Mohaç döyüşü (1526): Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
using AWB
Sətir 11:
| tərəf1 = [[Şəkil:Ottoman Flag.svg|22px]] [[Osmanlı imperiyası]]
| tərəf1N =
| tərəf2 = [[Şəkil:Coa Hungary Country History (14th century).svg|22px]] [[Macarıstan krallığı]] <br \/> [[Şəkil:Croatian Chequy3.png|22px]] [[Xorvatiya krallığı]] <br \/> [[Şəkil:Flag of Bohemia.svg|22px]] [[Bohemiya krallığı]] <br \/> [[Şəkil:Banner of the Holy Roman Emperor (after 1400).svg|22px]] [[Müqəddəs Roma imperiyası]] <br \/> [[Şəkil:Flag of Bavaria (lozengy).svg|22px]] [[Bavariya]] <br \/> [[Şəkil:Flag of the Papal States (pre 1808).svg|22px]] [[Vatikan]] <br \/> [[Şəkil:Alex K Kingdom of Poland-flag.svg|22px]] [[Polşa krallığı]]
| tərəf2N =
| tərəf3 =
| tərəf3N =
| komandan1 = [[Sultan Süleyman Qanuni|I Süleyman]] <br \/> [[Parqalı İbrahim Paşa]] <br \/> Bali Bəy <br \/> Behram Paşa
| komandan2 = [[II Luis]] <br \/> Pal Tomori <br \/> Qriqori Zaporiya
| komandan3 =
| qüvvə1 = 55.000
Sətir 34:
== Döyüşün səbəbləri ==
 
Döyüş [[Habsburqlar sülaləsi|Habsburqlar]]la münasibətlərini yaxşılaşdıran [[Macarıstan krallığı]]nın [[Osmanlı imperiyası]] tərəfindən təklif olunan şərtlərə əməl etməməsi və tabe olmaqdan imtina etməsindən sonra başlamışdır. [[Osmanlı imperiyası]] [[1351]]-ci ildə Rumeli ərazisini fəth etdikdən sonra [[Macarlar]] [[Katolik]] dünyasına rəhbərlik edən əsas xalqlardan hesab olunurdu. Tərəflər arasında döyüşlər hələ XIV əsrin sonlarına yaxın başlamışdır. Kiçik ölçüdə olan bu döyüşlərin bir çoxunda [[Osmanlı imperiyası]] qalib gəldi. [[Belqrad]] [[Macarıstan krallığı]]nın ən önəmli şəhərlərindən biri idi. Bu şəhər hündür qala divarları ilə əhatə olunmuşdu və qalanın daxilində yüksək təminatlı silahlı birliklər saxlanılırdı.
 
[[1440]] və [[1456]]-cı illərdə [[Belqrad]] şəhəri [[Osmanlı imperiyası]] tərəfindən mühasirəyə alınsada qala divarlarını aşmaq mümkün olmamışdır. Yalnız [[1521]]-ci ildə baş vermiş [[Belqrad yürüşü]] zamanı şəhər [[Osmanlı imperiyası]] tərəfindən fəth edilmişdir. [[Belqrad]] kimi mühüm strateji əhəmiyyət malik şəhərin itirilməsi [[Macarıstan krallığı]]nı sarsıtdı, ancaq tərəflər arasında döyüşlər hələdə davam etməkdə idi. Bəylərbəyi Bali Bəy [[Sultan Süleyman Qanuni]]yə Drava və Seva çayları arasında yerləşən [[Macarıstan krallığı]]na məxsus ərazilərin fəth edilməsini təklif etmişdir. [[Sultan Süleyman Qanuni]]nin [[Macarıstan krallığı]] ilə müharibəyə başlamsında [[Almaniya]] kralı [[V Karl]] və [[Fransa]] kralı [[I Fransisk]] arasında yaşanan mübarizənində müəyyən qədər rolu vardır.
 
