07:53, 2 dekabr 2016 tarixindəki versiya redaktə Baskervill (müzakirə \| töhfələr) Təcrübəli istifadəçilər, Fayl addəyişdiriciləri, Səhifə addəyişdiriciləri, Patrullar, Rolbakerlər 87.745 redaktə k 109.127.36.154 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq CommonsDelinker tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. ← Əvvəlki redaktə		07:53, 2 dekabr 2016 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Baskervill (müzakirə \| töhfələr) Təcrübəli istifadəçilər, Fayl addəyişdiriciləri, Səhifə addəyişdiriciləri, Patrullar, Rolbakerlər 87.745 redaktə k Baskervill tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq 109.127.36.154 tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. Sonrakı redaktə →
Sətir 27: '''Onore de Balzak''' ([[20 may]] [[1799]] – [[18 avqust]] [[1850]]) — XIX əsr görkəmli fransız yazıçı-dramaturqu.Adı [[tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısı]]na daxil edilib. Qərbi Avropa realizminin zirvəsi ~~Onere~~Onore de Balzak hesab edilir. Onun ən məşhur əsəri – "Bəşəri komediya" və ya "İnsan komediyası" (La Comédie humaine) adlı epopeyada fransız həyatının bütün sahələri 143 kitabda əks etdirilməli idi. O, bütün gücünü sərf edərək 90 roman və novella yazdı. Bu epopeyaya "Şaqren dərisi", "Yevgeniya Qrande", "Qorio ata", "Sezar Biroto", "İtirilmiş illüziyalar" və d.digər romanlar daxildir. <ref>[http://www.elibrary.az/docs/medntarve.pdf Mədəniyyət tarixi və nəzəriyyəsi. Ali məktəblər üçün dərslik M.J.MANAFOVA, N.T.ƏFƏNDİYEVA və S.A.ŞAHHÜSEYNOVANIN ümumi redaktəsilə. Bakı: Sabah nəşriyyatı (2008), 2010, 876 səh.]</ref> Yazdığı yüzdən artıq roman və pyesləri birlikdə "İnsan komediyası" (La Comédie humaine) adı altında tanınır. Bu əsərlər toplusu və ya seriyası 1815-ci ildə [[Napoleon Bonapart]] Fransasının süqutundan sonrakı dövr fransız cəmiyyətinin, xüsusilə də burjua təbəqəsinin komik-satirik mənzərəsini canlandırır. Digər fransız yazıçısı ~~Gustav~~Qustav Flober ilə birgə Avropa ədəbiyyatında realizm məktəbinin əsasını qoymuşdur. ~~Balzak~~Balzakın pyesləri bir qayda olaraq oxucuda gülüş doğurmaqla yanaşı, aydın ifadə olunmuş rəngarəng obrazlar və pərdələrdəki hər bir səhnənin nəfis təsviri tamaşaçıda xüsusi maraq oyadır. Adı [[tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısı]]na daxil edilib. Balzakın əsərləri bəşəriyyətin bədii inkişafında irəliyə doğru nəhəng bir addımdır. İlhamın, istedadın, yaradıcı təxəyyülün qüdrəti etibarı ilə o, Nizami Gəncəvi, Aligyeri Dante, Uilyam Şekspir, Lev Tolstoy kimi sənətkarlarla bir cərgədə dayanır. Yüz əlli ildən çoxdur ki, onun şəxsiyyəti, zəmanəsi, dünyagörüşü, fövqəladə həcmə və dəyərə malik olan bədii irsi ətrafında gedən mübahisələr səngimək bilmir. Realist sənətin, dünya mədəniyyətinin ən mütərəqqi ənənələrinin varisi olan sosialist bədii fikrinin inkişafını Balzaksız təsəvvür etmək olmaz. Balzak, bütün Avropanı lərzəyə gətirən 1789-1794-cü illər burjua inqilabından sonra yaranan mühitdə yetişmişdir. O, Fransada Napoleonun hakimiyyəti, mütləqiyyət ~~Adı [[tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısı]]na daxil edilib.