Vikipediya

Mahfiruz Xədicə Sultan: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi
|azərbaycan dilində adı = Mahfiruz Xədicə Validə Sultan|adın orijinalı = |portretin ölçüsü = |izah = |titul = Validə Sultan|dövr əvvəl = 26 fevral 1618|dövr son = 10 may 1622|sələfi = [[Həlimə Sultan]]|xələfi = [[Mahpeykər Kösəm Sultan]]|doğum tarixi = {{doğum tarixi|1590||}}|doğum yeri = Şimali Qafqaz|ölüm tarixi = 20 oktyabr, 1620|ölüm yeri = [[İstanbul]], [[Osmanlı imperatorluğu]]|sülaləsi = |həyat yoldaşı = [[I Əhməd]]|uşaqları =[[II Osman]], [[Şahzadə Hüseyn]], [[Xədicə Sultan (I Əhmədin qızı)|Xədicə Sultan]], [[Şahzadə Bəyazid (I Əhmədin oğlu)|Şahzadə Bəyazid]] |Dini = [[İslam]]}}
'''Mahfiruz Xədicə Sultan''' (d. [[1590]], [[Şimali Qafqaz]] - ö. [[26 oktyabr]] [[1620]], [[İstanbul]]) — [[Sultan]] [[I Əhməd]]in ilkbaş hasəkisi[[Hasəki Sultan|hasəki]]<nowiki/>si və [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|Osmanlı sultanı]] [[II Osman]]ın anasıdır.
 
== Həyatı ==
[[1590]]-cı ildə [[Şimali Qafqaz]]<nowiki/>da dünyaya gəlmişdir.<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, Sayfa: 223</ref> Atası [[Çərkəzlər|çərkəz kabardinləri]]<nowiki/>nin kral xanədanına mənsub olan Əmir Əlqas Çerkasski idi. Böyük babası Əmir Bitu Mustafa Paşa Çerkasski, [[Sultan]] [[I Süleyman]]ın [[Hərəm|hərəmi]] [[Mahidövran Sultan]]ın qohumlarından idi. Bacısı Şahincan Xatun sonralar [[Abxaz Mehmed Paşa|Abaza Mehmed Paşa]] ilə evləndirilmişdir. Hələ uşaq yaşlarında [[1601]] tarixində, [[saray]]ın eşikağası Sərvazad Xatun tərəfindən [[saray]]<nowiki/>a alınaraq xüsusi təlim-tərbiyə almışdır. Özü də əslən [[Çərkəzlər|çərkəz]] olan qaynanası [[Handan Sultan]]ın gözünə girən Mahfiruz [[1604]] tarixində [[Sultan]] [[I Əhməd]]ə təqdim olunur.
=== Əsli ===
1590-cı ildə Şimali Qafqazda dünyaya gəlmişdir. Atası çərkəz kabardinlərinin kral xanədanına mənsub olan Əmir Əlqas Çerkasski idi. Böyük babası Əmir Bitu Mustafa Paşa Çerkasski, Sultan [[I Süleyman]]ın hərəmi [[Mahidövran Sultan]]ın qohumlarından idi. Bacısı Şahincan Xatun sonralar Abaza Mehmed Paşa ilə evləndirilmişdir.
 
[[3 noyabr]] [[1604]] tarixində [[I Əhməd]]in ən böyük oğlu olan [[II Osman]]ı dünyaya gətirərək sarayda[[saray]]<nowiki/>da [[Validə Sultan|Validə sultandan]] sonra ən güclü ikinci qadın olmuşdur. [[I Əhməd]]in nənəsi [[Safiyə Sultan]]ın [[Ədirnə Sarayı|köhnə sarayasaray]]<nowiki/>a göndərilməsi və [[Handan Sultan]]ın gənc yaşda vəfatı ilə sarayı[[saray]]ı idarə etməyə başlamışdır.▼
=== Saraya həyatı ===
Hələ uşaq yaşlarında 1601 tarixində, Sarayın eşikağası Sərvazad Xatun tərəfindən saraya alınaraq xüsusi təlim-tərbiyə almışdır. Özü də əslən çərkəz olan qaynanası [[Handan Sultan]]ın gözünə girən Mahfiruz 1604 tarixində Sultan [[I Əhməd]]ə təqdim olunur.
 
=== YüksəlişiÖvladları ===
Mahfiruz Xədicə Sultan [[II Osman]]dan başqa Xədicə Xanım Sultanı, [[1612]] tarixində [[Şahzadə Bəyazid (I Əhmədin oğlu)|şahzadə BəyazidiBəyazid]]<nowiki/>i, [[1613]] tarixində [[şahzadə HüseyniHüseyn]]<nowiki/>i və [[1615]] tarixində [[şahzadə SüleymanıSüleyman]]ı dünyaya gətirmişdir. Xədicə Xanım Sultan və [[şahzadə Hüseyn]] uşaq yaşlarında ölmüş, [[Şahzadə Bəyazid (I Əhmədin oğlu)|şahzadə Bəyazid]] və [[şahzadə Süleyman]] isə [[1635]] tarixində [[IV Murad]] tərəfindən boğdurularaq edam edilmişdir. Mahfiruz Xədicə Sultan [[II Osman|şahzadə OsmanınOsman]]ın yetişməsinə önəm vermiş, yüksək təhsil alan [[II Osman|şahzadə Osman]] [[Ərəb dili|ərəb]], [[Fars dili|fars]], [[Latın dili|latın]], [[Yunan dili|yunan]] və [[İtalyan dili|italyan]] dillərini mükəmməl bilirdi.<ref>Andre Clot: Mektuplar, 1980 - 1985</ref>▼
▲3 noyabr 1604 tarixində [[I Əhməd]]in ən böyük oğlu olan [[II Osman]]ı dünyaya gətirərək sarayda [[Validə Sultan|Validə sultandan]] sonra ən güclü ikinci qadın olmuşdur. [[I Əhməd]]in nənəsi [[Safiyə Sultan]]ın köhnə saraya göndərilməsi və [[Handan Sultan]]ın gənc yaşda vəfatı ilə sarayı idarə etməyə başlamışdır.
 
