Rəhim bəy Vəkilov: Redaktələr arasındakı fərq

Rəhim bəy Alı ağa oğlu [[1898]]-ci ildə [[Qazax qəzası]]nın [[Salahlı]]da mülkədar ailəsində anadan olmuşdur (bəzi sənədlərdə 1897-ci ilin martında doğulduğu göstərilir). Əvvəlcə kənd məktəbinə getməyə başlamışdır. Böyük bacısının həyat yoldaşı yazıçı –pedaqoq [[Abdulla bəy Divanbəyoğlu]]nun təkidi ilə atası 12 yaşlı Rəhimi Bakıya göndərir. Burada Abdulla bəy onu texniki təmayüllü Real Məktəbə qoyur. Məktəbdə oxuduğu illərdə bacısıgildə yaşayır, kəndə yalnız yay aylarında gələrdi. Rəhim bəy məktəbin əlaçı şagirdlərindən idi. Bundan başqa , rəssamlığa şövqü vardı, gözəl rəsm əsərləri çəkərdi. Çoxları onu gələcəyin böyük bir rəssamı kimi görürdü. Rəhim bəy Bakı Real məktəbinin tam kursunu [[1916]]-cı ildə bitirsə də, siyasət aləminə daha erkən atılmışdı. Hələ [[1914]]-cü ildə Real məktəbin 5-ci sinfində oxuyarkən şagird təşkilatının işində yaxından iştirak etmiş, onun liderlərindən biri olmuşdur. Bu təşkilatın fəalları arasında Kəbirlinski qardaşları , Məmməd Məmmədov ,[[ Mirzə Davud Hüseynov]], [[Məmmədhəsən bəy Vəlili-Baharlı]] da vardı. Təşkilatın işi əsasən ictimai xarakter daşıyırdı: onlar kasıb tələbələrə kömək , qarşılıqlı yardım kassası işi, xalq nağılları, mahnıları və atalar sözlərinin toplanması ilə məşğul olurdular. Bu zəmində yetişən həmin gənclər müharibənin sonlarında artıq siyasi məsələlərə keçmişdilər.

Sovetləşmədən 20-25 gün əvvəl Rəhim bəy [[Məmmədhəsən Hacınski]]nin sovet hakimiyyətinə oriyentasiya götürən qrupuna qoşulur. [[1920]]-ci ilin aprelində Qızıl Ordu Azərbaycana doğru irəliləyəndə ordununun inqilabi şurası ilə danışıqlar aparmaq üçün Rəhim bəy bir neçə nəfərlik deputat qrupunun tərkibində bolşeviklərlə müştərək işin şərtləri barədə danışıqlar aparmaq üçün Şimali Qafqaza – Orconikidzenin yanına gedir. Parlament qrupu Pyatiqorska gəlib çıxır.

