Azərbaycanda futbol: Redaktələr arasındakı fərq

[[1914]]-cü ildə [[Bakı Futbol İttifaqı]] (BFİ) yaransa da, bu təşkilatın ömrü çox sürməyib. 1917-ci ildə sovet hökuməti qurulandan sonra 20 komandanı birləşdirən BFİ süquta uğrayıb. 1920-ci ildə futbol həyatı Bakıya qayıdıb və ilk şəhər birinciliyinin qalibi "Sokol" olub. 1923-cü ilin yazında komsomolun Zaqafqaziya olimpiadası keçirilib. Tbilisidə düzənlənən yarışa meydan sahiblərilə yanaşı, [[Bakı]], [[Batumi]], [[İrəvan]] komandaları da qatılıb. Bütün görüşlərdə qələbə qazanan bakılılar ilk olimpiadanın qalibi olub. 1925-ci və 1926-cı illərdə də Bakı komandası birinci yeri tutub.

İlk Zaqafqaziya çempionu adını bu futbolçular qazanıb: qapıçılar – Aqapov, Makoqonov; müdafiəçilər – Maraxtanov, Kosenkov; yarımmüdafiəçilər – Frolov, İvanov, Pantsev; hücumçular – Qnezdov, Yeliseyev, Kuznetsov, Makoqonov, Komarov, Semyanistı. Oyunlardakı sxemə gəlincə 2-3-5 sistemi tətbiq olunub. Növbəti mövsüm "Proqress"in Azərbaycanı təmsil etməyinin əleyhinə çıxan bir neçə komanda öz oyunçularını da ezam etməyi təklif edib. Heyətdə xeyli dəyişikliyə baxmayaraq, komanda gürcülərlə "duel"dən xalla ayrıla bilib – 1:1. Gürcülərin ermənilərlə də qarşılaşması 1:1 bitib, bakılıların ilk pilləyə şansı xeyli artıb. Komanda erməniləri 6:3 hesabı ilə məğlub edib. Bu oyunda qapıçı İkonnikov ermənilərin iki penalti zərbəsini dəf etməyə müvəffəq olub. Beləcə, ikinci Zaqafqaziya çempionatının qalibi adına yenə də Azərbaycan komandası layiq görülüb.

1931-ci ildən etibarən "Proqress" Lenin rayonunun komandası adlandırıldı. Bundan 1 il sonra isə [[Almaniya]] və [[İngiltərə]]nin fəhlə komandalarıyla qarşılaşan komanda müvafiq olaraq 5:3 və 5:2 hesablı qələbələrə imza atıb.

Azərbaycan futbolçuları ilk beynəlxalq yoldaşlıq görüşlərini 1926-cı ildə keçiribIər. Bakının gənclərdən ibarət seçmə komandası İranın yığma komandasına qalib gəlib – 4:3. Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun futbolçuları ilə İran yığma komandasının görüşü heç-heçə (0:0) nəticələnib. Həmin il Bakının "Tərəqqi" komandası da İran futbolçularını məğlub edib – 3:1.

1929-cu ildə Bakının yığma komandası İranda bu ölkənin seçmə komandasına (4:1), Tehranın yığma komandasına (11:0 və 4:0) qarşı keçirdiyi oyunların hər üçündə qələbə qazanıb.

1949-cu ildə güclülər dəstəsini genişləndirmək qərarı nəticəsində "Neftçi" də A qrupunda debüt etdi. Həmin heyətə sonralar tanınmış hakimə çevrilən Tofiq Bəhramov və məşhur Ələkbər Məmmədov da daxil idi. "Neftçi" A qrupu tarixində ilk oyununu o vaxt Lenininin adını daşıyan indiki "İsmət Qayıbov" stadionunda HHQ (Hərbi Hava Qüvvələri) ilə keçirib. Bu tarixi matçda komanda 1:0 hesabı ilə qalib gəlib. SSRİ çempionatının A qrupunda ilk qolu isə Viktor Anoşkin vurub.