[[I Fransisk]] Pavla yaxınlığında [[V Karl]]a məğlub olaraq əsir düşmüşdür. [[I Fransisk]]in anası Luis de Savor [[İstanbul]] şəhərinə elçi heyyəti göndərərək və oğlunun əsirlikdən azad edilməsi üçün [[Sultan Süleyman Qanuni]]dən kömək istədi. [[Sultan Süleyman Qanuni]] [[V Karl]]ı zəiflətmək üçün təklifi qəbul etmişdir. [[Valaxiya]] və Boqdan knyazlıqlarıda [[Osmanlı imperiyası]]nın [[Fransa]] kralına kömək etməsi əvəzində [[Macarıstan krallığı]]nın tərəfinə keçmişdir.
Sətir 45:
[[Şəkil:Hans Eworth Osmanischer Wurdentrager zu Pferd.jpg|thumb|250px|right|[[Sultan Süleyman Qanuni]] Moxaç düzündə, döyüş meydanında.]]
[[Şəkil:Mohacs Monument at the Battlefield 2004.JPG|250px|thumb|right|Moxaç döyüşünün baş verdiyi yerdə yerləşən xatirə parkı]]
[[Sultan Süleyman Qanuni]] [[10 mart]], [[1526]]-cı ildə Rumelidə yerləşən ordu başçılarından Bəhram Paşaya, Bosniya bəylərbəyinə və Krım xanına səfərə hazırlaşmaq barədə göstəriş verdi. Səfərdə Suriya və Misir əyalətlərində yerləşən əsəgərlərində iştirak etməsinə icazə verildi. [[Sultan Süleyman Qanuni]] [[23 aprel]] [[1526]]-cı ildə [[Topqapı sarayı]]ndan yola çıxdı. Qanuninin ordusunda 50 - 60 min nəfərlik ordu və 300 səhra topu vardı. Rumeli bəylərinin hərbi birləşmələri yol boyu Qanuninin ordusuna qoşulurdular, bu şəkildə orduda olan əsgərlərin sayı sürətlə artırdı. [[Belqrad]] şəhərinə gedən yolun üzərində yerləşən Petervaradin, Ujlak və Eszek qalaları fəth edildi.
 
Eszek qalası fəth edilərəkən qoşuna əsas məqsədin [[Budin]] şəhərini fəth etmək olduğu barədə məlumat verildi. Qoşun drava çayını keçərək Moxaç ovasına yaxınlaşdı. Macar və digər müttəfiq ordular Osmanlı ordusunu Moxaç ovasında gözləyirdi. Burada Macar ordusu tərəfindən hərbi düşərgə salınmış və döyüşə başlamaq üçün son hazırlıq işləri görülməkdə idi. Macar odusuna [[Macarıstan]] kralı [[II Luis]] rəhbərlik edirdi. [[II Luis]] Erdel voyvodası Yanos Szapolyaya öz qoşunu ilə birlikdə dəstək olmasını istədi. Ancaq iddialara əsasən Yanos Szapolya 30 minlik qoşunla yola çıxmış, lakin Osmanlı ordusuna qarşı döyüşməyin mənasız olması səbəbidən qoşununu Erdelə doğru geri çəkmişdir.
 
Digər bir iddiaya görə Yanos Szapolya kral [[II Luis]]ə aralarında olan mənfi münasibətlər səbəbindən köməklik etməmişdir. İki saat davam etmiş Moxaç döyüşü nəticəsində [[Macarıstan krallığı]] ağır şəkildə məğlub oldu və kral [[II Luis]] öldü. [[Vatikan]] bu döyüşə qədər [[Osmanlı imperiyası]]na qarşı mübarizə apara biləcək tək güc kimi [[Macarıstan krallığı]]nı görürdü. Döyüşdən sonra
Sətir 54:
== Döyüşün başlanması ==
 