~~ üsuli-idarəsinin bərpası və yenidən devrilməsi, 1830-cu il iyul inqilabı ilə əlaqədar▼ hadisələrin, 1848-ci il inqilabını yetişdirən ictimai-siyasi çaxnaşmaların▼ bilavasitə şahidi olmuşdur. Nə Balzakı, nə də onun yaradıcılığını fransız▼ xalqının bu əzəmətli, eyni zamanda keşməkeşli illərdə qazandığı siyasi-inqilabi▼ təcrübədən, tərəqqidən ayrı təsəvvür etmək olmaz. Balzak, bunsuz öz nəhəng epopeyasını, Fransanın ilk burjua inqilabından sonrakı əlli illik tarixinin bədii▼ ensiklopediyası olan "Bəşəri komediya"sını yarada, qüdrətli xalq yazıçısına çevrilə bilməzdi. Fransız xalqının 1789-1794-cü illər inqilabı ilə nəticələnən▼ və bütün Avropanı ayağa qaldıran qüdrətli siyasi fəallığı, gücü, cismani və mənəvi yüksəlişi Balzakın fəlsəfi-əxlaqi, ədəbi-estetik görüşlərinin, bədii şücaətinin dayağı, zəmini olmuşdur. Bunsuz Balzak fransız tənqidi realizminin zirvəsi, həqiqətin əsl carçısı ola bilməzdi. Fransız, o cümlədən Avropa tənqidi realizminin ən parlaq dövrünün Balzakın yazıb-yaratdığı, təşəkkül tapdığı 20-40-cı illərə təsadüf etməsi də həmin dayaq, zəminlə bağlıdır.▼ Bu dayağı bütün varlığı ilə duyan "Bəşəri komediya"nın müəllifi sənət və sənətkar qarşısında çox böyük tələblər qoyurdu. Onun gənc yaşlarından fikri, arzusu sənət aləminin Napoleonu olmaq idi. O, Napoleonun xırda heykəlinin özülünə bu sözləri həkk etmişdi: "Onun qılıncla başladığını mən qələmlə tamamlayacağam". Balzaka görə, sənətkar ömrünü hökmdarları, dünyanın güclərini tərifləməklə zay etməməlidir, o, bilməlidir ki, adi məqam sahibləri qısa bir dövrün, əsl sənətkarlar isə əsrlərin hakimidirlər. O, öz "mən"inin əsiri ~~bəşəriyyətin~~ olan romantiklərdən bədii müşahidənin obyektivliyini, gerçəkliyə sədaqəti əsas▼ ~~bədii inkişafında irəliyə doğru nəhəng bir addımdır.İlhamın,istedadın,yaradıcı~~ götürən realistləri ciddi surətdə fərqləndirir. Valter Skottu ona görə yüksək qiymətləndirir ki, onun yaradıcılığında dünya qalxıb özünə tamaşa etməkdən sanki heyran olub. Sənətkarın ən böyük vəzifəsi və məqsədi bütün cəmiyyətin tarixini əks etdirməkdir. Bunu isə tipik, səciyyəvi surətlərsiz həyata keçirmək olmaz. Hər hansı tipik surət ancaq tipikliyinin gücü sayəsində nəhəng olur. Balzak, öz epopeyasını yazarkən niyyətinin dərin tarixi mündəricəsini gözəl anlayaraq göstərirdi ki, mənim əsərlərimdə tarixçi fransız cəmiyyətinin özü olacaq, mən isə onun katibi sifətində çıxış edəcəyəm. Bu məqsəddə o, ictimai hadisələrin, nəhəng tiplər yığınının, ehtirasların, əhvalatların, ümumi əsasını öyrənmək, aşkar etmək, bu cəmiyyətin həyatının mənzərəsini, bütün ~~təxəyyülün qüdrəti etibarı ilə o,Nizami Gəncəvi, Alicieri Dante, Vilyam~~ tarixçilərin unutduğu bir sahəni - əxlaq və adətlərin tarixini yaratmaq qərarına▼ ~~Şekspir, Lev Tolstoy kimi sənətkarlarla bir cərgədə dayanır. Yüz əlli ildən~~ gəlir. Balzak, həmin əsası ictimai mühərrik adlandırır və onu əks etdirmək