Musson: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
k using AWB
Sətir 1:
{{vikiləşdirmək}}
'''Musson''' – ildə iki dəfə bir-birinə qarşı öz istiqamətini dəyişən [[hava axını]]dır.
 
Mussonun dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq eyni zamanda kəskin quru, az [[bulud]] lu hava rütubətli, yağışlı hava ilə (və ya əksinə) əvəz olunur. M. [[troposfer]] in, alt qatında baş verir və hava kütləsi atmosferin yüksək təzyiq sahəsindən alçaq [[təzyiq]] sahəsinə doğru axır.
 
Quru M. Məhəllin əhalisi üzərində [[atmosfer təzyiqi]] yüksək olan dövrdə, rütubətli Musson isə [[təzyiq]] alçaq olan dövrdə müşahidə olunur.
 
Tropik mussonları ekvator depressiyasının il ərzində [[ekvator]] dan gah Şimal Yarımkürəsinə, gah da Cən. Yarımkürəsinə keçməsindən əmələ gəlir. Qışda Şim. yarımkürəsi çox soyuduqda ağır hava Şimal passatı ilə Cən. yarımkürəsinə doğru axır və qış musson əmələ gəlir. Şimal yarım-kürəsində yay olanda bu əksinə baş verir: ekvator depressiyası ekvatordan şimalda olur, nəticədə cənub passatı Şim. yarımkürəsinə keçir və yay mussonu əmələ gəlir. Tropik mussonları [[Ekvatorial Afrika]]da geniş sahədə, [[Hind okeanı]]nın şimal hissəsində və Cənubi Asiyada (Hindistan, Hind-Çin,cənubi və cənub-şərşqi Çin, İndoneziya) və [[Avstraliya]]nın şimalında yayılmışdır.
Mülayim qurşaqda (məs.: Uzaq Şərqdə, şimal-şərqi [[Çin]]də, [[Koreya|Koreyada]]da və [[Yaponiya]]da) materik və okeanın qızma və soyuma xüsusiyyətindən asılı olaraq M. qışda materikdən [[okean]]a tərəf, yayda isə okeandan materikə tərəf əsir.
Mussonları küləklərlə eyniləşdirmək olmaz. Musson çox geniş coğrafi sahələri əhatə edən [[hava kütlələri]] axınıdır.Külək bu zaman ya dəyişkən olur ya da müəyyən vaxt heç olmur.Mussonlar enliklər üzrə paylanmasına və əmlə gəlmə fərqlərinə görə; a)tropik, b)tropikdənkənar, c)qütbyanı mussonlara bölünürlər.
''Tropik mussonların'' əmələ gəlməsinin başlıca səbəbi, yarımkürələrin il ərzində müxtəlif cür qızması ilə əlaqədar ekvatorial alçaq təzyiq qurşağının (ekvatorial barik depressiyasının)gah şimal,gah da cənub yarımkürəsinə keçməsidir. Tropik mussonlar materiklərin şərq sahilləri boyu daha aydın təzahür edərək, ekvatorial Afrikada, Hindistanda,Hind-Çində və qismən Şimali [[Avstraliya]]da geniş əraziləri əhatə edir.
''Tropikdənkənar'' və ya mülayim qurşaq mussonları materik və okeanların qızıb-soyuması nəticəsində əmələ gəlir. [[Asiya]] nın şərq ucqarlarında və [[Hokkaydo]] adasında güclü, Şimali [[Amerika|Amerikanın]]nın Labrador sahəsində nisbətən zəif müşahidə edilir. Uzaq şərqdə yay mussonlarının təsiri Zabaykalyeyə qədər hiss olunur.
''Qütbyanı musson'' [[Avrasiya]]nın [[tundra]] zonasında [[qış]]da [[materik]]dən [[Şimal Buzlu okeanı]]na,yayda isə əks istiqamətdə əsən,lakin mussona xas olmayan effekt verməyən [[külək]]lərə deyilir. Məhz buna görə də bu sirkuliyasiya musson yox, musson təmayülü adlanır.
Bütün enliklərdə müşahidə edilən yay mussonları [[rütubət]]li,bol [[yağmur]]lu, [[qış]] mussonları isə quru, əksər hallarda yağmursuz olur.