmələ gəlir, [[Zəngilan]] rayonunda Araz çayına birləşir. Başlıca qolları, sağdan [[Hocazsuçay]] (uzunluğu 43 km}), [[Zabuxçay]] (uzunluğu 51 km), [[Ağsuçay]] (uzunluğu 25 km), soldan [[Şəlvə]]çay (uzunluğu 42 km), [[Piçənisçay]] (uzunluğu 29 km), [[Xoznavar]] (uzunluğu 14 km) çaylarıdır. Axımı qar (23%), yağış (1-5%) və yeraltı (62%) sulardan əmələ gəlir. Yaz-yay aylarında qar suları çayda daşqın əmələ gətirir. Daşqın dövründə (aprel-iyun aylarında) illik axımının 60-70%-i keçir. Çayda ən az su sərfi qış aylarında müşahidə edilir.
Çayın orta illik su sərfi ([[Abdallar]] kəndi yanında) 9,0 m<sup>3</sup>/san-dir. [[Zabuxçay]], [[Ağsuçay]] və digər qolların birləşməsindən sonra ([[Güləbird]] kəndinin qarşısında) 15,0 m<sup>3</sup>/san-dir. Bunun da 70%-i yaz və yay, 30%-i isə payız və qış fəsillərində keçir. İntensiv suvarma dövründə (iyul-avqust aylarında) illik axımının 14-16%-i axıdılır. Suyu hidrokarbonatlı-kalsiumlu olmaqla orta minerallaşması 200 mq/l-dir.
Həkəri çayı öz axarı boyunca Hoçaz kəndindən axan [[Hocazsuçay]]ı və [[Zabux]] çayını qəbul edərək zənginləşir, [[Bərgüşad çayı]] ilə birləşdikdən sonra, [[Araz]]a tökülür.
Bəzi gümanlara görə, "Həkəri" sözü kürd dilli [[Həkəri tayfası]]nın adı ilə bağlıdır. Məşhur Sarı aşığın qəbri Həkəri çayının sağ sahilində, onun sevgilisi YaxĢının qəbri isə sol sahilindədir <ref> [http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/zgzelmpr.pdf Musa Urud, Zəngəzur // Prezident kitabxanasl]</ref> Ancaq əslində isə üzərində üç SES tikilmiş, yuxarı axarında [[Şəlvə çayı]] (eyniadlı kəndin adından) adlanlılan və keçmiş adı Alban (Ağvan) olmuşdur. IX-XII əsrlərə aid ərəb mənbələrində Arran-çay adlanır və Araza töküldüyü göstərilir. Əkərə də adlanır. Görünür, sonralar kürddilli həkəri tayfasının ətraf ərazidə məskunlaşması ilə əlaqədar tədricən həmin tayfanın adı ilə tanınmağa başlamışdır.<ref>Azərbaycan toponimlərinin ensklopedik lüğəti, II cilddə. Bakı-2007. I cild, səh.321.</ref>
Həkərinin suyundan suvarma işlərində və energetikada geniş istifadə edilir. Həkəri çayının bol sularında iri qızıl balıq olur.
|