üçün▼ ~~çoxdur ki,onun şəxsiyyəti, zəmanəsi, dünyagörüşü, fövqəladə həcmə və dəyərə~~ heç bir tipi, kişi və qadın xarakterini, heç bir peşəni, məişət formasını, ictimai zümrəni, heç bir fransız əyalətini, həmçinin uşaqlığı, qocalığı, yetkinliyi, siyasət, hüquq, hərb aləmini unutmamağı əsas kimi götürür. Uydurulmuş faktları deyil, ətrafda baş verən hadisələri, insan qəlbinin, ictimai münasibətlərin tarixini canlandırmağa qərar verir. Öz coğrafiyası, ailələri, məskənləri, şəraiti, iştirakçıları və faktları, gerbi, zadəganları, burjuaları, rəssamları, kəndliləri, siyasətçiləri, ədabazları, ordusu, bir sözlə, bütöv dünyası olan bir abidə yaratmağı qət edir. ~~malik olan bədii irsi ətrafında gedən mübahisələr soyumaq bilmir.Realist~~ ~~sənətin,dünya mədəniyyətinin ən mütərəqqi ənənələrinin varisi olan sosialist bədii~~ ~~fikrinin inkişafını Balzaksız təsəvvür~~ ~~etmək olmaz.~~ Yuxarıda haqqında danışılan dayaqsız bu nəhəng ədəbi-estetik və fəlsəfi niyyət, bunsuz isə dahi sənətkarın bütün ömrünü həsr etdiyi 97 novelladan, povestdən və▼ ~~Balzak bütün Avropanı lərzəyə gətirən 1789-1794-cü illər burjua inqilabından~~ romandan ibarət ölməz epopeyası - "Bəşəri ~~Məzhəkə~~komediya" yarana bilməzdi.▼ ~~sonra yaranan mühitdə yetişmişdir.O,Fransada Napoleonun hakimiyyəti, mütləqiyyət~~ ▲üsuli-idarəsinin bərpası və yenidən devrilməsi,1830-cu il iyul inqilabı ilə əlaqədar ▲hadisələrin,1848-ci il inqilabını yetişdirən ictimai-siyasi çaxnaşmaların ▲bilavasitə şahidi olmuşdur.Nə Balzakı,nə də onun yaradıcılığını fransız ▲xalqının bu əzəmətli,eyni zamanda keşməkeşli illərdə qazandığı siyasi-inqilabi ~~təcrübədən, tərəqqidən ayrı təsəvvür etmək olmaz.Balzak bunsuz öz nəhəng~~ ▲epopeyasını, Fransanın ilk burjua inqilabından sonrakı əlli illik tarixinin bədii ~~ensiklopediyası olan "Bəşəri Məzhəkə"sini yarada,qüdrətli xalq~~ ▲yazıçısına çevrilə bilməzdi.Fransız xalqının 1789-1794-cü illər inqilabı ilə nəticələnən ~~və bütün Avropanı ayağa qaldıran qüdrətli siyasi fəallığı,gücü,cismani və mənəvi~~ ~~yüksəlişi Balzakın fəlsəfi-əxlaqi,ədəbi-estetik görüşlərinin,bədii şücaətinin~~ ~~dayağı,zəmini olmuşdur.Bunsuz Balzak fransız tənqidi realizminin zirvəsi,həqiqətin~~ ~~əsl carçısı ola bilməzdi.Fransız, o cümlədən Avropa tənqidi realizminin ən~~ ▲parlaq dövrünün Balzakın yazıb-yaratdığı,təşəkkül tapdığı 20-40-cı illərə təsadüf ~~etməsi də həmin dayaq,zəminlə bağlıdır.~~ ~~Bu dayağı bütün varlığı ilə duyan "Bəşhəri Məzhəkə"nin müəllifi sənət~~ ~~və sənətkar qarşısında çox böyük tələblər qoyurdu.Onun gənc yaşlarından~~ ~~fikri,arzusu sənət aləminin Napoleonu olmaq idi.O,Napoleonun xırda heykəlinin~~ ~~özülünə bu sözləri həkk etmişdi : "Onun qılıncla başladığını mən qələmlə~~ ~~tamamlayacağam". Balzaka görə,sənətkar ömrünü hökmdarları,dünyanın güclərini~~ ~~tərifləməklə zay etməməlidir, o bilməlidir ki,adi məqam sahibləri qısa bir~~ ~~dövrün,əsl sənətkarlar isə əsrlərin hakimidirlər.O öz "mən"inin əsiri~~ ▲olan romantiklərdən bədii müşahidənin obyektivliyini, gerçəkliyə sədaqəti əsas ~~götürən realistləri ciddi surətdə fərqləndirir.