1960-cı ildə SSRİ-nin futbol federasiyasının güclülər dəstəsinin iştirakçılarının sayını 22-yə yüksəltməsi, "Neftçi"nin lehinə qəbul edilmiş bir qərar oldu. Debüt mövsümündə bakılılar yalnız 21-ci oldu. Amma gənclərlə zəngin olan kollektivin üzvləri xeyli təcrübə topladı. 1961-ci il mövsümündə komandanın "sükanı arxası"na tanınmış məşqçi Boris Arkadyev keçdi. Əsas heyət 18-ci olsa da, əvəzedicilərin çempionatında "Neftçi" 5-ci yeri tutdu. Həmin il məktəblilərin ümumittifaq spartakiadasında Azərbaycan yığması çempion oldu. Həmin uşaqlardan təşkil olmuş komandanın bir neçə üzvü 1966-cı ildə ölkə arenasında sözlərini dedi. 1962-ci il mövsümü "Neftçi"nin doğru yolda olduğunu göstərdi: komanda çempionatı 10-cu pillədə bitirdi. Növbəti çempionata komandanı Ələkbər Məmmədov hazırlaşdırdı. Mütəxəssislər komandanın hücum futbolu oynadığını qeyd etməklə yanaşı, futbolçuların da püxtələşdiyini vurğulayırdı. Ölkə çempionu olmuş Moskva "Spartak"ından 1 (1:1), Kiyev "Dinamo"sundan 3 (3:2 və 1:1), İrəvan "Ararat"ından isə 4 (2:0 və 2:1) xal almağı bacaran Məmmədovun yetirmələri yekun cədvəlində 5-ci oldu. Lakin növbəti iki mövsümü komandanın aktivinə yazmaq olmaz. 1964-cü il mövsümündə 12-ci, bir il sonra isə 11-ci pilləylə kifayətlənməli olan klubun uğursuzluğu futbolçuların arxayınçılıqlarıyla izah edilir. Rəhbərlik 1965 mövsümünün birinci dövrəsindən sonra məşqçi dəyişikliyinə əl atsa da, (Məmmədovu Sokolov əvəz etdi), nəzərəçarpacaq "inqilab" baş tutmadı.

*Hücumçular: [[Anatoli Banişevski]], [[Kazbek Tuayev]], [[Ruslan Abdullayev]], [[Eduard Markarov]]. Baş məşqçi: [[Əhməd Ələsgərov]].

Birinci liqadan qayıtmaq üçün "Neftçi"yə 4 il lazım oldu. Komanda hər mövsüm Yüksək liqaya namizədlər sırasında olsa da, hər dəfə nə isə çatışmırdı. 1973-cü ildə birinci dövrədən sonra "Neftçi" liderlər arasında olsa da, ikinci dövrənin ilk 7 turunda komanda 7 xal itirərək işini çətinləşdirdi. Üstəlik son turlarda "Neftçi" əsas rəqibləri olan "Lokomotiv", "Çernomores" və "Krılya Sovetov"a uduzdu. Bunun da səbəbi o idi ki, komanda demək olar ki, bütün mövsümü eyni heyətlə keçirdi və sona yaxın oyunçularda güc qalmadı. Növbəti il də "Neftçi" Yüksək liqaya qayıtmağa yaxın idi. İlk məğlubiyyəti 7-ci turda alan komanda 17 tur birinci yerdə getdi. Sonra mövqeyini əldən versə də, ikinci dövrədə yenidən liderliyi ələ keçirdi. Amma 8 oyunda 9 xal toplamaq kimi zəif nəticə komandanı mövsümü başa vurduğu 5-ci yerə yuvarlandı. Bu nəticəni "Neftçi" 1975-ci ildə də təkrarladı və daha bir mövsümü aşağı liqada keçirməli oldu. Nəhayət, bizim üçün əlamətdar olan 1976-cı il gəldi. Komandaya yeni baş məşqçi Gennadi Bondarenko təyin edilmişdi. Bu da gələcəyə ümidlə baxmağa imkan verirdi. Komandanı "Çernomores"ə gedən Sergey Kramarenko tərk etmişdi. "Neftçi" çempionatın əvvəlini də uğursuz başladı və 7 turdan sonra komanda 9 xalla 5-ci yerdə idi. Buna baxmayaraq, mövsümün gedişində bakılılar özlərini toplayıb istər "ev"də, istərsə də səfərdə qiymətli xallar əldə etdi. Banişevski əvvəlki kimi təhlükəli olmasa da, komandaya xeyir verirdi. Onunla yanaşı heyətə cəlb olunmuş hücumçu Elbrus Abbasov da özünü göstərə bildi. Həmin mövsüm 28 qol vuran Abbasov birinci dəstənin bombardiri adını da qazandı. Nəticədə "Neftçi" ikinci yeri tutaraq, "Kayrat"la birgə tarixində üçüncü dəfə Güclülər dəstəsinə vəsiqə qazandı. Maraqlıdır ki, əvvəlki iki halda komanda çempionatdakı reformalar nəticəsində buna nail olmuşdusa, bu dəfə öz əməyinin bəhrəsini gördü. Həm də həmin ildə komandanın heyətində bir nəfər də olsa, gəlmə futbolçu yox idi və hamısı Azərbaycan futbolunun yetirməsi idi. 1976-cı ildə Güclülər dəstəsinə vəsiqə qazanan futbolçular:

