Likiya: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k düzenleme using AWB |
|||
Sətir 3:
== Tarixi ==
[[Şəkil:Lycian inscription at Xanthos.jpg|thumb|250px|[[Ksantos|Arnnadak]]ı [[Likiyalılar|Likiya]] Yazısı.]]
[[Likiyalılar]]ın, eradan əvvəl 3-cü minilin ikinci yarısında Anadoluya gələn və 2-ci minil boyunca Cənubi Anadolu bölgəsində yaşamış və Anadolunun ən qədim Hind-Avropa mənşəli xalqı olan [[Luvilər]]in dağılmasından sonra bir qisminin davamı olduğu söylənilir. [[Luvi dili]]nin [[
Ən başdan bəri [[Yunanlar]]ın hücumlarına cavab verə bilən [[Likiyalılar]], [[E.ə. VI əsr]]də [[farslar]]l tərəfindən işgal edilmişdir. Ancaq E.ə. IV əsrdə [[Makedoniyalı İsgəndər]] çıxdığı "Şərq səfəri" daxilində bu bölgəni işğal etmişdir. [[Makedoniyalı İsgəndər]]in ölümü ilə sərkərdələrindən biri olan [[I Ptolemey]] bu bölgəni ələ keçirmişdir. Ancaq bu dövrdə Likiyanın mövcudluğu hiss olunmurdu. Bölgə yavaş-yavaş yunan mədəniyyəti və sosial dəyərlərin təsiri altında qalmışdır. [[E.ə. 190]]-cı ildə [[Maqneziya döyüşü]]nün ardınca imzalanan [[Apameya sülh müqaviləsi]]nə görə Likiya ərazisi [[Kariya]] bölgəsi ilə birgə Romanın müttəfiqi olan [[Rodos]]a verilir. Likiya ittifaqı bu illərdə [[Rodos]]a qarşı mübarizə məqsədilə qurulmuşdur. [[E.ə. 166]]-67-ci illərdə isə [[Roma İmperiyası]] Likiyanın müstəqilliyini elan etmişdir. Bu dövrə [[Anadolu]]nun bir çox bölgəsi Likiya istisna olmaqla Romanın əyaləti idi. Bunun əsas səbəblərindən biri [[VI Mitridat]]ın Romaya qarşı başlatdığı üsyanda Romanın tərəfini tutması idi.
Sətir 9:
Likiya [[II əsr|II]]-[[III əsr|III]] əsrdə baş vermiş böyük zəlzələdən və [[VI əsr|VI]]-[[VIII əsr|VIII]] əsrlərdə baş vermiş 2 əsr davam edən vəba xəstəliyinindən sonra bir daha özünə gələ bilmədi. [[VIII əsr]]də Ərəb hücumlarında tamamilə tərk edilmişdir. [[XIII əsr]]də Türk bəylikləri dövründə yenidən əhali bu torpaqlara köç etmişdir.
[[Şəkil:Licia.PNG|thumb|left|250px|'''LİKYA ''(Lisiya)'' ''']]
Sətir 17 ⟶ 16:
== Coğrafiya ==
Likiya, [[Anadolu]]nun cənub-qərbində, [[Təkə yarımadası]]nda və [[Antalya körfəzi]]nin qərbində yerləşir. Qərbdən [[Kariya]], şərqində [[Pamfiliya]] (indiki [[Antalya]]), şimal-şərqdə [[Pisidiya]], şimalında [[Friqiya]] (indiki [[Dənizli ili|Dənizli]] və [[Burdur]]) ilə əhatələnir. [[Qocaçay]] (Eşen çayı - Xanthos), [[Alakır]] (Limiros) və [[Qarasu]](Başgöz çayı - Aricandos) kimi böyük çaylar bu bölgədən axır. Dağlar arasında yüksək keyfiyyətli obalarla və sədr, sərvi ağaclarının yetişdirildiyi yaylalarla qapalıdır.
== Dil ==
Müasir dövrdə [[Likiya dili]]nin [[Luvi dili]]nin davamı olması ilə demək olar ki, bütün mütəxəssislər razılaşır. Likiyanın [[paytaxt]]ı [[Ksantos|Arnna]]da ''<small>([[Likya dili|Likçe]]: "Arnna"; [[Yunanca]]: "[[Ksantos]]")</small>''da tapılan və [[Afina]]lılara qarşı əldə edilən qələbəni göstərən [[Likiya dili]]ndəki yazılı abidə [[Likiya dili]]nin əhəmiyyətli mənbələrindən biri hesab olunur.
[[Hind-Avropa dilləri]]nə aid olduğu qəbul edilən [[Likiya dili]]ndə 6-sı cingiltili olmaqla 29 hərf müəyyən edilmişdir. Hərflərin yazılışı ilə yunan əlifbasının yazılışı arasında oxşarlıqlar mövcuddur.
