David ulduzu: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Baskervill tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Zaur.tagizade tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. |
k using AWB |
||
Sətir 11:
Yəhudi inancının ayrılmaz bir simvolu olan bu simvol İsrail xalqının dini və tarixi keçmişində oynadığı rollara görə, Sion ulduzu ya da Davudun ulduzu olaraq adlandırılmışdır. Əfsanəyə görə, "Goliat" adlı nəhəngə qarşı döyüşərkən, kiçik Davidi (Davudu) qoruyan qalxanın üzərində altıbucaqlı bir simvol vardı. Bu simvol bəlkə də şəklini David adının İvritcədə ki yazılışına borcludur. David ivrit dilində üç hərflə: "Dalet-vav - Dalet" hərfləriylə yazılır. Çox köhnə İvrit əlifbasında isə Dalet hərfi Yunan əlifbasındakı "Delta" ya bənzəyən kiçik bir üçbucaq şəklində yazılırdı.İki "Dalet" in birləşməsi, yəni iki üçbucağın altıbucaqlı bir ulduz şəklində çəkilməsi Kral Davidin adını təmsil edirdi. Bu şəklin Kral Davidin monogramı olması məntiqli bir fərziyyədir.
Altıbucaqlı ulduzun ilk dəfə "David Ulduzu" olaraq adlandırılmasına dair yazılı nümunə XIII əsrdə Kabalist Yosef Gikatillanın əsərlərində rast gəlinir. İlk İvrit kitabı Praqada 1512-ci ildə basılan "Səfər Tefirot" dur. Bu kitabın qapağında böyük "Davud Ulduzu" təsvir edilib. Magen David Yəhudilik simvolu olaraq ilk dəfə Praqa Yəhudi Camaatı tərəfindən istifadə edilmiş və bu camaatın xüsusi və rəsmi simvolu olaraq qəbul edilmişdir.
== Tarixi ==
Sətir 18:
[[Heksoqramma]] —qədim beynəlxalq simvol hesab edilir. Ehtimal edilir ki, bu simvol Yaxın Şərqdən və Avropadan əvvəl Hindistanda yaranmışdır və Anaxata və ya Anaxata-Çakra adı ilə tanınışdır. İlk dövrlərlə heksoqramma yəhudi simvolu hesab edilmirdi və iudaizmə heç bir aidiyyəti yox idi. Yaxın və Orta Şərqdə bu simvol İştar ilahəsinin simvolu kimi qəbul edilirdi.
[[Tünc dövrü|Tunc dövrü]]<nowiki/>ndən etibarən (eramızdan əvvəl dördüncü milliyin sonu - birinci minilliyin əvvəli ) heksoqramma müxtəlif xalqlar tərəfindən dekorativ və cadugərlik məqsədləri ilə geniş istifadə edilirdi.
[[Yaxın Şərq]]<nowiki/>də ən qədim heksoqramma Yehoşua ben Asayaha məxsus e.ə. VII əsrə aid olan yəhudi yazısında aşkar edilmişdir. Sonralar bu simvolla ev əşyalarını və Sinaqoqların fasadlarını bəzəməyə başladılar. Buna misal kimi Kfar-Naxum (Kapernaume) (eramızın II-III əsri) Sinaqoqunu qeyd etmək mümkündür. Yerusəlimdə aparılan qazıntılar zamanı aşkar edilmiş roma villasının döşəməsi david ulduzu simvolu ilə bəzədilmişdir. Bu isə onu göstərir ki, qədimdə bu ulduz yalnız dekorativ məqsədlərlə istifadə edilmişdir. Həmçinin məlumdur ki, [[Ellinizm]] dövründə bu simvol yəhudilərlə assosasiya olunmurdu.
Sətir 25:
=== Orta əsrlər ===
Orta əsrlərdə heksoqramma bir simvol kimi geniş istifadə edilirdi. X-XI əsrlərdə Navarra kralları bu simvolu öz möhürlərində təsvir edirdilər. Fransız, ispan, danimarkalı və alman ilahiyyatçıları heksoqrammadan, həmçinin pentaqrammadan çap elementi kimi istifadə edirdilər. Bu ulduz erkən xristian gözmuncuqlarında, həmçinin müsəlman ornamentlərində "Süyelmanın möhürü" adı ilə təsvir edildi.
[["David Qalxanı"]] ifadəsi ilk dəfə [[Babilistan]] [[qaon]]<nowiki/>larının dövrünə təsadüf edir (bu söz ilk dəfə Talmudda allahın adlarından biri kimi çəkilir).
Orta əsrlərdə də David ulduzu mistik simvol kimi gözmuncuqlarında istifadə edilirdi. Qeyd etmək lazımdır ki, orta əsrlərdə heksoqrammaya daha çox ərəb mənbələrində təsadüf edilir. Həmçinin heksoqramma Qaraman və Kandar kimi müsəlman ölkələrin bayraqlarında əks olunmuşdur.
Başqa bir nəzəriyyə isə David qalxanı ifadəsinin XII əsrdə yaşamış yalançı məsih David Alroyun (Menahem ben Roy) adı ilə bağlı olduğunu iddia edir.