Qapıçılar: [[Yuri Romenski]];

Müdafiəçilər: [[Rafiq Quliyev]], [[Arif Orucov]], [[Asəf Namazov]], [[Bəxtiyar Qulamov]], [[Rəşid Özbəyov]], [[Valeri Oqerçuk]];

Azərbaycan müstəqilliyini elan edən kimi futbol məmurlarının gördüyü ilk iş I Milli Çempionatı keçirmək oldu. AFFA-nın təşkil etdiyi ilk Azərbaycan çempionatında 26 komanda iki yarımqrupda mübarizəyə başladı. İlk milli çempionatda qalib gələn "Neftçi" ilk Azərbaycan çempionu kimi tarixə düşdü. Ümumi Azərbaycan futbolunda baş verən geriləmə "Neftçi"yə də təsirsiz ötüşmədi və aparıcı futbolçuların demək olar ki, hamısı ölkəni tərk edib xaricə üz tutdular. Hər il çempionatın yeni formatda keçirilməsi də futbolun inkişafına mane olurdu.

Müstəqillik dövrü Azərbaycan futbolu üçün Avropa kuboklarında iştirak etmək imkanı da yaratdı. 1994-cü ildə qitədə debüt edən klublarımız arasında "Neftçi" ilk xalı qazanmaqla tarixə düşüb. 1994/95 mövsümündə "[[Apoel]]"lə ([[Kipr]]) [[Sumqayıt]]da keçirilən cavab görüşü 0:0 hesabı ilə nəticələnib. 1995/96-da isə ilk matçda Bakıda "[[Lokomotiv]]" ([[Sofiya]], [[Bolqarıstan]]) üzərində 2:1 hesabı ilə qələbə qazanan "Neftçi" klub turnirlərində ilk qələbəmizi qeyd etdi. 2004/05 mövsümündə isə Çempionlar Liqasında iştirak edən komandamız tarixində ilk dəfə olaraq Avropa kuboklarında ilkin mərhələni geridə qoydu. "Neftçi" [[Bosniya və Herseqovina]]nın "[[Şiroki Briyeq]]" klubuna səfərdə 1:2 (qol: Zaur Tağızadə) hesabı ilə uduzsa da, Bakıda 1:0 (Emin Quliyev) qalib gələrək ikinci mərhələyə keçdi. Burada isə rəqib Rusiyanın [[MOİK]] (Moskva) klubu oldu. Tofiq Bəhramov adına stadiondakı ilk matçda hesab açılmasa da, Moskvada MOİK 2:0 hesabı ilə qalib gəldi.