Ərətna bəyliyi: Redaktələr arasındakı fərq

Anadolu Səlcuqlu dövlətinin çöküşündən sonra, onun hakimiyyəti altındakı yerlər Elxanlılar dövlətinin əlinə keçmiş və Elxani valiləri tərəfindən idarə edəlməyə başlanmışdı. Bunlardan birisi də Ərətna bəy idi. Cəfər bəy oğlu Ərətna (Türküstan ağzında Ertene), Elxani idarəsindəki bir çox bənzərləri kimi Uyğur türklərindəndi <ref name="Kemal Göde 1990">Kemal Göde, Sultan Alaeddin Eratna, Ankara: Kültür Bakanlığı Türk Büyükleri Serisi, 1990.</ref><ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/191246/Eretna-Dynasty/ Online Encyclopedia Britannica], Retrieved 28 May 2012</ref><ref>The New Encyclopaedia Britannica, Vol4, 2003, p.538, Online Snippet, ''The dynasty's founder, Eretna, was '''an officer of Uighur origin''' in the service of Demirtas, the Il-Khanid governor of Anatolia...''</ref><ref>Bruce Alan Masters, Gábor Ágoston, Encyclopedia of the Ottoman Empire, Infobase, 2010, p.41, Online Edition, ''With the death of the Ilkhanid ruler Ebu Said in 1335, administration of Asia Minor was entrusted to his former governor Eretna Bey, '''originally an Uighur Turk''', who eventually declared himself independent...''</ref><ref>Yılmaz Öztuna, Devletler ve hânedanlar: Türkiye : 1074 - 1990, Vol.2, Türkiye Kültür Bakanlığı, 2005, p.51, [http://books.google.com.tr/books?ei=pJHDT6GUAoe8-Qbdq5CSCQ&hl=tr&id=R1w-AQAAIAAJ&dq=eretna+uyghur+turk&q=eretna+uygur+turk#search_anchor Online Edition]''</ref><ref>John Freely, The companion guide to Turkey, HarperCollins, 1993, p.391, [http://books.google.com.tr/books?id=khs_AQAAIAAJ&q=eretna+uyghur+turk&dq=eretna+uyghur+turk&hl=tr&sa=X&ei=r5HDT6zFJpCa-wa48bGACg&ved=0CEwQ6AEwBTgK Online Edition] ''This was erected in 1339 by Eretna, an Uyghur Turk who created an independent principality in central Anatolia after the collapse of the Ilkhanid Mongol Empire in 1335.''</ref><ref>Jonathan M. Bloom, Sheila Blair, Oxford University Press, 2009, p.60, [http://books.google.com.tr/books?id=un4WcfEASZwC&printsec=frontcover&hl=tr Online Edition] ''In the early 14th century, the city passed to the '''Uighur chief Eretna'''.''</ref><ref>The decline of medieval Hellenism in Asia Minor: and the process of Islamization from the eleventh through the fifteenth century, University of California Press, 1971, p.139, [http://books.google.com.tr/books?ei=r5HDT6zFJpCa-wa48bGACg&hl=tr&id=wBpIAAAAMAAJ&dq=eretna+uyghur+turk&q=eretna+uighur+turk#search_anchor Online Edition] ''governor Timurlash fled to Egypt in 1327, he was replaced by Ghiyath al-Din Ercrna ('''of Uighur origin''') who succeeded in receiving official appointment from the Ilkhan Abu Sa'id.''</ref><ref>John Freely, The Companion Guide to Turkey, HarperCollins, 1993, [http://books.google.com.tr/books?ei=dGYyToGHGKyHmQW_0v37DQ&ct=result&hl=tr&id=khs_AQAAIAAJ&dq=%22the+Selcuks+again%2C+the+Mongols%2C+the+former+Mongol+governor+Eretna%2C+the+Eretnid+usurper%22&q=Eretna+Uyghur#search_anchor p.391] ''This was erected in 1339 by Eretna, '''an Uyghur Turk''' who created an independent principality in central Anatolia after the collapse of the Ilkhanid Mongol Empire in 1335.</ref> və Elxanlı hökmdarı tərəfindən Anadolunun bütün valiliyinə gətirilmişdi. Ancaq bir müddət sonra Elxani hökmdarı Əbu Səid Bahadır xanın vəfatı ilə başlayan taxt çəkişmələri üzərinə, 1344-cü ildə müstəgilliyini elan edərək Sultan adını almış, Ələddin ünvanıyla öz adına pul çixartmiş və təqribən bütün Orta Anadolu ilə Doğu Anadolunun önəmli bir bölümünə hakim olmuştur. Dövlətin paytaxti başlangıcda Sivas ikən, daha sonra Kayseri olmuş və dövlət yıxılıncaya qədər də belə davam etmişdir.

[[Sultan Ərətna bəy Uyğur]] və Ərətnalılar dövləti üzərinə ən ciddi və aydınladıcı çalışmalar yapanlardan biri olan Prof. Dr. Kamal Gödenin də incəliklə vurgulayaraq araşdırmaçıların diqqətinə çatdırdığı kimi: "Anadolu kimi türkmən bəylərinin yer yer istiqlallarını elan etməyə hazırlandıqları bir əyalətdə bir Uyğur türkü olan Emir Eratnanın başarılı olması nə dərəcə mümkün olmuş, nə dərəcə Anadolu Türk insanı Eratnaya itaət etmiş və nə dərəcə də Türkmən Bəyləri üzərində nüfuz qurabilmişdir?" <ref> name="Kemal Göde, Sultan Alaeddin Eratna, Ankara: Kültür Bakanlığı Türk Büyükleri Serisi, 1990.<"/ref> Gərçi Kamal Göde, öz soruşduğu bu suala son dərəcə açıqlayıcı cavablar verir amma, Türk dünyasının nüfuzlu tarix bilginlərindən Zəki Velidi Togandan yapılacak qısa bir alıntının da bu mövzuda olduqca açıqlayıcı olacağı düşünülə bilir:

Ünlü səyyah İbn Bətuta (1304-1377) da Anadolu müşahidələrini yazarkən, qonağı olduğu Əmir Ərtənadan öyərək, onun ərəbcə bilgisinə heyran olmuş və fəzilətindən bəhs etmişdir.<ref>İbn Bətutə, Səfərnamə </ref> Yenə, Ərətna dövlətinin qurulmasından az öncə Məmlük Türk hökmdarının Sultan Əratnaya göndərdiyi məktubdakı ifadələr üzərində duran Prof. İsmayıl Hakkı Uzunçarşılı da, o dönəmdə Sultan Eratnaya digər valilərə görə daha çox önəm verildiyinin və üstün tutulduğunun altından xətt çəkər. <ref>İsmayıl Hakkı Uzunçarşılı, Sivas şəhəri, səh.62-68., Yenə onun, Ərətna dövləti, Büllüten 126, 1968, səh.160. </ref>