Heksoqrammanın ilk dəfə məxsusi yəhudi simvolu kimi istifadə edilməsinə 1354-cü ildə imperator dördüncü Karl (Müqəddəs Roma imperatoru) tərəfindən [[Praqa]] yəhudilərinə öz bayraqlarına sahib olmağa icazə verməsi ilə başlanmışdır. Həmin bayraq qırmızı parça üzərində altıgüşəli ulduzun təsvirindən ibarət idi və [[çar Davidin bayrağı]] adlanırılırdı. Maqendavid həmçinin bu icmanın möhüründə də əks edilmişdi və faktiki olaraq orta əsrlər Praqasında yəhudi icmasının rəsmi simvoluna çevrilmişdir.
Sətir 40:
Həmin dövrdə Çexiyada heksoqrammaya sinaqoqların bəzək elementlərində, müxtəlif nəşrlərdə, həmçinin dini və gündəlik məişət əşyalarında rast gəlmək mümkün idi. Sonralar (XVII-XVIII əsrlərdə) bu simvol [[Avstriya]], [[İtaliya]] və [[Niderland]] yəhudiləri tərəfindən geniş istifadə edilməyə başladı. Bu simvol Şərqi Avropa icmaları arasında yayıldı. XVIII əsrdə qədər "David ulduzu" və [["Süleymanın möhürü"]] ifadələri eyni məna daşıyır və bir-birini qarşılıqlı əvəz edə bilən ifadələr kimi istifadə edilirdi. Bu dövrdə isə heksoqramma "David ulduzu", pentoqramma isə "Süleymanın möhürü" kimi adlandırılmağa başlandı.
XVIII əsrin sonların david ulduzu yəhudi baş daşlarında əks edilməyə başlandı. Təxminən bu dövrdən etibarən həmin ulduz yəhudiliyin simvolu kimi qəbul edildi. Artıq 1799-cü ildə "Maqendavid" antisemit karikaturalarda yəhudiliyin simvolu kimi təsvir ediməyə başlandı. 25 il sonra isə bu simvol [[Rotşildlər|Rotşild ailəsi]]<nowiki/>nin gerbində təsvir edildi.
XIX əsrdə yəhudilər, xristianların xaçına anoloji olaraq david ulduzunu özlərinə simvol kimi seçdilər. Məhz bu dövrdə altıgüşəli ulduz bütün dünya yəhudilərinin simvoluna çevrildi. O, yəhudi sinaqoqlarının binalarında, yəhudi təşkilatlarında, abidələrində və baş daşlarında, nəşrlərdə və sənədlərdə, həmçinin məişətdə geniş istifadə edilməyə başlandı. 1897-ci ildə Bazeldə keçirilmiş Sionistlərin konqresində sionizm hərəkatının rəsmi simvolu kimi qəbul edilmişdir. Herşom Şalomun fikrində david ulduzunun sionizmin simvolu kimi seçilməsinin iki əsas səbəbi var idi: O, bütün dünya yəhudiləri arasında geniş yayılmışdı: David ulduzu qədim dini simvol deyildi və o, iudaizm dinini yox, yəhudi millətini təcəssüm edirdi. Müasir sionist ideoloqları üçün bu çox vacib idi.
=== Yəhudi simvolu kimi işlədilməsinə dair nümunələr ===
Sətir 50:
** Altıbucaqlı ulduzun yəhudilərin simvoluna çevrilməsində alman faşistlərin rolu az olmamışdır. Faşistlərin hakimiyyəti dövründə bir sıra Avropa şəhərlərində yəhudiləri digər millətlərdən fərqləndirmək məqsədilə "David ulduzu"ndan istifadə edilirdi. Bu, həm yəhudiləri ətrafda yaşayan xalqlardan fərqləndirməyə, həm də onlara qarşı alçaldıcı damğa hesab edilirdi. David ulduzu həmçinin konslargerdəki məhbusları qruplaşdırmaq üçün istifaə edilirdi. Belə ki, adətən siyasi məhbuslar - qırmızı, cinayətkarlar -yaşıl və "asosial elemtlər" isə qara ulduz taxırdılar. Digər millətlərdən olan məhbuslar isə eyni rəng ulduzla "nişanlanırdılar"
** Eyni zamanda, ABŞ-da və Böyük Britaniyada "Maqen David" yəhudi simvolu hesab edilirdi və müttəfiq qoşunların tərkibində xidmət edərkən döyüşlərdə həlak olan yəhudi əsgərlərin baş daşlarında həmin simvolu qeyd edirdilər. Həmçinin hərbi ravvinlər də bunun tərəfdaşları kimi çıxış edirdilər. Bundan başqa sarı fonda təsvir edilmiş mavi David ulduzu, II Dünya Müharibəsi zamanı Britaniya qoşunlarının tərkibində döyüşən yəhudi briqadasının emblemi seçilmişdi. Ola bilsin ki, müəlliflər nasitlərin sarı ulduzunu yəhudilər üçün fəxarət mənbəyinə çevirməyə çalışmışlar.
** Yəhudi dövləti yaradıldıqdan sonra, üzərində mavi David ulduzu təsvir edilmiş sionist hərəkatının bayrağının, dövlət bayrağı kimi seçilməsinə qərar verildi.
** David ulduzu həmçinin İsrail ordusunun simvoludur.
|