Nümayəndələr S. M. Kirov və Budu Mdivani ilə görüşürlər , onlar Bakıdan gələn bu nümayəndələrlə danışığa girməyərək deyirlər ki, Orconikidze hazırda şəhərdə yoxdur, onun qayıtmasını gözləmək gərəkdir. Onlar faktik olaraq həbs edilirlər , lakin bir aydan sonra buraxılırlar. Bu vaxt artıq Bakıda aprel çevrilişi baş vermişdi. Məkrli bolşevik siyasətçilərin qarşısında uğursuzluğa düçar olan gənc Azərbaycan siyasətçiləri ağır mənəvi əzginlik içində yalnız mayın sonlarında Bakıya –istiqlalını qeyb etmiş vətənlərinə dönə bilirlər. Azərbaycan sovetləşdikdən sonra Rəhim Vəkilov siyasi fəaliyyətini dayandırmayaraq gizli işə keçən müsavatçıların sırasında idi. Məmməd Əmin Rəsulzadənin Peterburqdan qaçışını təşkil edənlərdən biri Rəhim bəy olmuşdur. Bu əməliyyatı o gizli Müsavat təşkilatının tapşırığı ilə [[Dadaş Həsənov|Dadaş Həsənovla]]la birlikdə həyata keçirmişdir. Rəhim bəy ali təhsil almaq qərarına gələrək [[1922]]-ci ilin sentyabrında ADU-nun şərq fakültəsinə daxil olur, burada bacısının əri [[Abdulla bəy Sübhanverdixanov]] ona dərs deyir. Ümumiyyətlə, Abdulla bəyin Rəhimə çox böyük təsiri olmuşdur, öz doğma övladı qədər sevdiyi qaynının ali təhsil almasının maddi tərəfini də Abdulla bəy üzərinə götürmüşdü, onu "Abdulla bəyin yetirməsi" adlandıran Mədinə xanım Qiyasbəyli bu mənada haqlıdır. Rəhim bəy universitetə qəbul olunduqdan sonra eyni zamanda Bakı- Culfa dəmir yolu idarəsində məmur vəzifəsinə düzəlir. Rəhim bəy gizli Müsavatda 1921-ci ilin sonlarından işləməyə başlamışdır. Onu bu işə Mirzə Bala Məmmədzadə qoşur. 1921-ci ilin sonları 1922-ci ilin əvvəllərində Mirzə Balanın tapşırığı ilə siyasi kampaniyada yaxından iştirak edir və türk ziyalıları arasında iş aparır. Onun təşəbbüsü ilə bu kampaniyaya keçmiş müsavatçılardan [[Seyid Hüseyn]], [[Nəriman bəy Nərimanbəyli]] və [[Kərbəlayı Vəli Mikayılov]] cəlb olunurlar. 1920-ci ilin iyulunda Müsavat MK yanında siyasi işlər komissiyasının rəhbəri təyin edilir. Bu komissiyaya [[Kərbəlayı Vəli Mikayılov]] , [[Seyid Hüseyn]] Sadıqzadə , Əlövsət Nəcəfov daxil idilər. Bu illərdə Mirzə Bala Rəhim bəyi hərbi təşkilata cəlb etmək istəmişdirsə də, o, razı olmamışdır.

AzFk Məxfi Şöbəsinin [[1923]]-cü il aprelin 5-dən başlayaraq və [[1924]]-cü il fevralın 18-dək olan dövrü əhatə edən "qayət məxfi" qrifli memorandumunda Rəhim Vəkilovun sovetləşmənin ilk illərində ciddi müşahidə altında saxlandığı görünür.Martın 26-da verilən məlumatdan :"Müəyyən edilib ki, Rəhim Vəkilov Persidski küçəsindəki 7 nömrəli evdə ( keçmişdə "Salamovun evi" kimi tanınan bu binanın birinci mərtəbəsində yeznəsi Abdulla bəy Divanbəyoğlunun çoxotaqlı mənzili yerləşirdi. İndi bu bina M.Muxtarov küçəsi ( keçmiş Poluxin küç. 105-dir) yaşayır, şübhəli tipdir, Culfa-Bakı Dəmir-yolunda inzibati şöbə rəisi işləyir. Narkompromtorq inzibati şöbəsinin rəisi Məmməd Yusif Cəfərovla sırf siyasi xarakterli əlaqəsi vardır". Seksotun (rusca "sekretnıy sotrudnik "- "məxfi əməkdaş" sözünün qısaldılmış forması) 30.VI. 23-cü il tarixli məlumatında deyilir:"Səhər saat 11-də Hacı Ələkbərlə görüşdüm. Onunla söhbətdə aydınlaşdırdım ki, Rəhim Vəkilov müsavatçıların MK –sına daxildir".Mayın 3-də verilən məlumatdan :"Mayın 2-də axşam saat 7-də Hacı Ələkbərlə görüşərkən aydınlaşdırdım ki, Rəhim Vəkilov Müsavat MK-dan informator rolunu oynayır ".Mayın 31-də verilən məlumatdan :"Gündüz saat 12-də Mirzə Sadıqla görüşdə Müsavat MK-nın tərkibini aydınlaşdırdım. Rəhim Vəkilov da oraya daxildir". Qazax Ukomodan 1/ V-23-cü il tarixdə verilən təliqə."Məlumat verilir ki, Bakı Darülmüəlliminin tələbəsi Nadir Musa bəy oğlu seyidov Bakıdan Qazağa gəlmişdir. O, məşhur türkpərəst, hazırda Türkiyədə gizlənən Əhməd əfəndi Əfəndizadənin qohumudur. Nadir Qazağa gələn kimi Qazax tələbələri ilə əlaqəyə girmişdir. Onların hamısı Müsavat partiyasının üzvləridir və Rəhim Vəkilov həmin partiyanın rəhbərlərindən biridir".