== Likiya şəhərləri ==
Sətir 87 ⟶ 86:
Tarixdə ilk demokratik birlik qurmuş olan Likiyalılar, fərqli şəhərlərdən bir araya gəlmələrinə baxmayaraq ortaq bir mədəniyyət yaratmış və mövcud olduqları dövrdə bunu paylaşıb yaşatmışdılar. Bunu, arxalarında buraxdıqları, bu günümüzə qədər çatan əsərlərin izlərindən rahatlıqla görə bilərik. Likiya ittifaqı haqqında əldə edilən məlumatlara görə bu ittfaq tam 23 şəhərdən ibarət idi. Günümüzə qədər gəlib çatan, ən böyük altı şəhəri olan [[Ksantos|Arnna ''(Ksantos)'']], [[Patara]], [[Pınara]], [[Tlos]], [[Myra]] və [[Olimpos|Olympos]]un 3 səs haqqı, digər kiçik şəhərlərin isə 1 və ya 2 səs haqqı vardır. İki və daha çox Likiya şəhərlərinin bir araya gələrək yaratdıqları siyasi ittifaq [[Sympoliteia]] adlanır.
Likiyalıların qurmuş olduqları bu federasiya sistemi, eyni zamanda ABŞ Konstitusiyasınında əsas bazisi olmuşdur. Aleksandr Hamilton, Ceyms Madison və Con Ley tərəfindən qələmə alınan 85 maddədən ibarət Federalist yazılar, ABŞ Konstitusiyasının əsasını təşkil edir. Aleksandr Hamiltonun yazıdığı 9 və 10 nömrəli və Ceyms Madisonun yazdığı 45 nömrəli məqalələrdə ABŞ üçün ən münasib idarəetmə sistemi Likiya birliyinin olduğu federatif şəhər birliyi olduğu göstərilməkdədir.
{| border="2" style="font-size:90%; "cellpadding="4" cellspacing="1"
|+'''[[Likyalılar|Likiya Birliyi
|- style="background:#ddd;"
!align=left|Şəhərlər
Sətir 136 ⟶ 135:
<div class="references-small" style="-moz-column-count: 2; column-count: 2;">
* Bean, G.E. (1997): Eskiçağda Likya Bölgesi, Arion Yayınevi.
* Bryce, T.R. (1974): "The Lukka Problem – and a Possible Solution", en ''Journal of Near Eastern Studies'' 33, pp.
* Bryce, T.R. (1983): "Political Unity in Lycia during the Dynastic Period", en ''Journal of Near Eastern Studies'' 42, pp.
* Bryce, T.R. (1986): ''The Lycians in Literary and Epigraphic Sources'', Museum Tusculanum Press. ISBN 87-7289-023-1
* Burrell, B. (2004): ''Neokoroi: Greek Cities and Roman Emperor'', Brill Academic Publichers. ISBN 90-04-12578-7
Sətir 143 ⟶ 142:
* Ehrenberg, V. (1960): ''The Greek State'', Barnes and Noble.
* Foss, P. (1998): "[http://web.archive.org/web/20000607185633/http://www.usd.edu/erp/Lycia/lycia.html Lycia]", en C. Lehmann (ed.) ''Encyclopedia of the Roman Provinces'' (en construcción).
* Gygax, M.D. (1991): "[http://www.ucm.es/BUCM/revistas/ghi/02130181/articulos/GERI9191120111A.PDF Los periecos licios]", en ''Gerión'' 9, pp.
* Keen, A.G. (1993): "Athenian Campaigns in Karia and Lykia during Peloponesian War", ''Journal of Hellenic Studies'' 113, pp.
* Keen, A.G. (1998): ''Dynastic Lycia: A Political History of the Lycians & Their Relations with Foreign Power, c.545-362 BC'', Brill Academic Publishers, Leiden. ISBN 90-04-10956-0
* Lund, H.S. (1992): ''Lysimachus: A Study in Early Hellenistic Kingship'', Routledge. ISBN 0-415-07061-9
Sətir 150 ⟶ 149:
* Sekunda, N.V. (1991): "Achaemenid Settlement in Caria, Lycia and Greater Phrygia", en H. Sancisi-Weerdenburg and A. Kuhrt (eds.) ''Achaemenid History'' VI ''Asia Minor and Egypt: Old Cultures in a New Empire. Proceedings of the Gronigen 1988 Achaemenid History Workshop'', Leiden.
* Strabon (1993): Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika XII-XIII-XIV), Arkeoloji ve Sanat Yayınları
* Weiskorpf, M. (1987): "[http://www.iranica.com/newsite/articles/v2f7/v2f7a070.html Asia Minor]", en E. Yarshater (ed.) ''Encyclopaedia Iranica'' v. 2, pp.
* Hellenizm ve Roma Likya'sında Sympoliteialar http://web.archive.org/web/20110708104247/http://www.bulentiplikcioglu.com/yahoo_site_admin/assets/docs/Senem_Din%C3%A7_Hellenizm_ve_Roma_%C3%87a%C4%9Flar%C4%B1_Likyas%C4%B1nda_Sympoliteialar.9945741.pdf
</div>
Sətir 166 ⟶ 165:
* Mimarlık Müzesi, Likya Kentleri Antik Tiyatroları ile ilgili ayrıntılı bilgi http://www.archmuseum.org/Gallery/Photos.aspx?CategoryID=31&DetailID=2
* [http://www.apeskov.ru/images/stories/Lycia/demre.html Virtual tour of Lycia tombs]
{{
[[Kateqoriya:Likiya| ]]
| |||