=== Kösəm Sultanla rəqabəti ===▼
=== Övladları ===
[[Yunanlar|Yunan]] əsilli olan [[Kösəm Sultan]] [[Şahzadə Mehmed (I Əhmədin oğlu)|şahzadə MehmediMehmed]]<nowiki/>i dünyaya gətirdikdən sonra Mahfiruzə Xədicə Sultan gözdən düşmüşdür. Mahfiruz Xədicə Sultan və [[Kösəm Sultan]] arasında [[1607]] tarixində baş verən hadisə onlar arasındakı rəqabəti gücləndirmişdir. [[Venesiya respublikası|Venesiya]] elçisi Simoni Contarini və Cəlal Təmruqoğlunun xatirələrində bu hadisə belə təsvir olunur;▼
▲Mahfiruz Xədicə Sultan [[II Osman]]dan başqa Xədicə Xanım Sultanı, 1612 tarixində şahzadə Bəyazidi, 1613 tarixində şahzadə Hüseyni və 1615 tarixində şahzadə Süleymanı dünyaya gətirmişdir. Xədicə Xanım Sultan və şahzadə Hüseyn uşaq yaşlarında ölmüş, şahzadə Bəyazid və şahzadə Süleyman isə 1635 tarixində [[IV Murad]] tərəfindən boğdurularaq edam edilmişdir. Mahfiruz Xədicə Sultan şahzadə Osmanın yetişməsinə önəm vermiş, yüksək təhsil alan şahzadə Osman ərəb, fars, latın, yunan və italyan dillərini mükəmməl bilirdi.
 
▲=== Kösəm Sultanla rəqabəti ===
▲Yunan əsilli olan [[Kösəm Sultan]] şahzadə Mehmedi dünyaya gətirdikdən sonra Mahfiruzə Xədicə Sultan gözdən düşmüşdür. Mahfiruz Xədicə Sultan və [[Kösəm Sultan]] arasında 1607 tarixində baş verən hadisə onlar arasındakı rəqabəti gücləndirmişdir. Venesiya elçisi Simoni Contarini və Cəlal Təmruqoğlunun xatirələrində bu hadisə belə təsvir olunur;
 
''Bir mərasim zamanı Kösəm Baş Hasəki Mahfiruzun yerinə oturmuş və bu da onun qəzəbinə səbəb olmuşdur. Hərəmxanada bir-birləri ilə dalaşan qadınların məsələsi [[I Əhməd]]in qulağına çatmış və gənc Sultan iki hərəmini də dannamışdır.''
 
=== Validə sultanlıq dönəmi ===
[[I Əhməd]] [[1617]]-ci il, [[21 noyabrınoyabr]]ı [[22 noyabranoyabr]]<nowiki/>a bağlayan gecə vəfat etmiş və oğlu [[II Osman|Osman]] hələ çox kiçik olduğundan [[I Mustafa]] taxta oturdu. [[I. Mustafa]] dövlət məsələləri ilə maraqlanmamış və bu səbəbdən də 96 gün sonra devrilmişdir. Gənc [[II Osman|Gənc Osman]]ın [[1618]] tarixində 14 yaşındaykən taxta keçmiş və bununla da Mahfiruz Xədicə Sultan [[validə sultan]] elan edilmişdir. ''Devletlu İsmetlu Mâh-Firûze Hadice Valide Sultan Ahiyât üs-Şan Hazretleri'' olaraq dövlət sənədlərində qeyd olunan Mahfiruz Xədicə SultanşnSultanın təsiri ilə [[Kösəm Sultan]] [[Ədirnə Sarayı|köhnə sarayasaray]]<nowiki/>a göndərilmişdir.<ref>Yılmaz Öztuna: Devletler ve Hanedanlar 2.Cilt, 1989</ref>
 
=== Ölümü və sonrası ===
[[1620]] tarixində oğlunun səltənəti dönəmində vəfat etmiş və 2 il sonra da oğlu [[II Osman|Gənc Osman]] devrilərək [[Həlimə Sultan|Həlimə Validə Sultan]] və kürəkəni [[Sədrəzəm]] [[Qara Davud Paşa]] tərəfindən faciəvi şəkildə [[şəhid]] edilmişdir. Lakin onların zülmü bununla bitmədi. Vaxtilə [[Ədirnə Sarayı|köhnə sarayasaray]]<nowiki/>a sürgün etdiyi [[Kösəm Sultan]] [[Validə sultan|Validə Sultan]] olan kimi bacısı Şahincan Xatun öncə sürgün həyatı yaşamış, sonra edam edilmişdir. Bundan başqa oğlu [[IV Murad]]ın dönəmində mərhum [[sultan]] Mahfiruzun iki oğlu [[şahzadə Süleyman]] və [[Şahzadə Bəyazid (I Əhmədin oğlu)|şahzadə Bəyazid]] də edam edilmişdir.
 
== Həmçinin bax ==
* [[Validə sultanlar]]
 
== Mənbə ==
{{Osmanlı sultanlarının anaları}}{{II Osman}}{{I Əhməd}}
[[Kateqoriya:Validə sultanlar]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Mahfiruz_Xədicə_Sultan"