|
}}
'''Virus''' ({{lang-la|virus}} - "zəhər") — ən bəsit canlı orqanizmdir. Çox vaxt canlı yox, yarı-canlı orqanizm olaraq qəbul edilir. [[1892-ci il]]dəildə D.İ.İvanovski sübut edib ki, bu kiçik hissəciklər asanlıqla kiçik məsamələrdən keçə bilirlər. Ona görə bunlara viruslar və ya süzülən viruslar adı verildi. Əksər viruslar irsi materialdan vevə qoruyucu örtük olan kapsiddən tşkiltəşkil olunmuşdur.
[[Ensefalit]], [[Qızılca (xəstəlik)|qızılca]], [[quduzluq]], [[tütün mozaikası]] və s. RNT tərkibli viruslardır.
[[Tütün mozaikası]] virusu içərisi boş olan [[silindr]] formasında olub, çubuqşəkillidir. Divarları zülal örtüklə örtülüb.
Virusların xaricdən örtən [[zülal]] örtüyü [[kapsid]] adlanır.
Virusun RNT-si zülal örtüyünün içərisində yerləşir.
Viruslar həm [[prokariot]], həm də [[eukariot]] [[mikroorqanizmlər]]dən bir sıra əlamətlərinə görə fərqlənirlər ki, bunlar aşağıdakı əlamətlərdir:
* 1.Viruslar ancaq bir tipli nuklein turşusuna (DNT ya da RNT) sahibdirlər.
* 2.[[Hüceyrə]] quruluşu yoxdur.
* 3.Böyümə və ikiyə bölünmə qabiliyyətinə malik deyillər.
* 4.Xüsusi metabolik sistem yoxdur.
* 5.Öz tərkib hissəsinin hesabına deyil, sahib hüceyrənin hesabına çoxalır.
* 6.Xüsusi zülalını sintez etmək üçün sahib hüceyrənin ribosomundan istifadə edir.
* 7.Genetik parazitdir.
Viruslar ekosistemdə demək olar ki, hər yerdə mövcuddurlar. Virusları [[mikrobiologiya]]nın bir bölməsi olan '''[[virusologiya]]''' öyrənir. Virusların sahib hüceyrədən kənar forması '''virion'''lar kimi adlanır. Virus hissəcikləri adətən 2 , yaxud 3 hissədən ibarət olur:
* 1.Genetik informasiyanı daşıyan [[DNT]], yaxud [[RNT]] -dən təşkil olunmuş genetik material
* 2.Bəzi hallarda genləri əhatə edən protein qatı
* 3.Proteinləri əhatə edən lipid təbəqəsi.
Bütün viruslar Vira aləmi altında birləşdirilir. Tərkibində olan nuklein turşusunun tipinə görə 2 yarım aləmə ayrılır: DNT tərkibli viruslar və [[RNT]] tərkibli viruslar.Virusları RNT spiralvaritərkibli viruslar vəriboviruslar, DNT sferiktərkibli viruslar isə formalardandezaksiriboviruslar kimi başlamış müxtəlif mürəkkəb quruluşlara qədər geniş miqyasda dəyişirlərtanınırlar.Ümumiyyətlə virusların orta ölçüsü bakteriyaların orta ölçüsünün təxminən yüzdə birinə bərabərdir.
[[RNT tərkibli viruslar]]a aşağıdakı qrupları misal göstərmək olar: Ortomyxoviridae (qrip virusları) , Paramyxoviridae (buraya qızılca, epidemik parotit və digər virusları misal göstərmək olar), Rhabdoviridae (quduzluq , vezukulyar stomatit vəs)və s.), Retroviridae (QİÇS virusu və vəss.) , Picornaviridae (enteroviruslar , A hepatit virusu və vəss.) , ,Reoviridae (reoviruslar, rotoviruslar ) və digərlərini göstərmək olardigərləri. ▼== Virusların təsnifatı ==
Bütün viruslar vira aləmi altında birləşdirlir və tərkibində RNT yaxud DNT olmasından asılı olaraq 2 qrupa ayrılır:DNT tərkibli viruslar və RNT tərkibli viruslar.RNT tərkibli viruslar riboviruslar ,DNT tərkibli viruslar isə dezaksiriboviruslar kimi tanınırlar.
[[DNT tərkibli viruslar]] a qrupuna isə Poxviridae (məs : :təbii çiçək virusu, çiçək vaksini virusu və b. ) , Herpesviridae qrupu (sadə herpes, su çiçəyi , ,sitomeqaliya virusları və s .) , Hepadnoviridae ( insanın B hepatit virusu ) , ,Adenoviridae ( insanın adenovirusları) , ,Parvoviridae (adenoassosiyalaşmış viruslar) və digər qruplar daxildir. ▼▲[[RNT tərkibli viruslar]]a aşağıdakı qrupları misal göstərmək olar:Ortomyxoviridae (qrip virusları) ,Paramyxoviridae(buraya qızılca,epidemik parotit və digər virusları misal göstərmək olar), Rhabdoviridae (quduzluq ,vezukulyar stomatit vəs) , Retroviridae (QİÇS virusu vəs) ,Picornaviridae (enteroviruslar ,A hepatit virusu vəs) ,Reoviridae (reoviruslar,rotoviruslar ) və digərlərini göstərmək olar.
Virusları spiralvari və sferik formalardan başlamış müxtəlif mürəkkəb quruluşlara qədər geniş miqyasda dəyişirlər. Ümumiyyətlə, virusların orta ölçüsü bakteriyaların orta ölçüsünün təxminən yüzdə birinə bərabərdir.
▲[[DNT tərkibli viruslar]]a qrupuna isə Poxviridae (məs :təbii çiçək virusu, çiçək vaksini virusu və b. ) , Herpesviridae qrupu (sadə herpes,su çiçəyi ,sitomeqaliya virusları və s) , Hepadnoviridae ( insanın B hepatit virusu ) ,Adenoviridae ( insanın adenovirusları) ,Parvoviridae (adenoassosiyalaşmış viruslar) və digər qruplar daxildir.
| 