Macar ordusu, Osmanlı ordusunu Moxaç ovasında qarşılamağa hazırlaşırdı. Macarların son tamamlama işlərini aparmaqları üçün cəmi bir neçə gün vaxtları qalmışdı. Macar qoşunununa kral [[II Luis]] və hərbi başçı Nodor Bathory rəhbərlik edirdi. Erdal voyvodasın Yanos Zapolya tərəfindən göndəriləcək, 30 minlik qoşunla birlikdə, macarlar say baxımından osmanlı qoşununu üstələyirdi. Ancaq vəd oldunduğu kimi 30 minlik qoşun gəlmədi və kral [[II Luis]] Osmanlı ordusunun qarşısına kiçik müttəfiqləri ilə çıxmalı oldu. [[Sultan Süleyman Qanuni]] ətraf ərazilərə göndərdiyi akıncılarla, Macar ordusunun mümkün hərbi yardım almasının qarşısını kəsdi. Osmanlı ordusu [[1526]]-cı ilin [[28 avqust]] tarixində Moxaç ovasına gəldi.
 
Döyüşdən əvvəl [[Sultan Süleyman Qanuni]], [[Parqalı İbrahim Paşa]], Bali Bəy və Bəhram Paşanın iştirakı ilə döyüş divanı toplandı. Divanda iştirak edənlər arasında olan Malqoçoğlu Bali Bəy zəncirlərlə birbirlərinə bağlanmış Macar süvari birlikləri ilə açıq döyüşə girməyin təhlükəli olduğunu bildirdi. O, bunun əvəzində düşmənə yan və arxa tərəflərdən hücum etməyi təklif etdi. Qısa müzakirədən sonra təklif qəbul olundu. Macar ordusunun döyüş taktikasına əsasən ordu iki mərkəzi hissəyə ayrılmalı idi. Birinci mərkəz sol və sağ cinahlarda yerləşdirildi. İkinci mərkəz isə öz aralırında dörd yerə bölünüb, düşmənə müxtəlif istiqamətlərdən hücum etməli idi. [[II Luis]] Osmanlı ordusunun ikinci mərkəzinin yerləşdiyi ərazinin qarşı tərəfində dayanmışdı.
 
[[29 avqust]] tarixində [[II Luis]] döyüşə başlamaq barədə əmr verdi. Moxaç ovasının yerləşdiyi ərazinin bir tərəfi bataqlıq digər tərəfi isə təpəlik ərazidən ibarətdir. Bali Bəy tərəfindən təklif olunan plana əsasən Osmanlı əsgərləri arxa - arxaya üç çərgədə düzülmüşdü. Birinci cərgədə [[Parqalı İbrahim Paşa]] rəhbərliyində Rumelidən olan əsgərlər, ikinci cərgədə Bəhram Paşa rəhbərliyində Anadoludan olan əsgərlər, üçünçü cərgədə isə [[Yeniçərilər]]in başçısı yerləşirdi. Döyüşün planına əsasən macarların birinci hücuma keçməsi gözlənəcəkdi. Macar qoşunu müqavimət ilə qarşılaşmadıqda Osmanlı qoşununu üzərinə doğru hücum edəcək, Osmanlı qoşunu isə sol və sağ cinahlara doğru cəkiləcəkdi.
 
Bundan sonra isə macarlar Osmanlının topları ilə qarşı-qarşıya qalacaqdılar. Döyüş macarların hücumu ilə başladı. Rumelidən olan və [[Parqalı İbrahim Paşa]]nın rəhbərliyi altında döyüşən birlik bir müddət döyüşdükdən sonra qeri çəkilməyə, düşməni öz arxasınca aparmağa başladı. Bali Bəy tabeliyində olan akıncı birliyi düşmənin geri çəkilmək üçün mümkün yollarını bağladı, beləliklə macar birlikləri mühasirəyə düşdülər. Anadolu birliklərinin üzərinə hücum etməkdə olan [[II Luis]]in əsas birliklərindən biridə mühasirəyə düşdü. Macar qoşunu Osmanlı toplarının qarşısına gətirilmişdi. Ani əmrdə sonra 300 top eyni vaxtda atəş açmağa başladı. Macar ordusu bir neçə dəqiqənin ərzində dağılmağa başladı.