~~ ~~Valter Skottu ona görə yüksək qiymətləndirir ki,onun yaradıcılığında dünya~~ ~~qalxıb özünə tamaşa etməkdən sanki heyran olub. Sənətkarın ən böyük vəzifəsi və~~ ~~məqsədi "bütün cəmiyyətin tarixini əks etdirməkdir. Bunu isə tipik, səciyyəvi~~ ~~surətlərsiz həyata keçirmək olmaz. Hər hansı tipik surət ancaq tipikliyinin~~ ~~gücü sayəsində nəhəng olur". Balzak öz epopeyasını yazarkən niyyətinin dərin~~ ~~tarixi mündəricəsini gözəl anlayaraq göstərirdi ki,mənim əsərlərimdə tarixçi~~ ~~fransız cəmiyyətinin özü olacaq,mən isə onun katibi sifətində çıxış edəcəyəm.Bu~~ ~~məqsəddə o,ictimai hadisələrin, nəhəng tiplər yığınının, ehtirasların, əhvalatların,~~ ~~ümumi əsasını öyrənmək, aşkar etmək, bu cəmiyyətin həyatının mənzərəsini, bütün~~ ▲tarixçilərin unutduğu bir sahəni- əxlaq və adətlərin tarixini yaratmaq qərarına ▲gəlir. Balzak həmin əsası ictimai mühərrik adlandırır və onu əks etdirmək üçün ~~heç bir tipi,kişi və qadın xarakterini ,heç bir peşəni,mənşət formasını,~~ ~~ictimai zümrəni, heç bir fransız əyalətini, həmçinin uşaqlığı, qocalığı,~~ ~~yetkinliyi, siyasət, hüquq, hərb aləmini unutmamağı əsas kimi~~ ~~götürür.Uydurulmuş faktları deyil,ətrafda baş verən hadisələri,insan qəlbinin,~~ ~~ictimai münasibətlərin tarixini canlandırmağa qərar verir. Öz coğrafiyası, ailələri,~~ ~~məskənləri, şəraiti, iştirakçıları və faktları, gerbi, zadəganları, burjuaları,~~ ~~rəssamları, kəndliləri, siyasətçiləri, ədabazları, ordusu, bir sözlə, bütöv~~ ~~dünyası olan bir abidə yaratmağı qət edir.~~ == Bəşəri ~~məzhəkə~~komediya ==▼ ▲Yuxarıda haqqında danışılan dayaqsız bu nəhəng ədəbi-estetik və fəlsəfi niyyət,bunsuz ~~isə dahi sənətkarın bütün ömrünü həsr etdiyi 97 novelladan, povestdən və~~ ▲romandan ibarət ölməz epopeyası- "Bəşəri Məzhəkə" yarana bilməzdi. ▲== Bəşəri məzhəkə == "Bəşəri ~~Məzhəkə~~komediya"~~nin~~nın ilk əsərləri 1829-cu ildə, sonuncular isə 1847-ci ildə yazılmışdır. Epopeya üç hissəyə ayrılır : "Əxlaqi tədqiqlər" Sətir 362 ⟶ 321: == Əsərləri == '''~~İnsan~~Bəşəri ~~komediyası~~komediya''' "~~İnsan~~Bəşəri ~~komediyası~~komediya" silsilə əsərlər toplusuna ümumilkdə 95 tamamlanmış (hekayələri, romanları və analitik oçerkləri) və 48 natamam (və ya yalnız adları məlum olan) əsərləri daxildir. Buraya 5 teatr pyesi və "Contes drolatiques" adlı məzhəkəli povestlər toplusu (1832-37) daxil deyil. ~~İnsan~~Bəşəri ~~komediyası~~komediya toplusundan bəzi əsərləri: * ~~Gobseck~~Qobsek (1830, Balzaka ilk söhrət gətirən əsərlərdən biri) * LaŞaqren ~~Peau de chagrin~~dərisi (1831) * ~~Eugénie~~Ejen ~~Grandet~~Qrande (1833) * LeQorio ~~Père Goriot~~ata (text) (1835) * Illusions perdues (I, 1837; II, 1839; III, 1843) * La Cousine Bette (1846) Sətir 381 ⟶ 340: '''Pyesləri:''' * ~~Cromwell~~Kromvell (1820) * Ressources de Quinola (1842) * ~~Paméla~~Pamela ~~Giraud~~Jiru (1843) * La Marâtre (1848) * Mercadet ou le Faiseur (1848)

Onore de Balzak: Redaktələr arasındakı fərq