Texnogen qəzalar: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
using AWB
Sətir 1:
'''Texnogen qəza''' ({{lang-en|Industrial disaster}}) — texnogen obyektdə böyük həcmli qəzalardır ki, nəticədə çoxlu sayda insan tələfatına və hətta ekologi dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
 
Qəza dedikdə müəyyən şərtlər daxilində insanın həyat fəaliyyətinə zərər vura bilən hadisə və proseslər nəzərdə tutulur.
 
Təhlükə "insan-ətraf mühit" sisteminin yekcins olmaması ilə şərtlənir və onların xarakteristikası üst-üstə düşmədikdə yaranır. Təhlükə ilə insan daima üzləşib. Əvvəllər bu təbii xarakterli təhlükələr: təbii fəlakətlər, insanların vəhşi heyvanlarla, zəhərli həşəratlarla qarşılaşması kimi hallar idisə, zaman keçdikcə, texnikanın inkişafı ilə əlaqədar olaraq bura texnogen mənşəli təhlükələr də daxil oldu. Texnogen təhlükələr texniki sistemlərdə qəza, yanğın, partlayış və s. bu kimi formalarda təzahür edir. Bu hadisələrin baş verdiyi ərazidə olan insanlar isə xəstəliklər və müxtəlif ağırlıq dərəcəsi olan travmalar ala bilər. Təhlükənin mənbələri: təbii və antropogen olmaqla iki hissəyə ayrılır.
 
Təbii təhlükə mənbələrinə zəlzələlər, daşqınlar, kosmik mənşəli -meteoritlər, kometlər, qlobal istiləşmə və s.-ni qeyd etmək olar. Antropogen təhlükə mənbələri dedikdə isə müharibələr, ekoloji və texnogen təhlükələr, şüalanmadan, atmosferdəki zərərli maddə tullantılarından yaranan təhlükələr nəzərdə tutulur. Texnogen xarakterli fövqəladə hadisələrə iri istehsalat qəzaları,sənaye müəsisələrində partlayışları, enerji sistemlərində, mühəndis və texnogen şəbəkələrindəki qəzaları, hidrotekniki qurğularda, kommunal təsərrüfat obyektlərində qəzaları misal göstərmək olar.
Sətir 41:
Cənubi Qafqazda da atom faciəsi təhlükəsi vardır. Bu da Erməsistanın Metsamor NES-dır. O sovetlər dönəmində qurulmuş, avadanlığa köhnəlmiş bir obyektdir. Orada qəzanın baş verməsi ehtimalı çox böyükdür. “Metzamor” AES-i təkcə Cənubi Qafqaz bölgəsi deyil, daha böyük ərazilər üçün təhlükə mənbəyidir. Burada baş verə biləcək qəza daha geniş əraziyə təsir edəcək. Belə olarsa Azərbaycan üçün də bu stansiya təhlükə mənbəyidir. Azərbaycan höküməti beynalxalq təşkilatlara bu təhlükə haqqında dəfələrlə xəbər verib, bu gündə onun bağlanmasını tələb edir.
 
Azərbaycanda da AES tikilməsi layihəsi var və artıq bu yöndə işlər gedir. Onun yerləşdiyi yer Şirvan şəhəri yaxınlığındakı [[Navahı|Navahı]] bölgəsindədir. Stansiyanın tikilməsi elektrik enerjisinə ölkəmizdəki artan tələbatdır. Bununla belə, dünyada baş verən qəzalar nəzərə alınmalı, belə layihənin məqsədə uyğun olub-olmaması problemi çözülməlidir.
 
== Savaşların dünya ekologiyasına təsiri ==
Sətir 59:
 
== Son 20 ilin ən böyük neft qəzaları ==
Birincisi 1990-cı ildə Küveytdə baş verəndir. O zaman İraqla beynalxalq güclər arasında savaş gedirdi. Onların hücumunun qarşısını almaq üçün iraqlılar dənizə neft tökmüşdürlər ki düşmən desantının sahilə çıxa bilməsin. Bunun sonu dənizə 1,5 million ton axıdılmışdır, 1,5 kv km ərazi zibillənmiş, sahilin 600  km neft içində idi. Bu kimi olayın qarşısını almaq üçün Amerika təyyarələri bir çox neft mədənlərini bombalamış, bunun sonu yanğınlar baş vermişdir.
 
1997-ci ildə rus gəmisi “Naxodka” Çinlə Kamçatka yarımadası arasında batmış, ondan 19 min ton neft suya axıdılmışdır. Bunun sonu 50 kv km su ləkəsi yaranmışdır.
Sətir 68:
2002-ci ildə İspaniya gəmisi “Prestij” qəzaya uğramış, dənizə 90 min ton neft axıdılmışdır.
 
Pakistan sahilləri yanında 2003-cü ildə “Tasman Spirit” gəmisinin qəzaya uğraması sonu okeana 55 min ton neft tökülmüşdür. Suda neft ləkəsinin diametri 40 kv km qədər olmuş, çoxlu dəniz heyvanları, balığlar və quşlar ölmüşdür.
 
2006-cı ildə Filippin gəmisinin qəzaya uğraması sonu sahillərin 300  km neftə bürünmüş, 500 hektar meşələr, balıq, heyvanlar məhv olmuşdur. 15000 insan bunun sonu zərər çəkmişdir.
 
2007-ci ildə Rusiyanın gəmisinin Kerç boğazında qəzaya uğraması sonu 2000 ton mazut dənizə tökülmüşdır. Bunun sonu 30000 quş ölmüşdür.
 
Həmən ildə cənubi Koreyanın Tenan limanında qəza sonu 15 min ton neft suya tökülmüşdür. O zaman limanda duran gəmini orada işləyən kran deşmişdir.
2009-cu ildə Rusiyanın Samara vilayətində baş vermiş gəmi qəzası sonu Volqa çayına 3 ton mazut tökülmüş, suda neft ləkəsinin uzunluğu uzununa 12, eninə 35  km çatmışdır.
 
2010-cu ilnə Meksika körfəzində BP-nin dəniz mədənində baş verən qəza sonu onminlərlə ton neft suya tökülmüş, təbiətə, eləcə də ABD ilə Meksika iqtisatittətinə böyük ziyan vurulmuşdur. Bu ən böyük qəza olmuşdur.
 
== Xəzər dənizində neft qəzaları ==