Şeyx Heydər: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
k düzenleme using AWB
Sətir 28:
 
== Həyatı ==
Atası öləndə hələ doğulmamış olan Şeyx Heydər dayısı Uzun Həsənin sarayında doğulmuşdu. 9 yaşında dayısı [[Uzun Həsən]] tərəfindən [[Ərdəbil]]ə göndərilmiş, 1471-ci ildə dayısının [[Dəspinə xatun]]dan doğulmuş qızı [[Aləmşah bəyim]] ilə evlənmiş, Uzun Həsənin [[qaraqoyunlular]] və Teymuri sultanı Əbu Səidlə mübarizəsində fəal iştirak etmişdir.<ref>[https://books.google.com.au/books?id=iwVHuc4cNaoC&pg=RA1-PA72&dq=safavi+junayd&lr=&as_brr=3&hl=en#v=onepage&q=safavi%20junayd&f=false Sir Percy Sykes, Persia, səh 72]</ref>
 
== Siyasi və hərbi mübarizəsi ==
Teymuri sultanı [[Əbu Səid]] 1468-ci ildə [[Uzun Həsən]]lə mübarizə aparmaq məqsədilə [[Herat]]dan çıxıb [[Qarabağ]]a gəldi. Şirvanşah [[I Fərrux Yasar|Fərrux Yasar]] əvvəlcə Əbu Səidə kömək göstərsə də, Uzun Həsənin hədələrindən qorxuya düşüb onunla ittifaqdan imtina edərək Uzun Həsənə qoşuldu. [[Ağqoyunlu]] hökmdarı başda olmaqla, Şirvanşah [[I Fərrux Yasar|Fərrux Yasar]] və [[Ərdəbil]] hakimi, [[Şeyx Cüneyd |Cüneydin]] oğlu Şeyx Heydər Səfəvidən ibarət güclü ittifaq yarandı. Danışıqlar üçün [[Uzun Həsən]] Şeyx Heydəri Əbu Səidin yanına elçi göndərdi. O, geri qayıdıb [[Xorasan]] qoşunlarının həqiqətən ağır vəziyyətdə olduğunu təsdiq etdi və Uzun Həsəni Əbu Səid ilə sülh bağlamaq fıkrindən daşındırdı və [[31 yanvar]] [[1468]]-ci ildə baş verən döyüşdə Əbu Səidin qoşunları məğlubiyyətə uğradı, özü isə qaçdı, ancaq yaxanladı və edam olundu.
 
=== Şirvan maraqları ===
Sətir 38:
Növbəti səfər zamanı Şeyx Heydər atasının qisasın almaq üçün [[Şirvanşah]]a müharibə elan etdi. Şirvanşah [[I Fərrux Yasar|Fərrux Yasar]] qiymətli əmlakla ailəsini, habelə şəhər əhalisinin bir hissəsini [[Şamaxı]] yaxınlığındakı [[Gülüstan qalası]]na ötürdü, özü isə [[qızılbaşlar]] ilə döyüşə yollandı, ancaq Şeyx Heydər öz qoşunları ilə üzərinə hücuma keçəndə Şirvanşah [[Gülüstan qalası]]na çəkilməyə məcbur oldu. Qisas alan Şeyx Heydər [[Şamaxı]]da çoxlu adam qırdı və [[Şamaxı]]nı yandırdı. Sonra Heydər [[Gülüstan qalası]]nı uzunmüddətli mühasirəyə aldı. Yeddi aya yaxın mühasirədə qalan Şirvanşah çıxılmaz vəziyyətə düşüb yardım üçün sultan Yaquba müraciət etdi.
 
Sultan Yaqub qayınatası olan [[Şirvanşah]]a yardım etmək qərarına gəldi. Sultanın yaxınlaşması xəbərini eşidən Şeyx Heydər tələsik [[Şamaxı]]nın ətrafını tərk edərək Şamaxıdan 6 &nbsp;km şimal-şərqdə yerləşən Cabaniyə çəkildi və oradan [[Dərbənd]]ə tərəf yollandı. Şeyx Heydər Gülüstan qalasını mühasirədə saxlayarkən, [[Şirvan]]ın müxtəlif yerlərinə dağılmış əmirlər Şirvan əyanlarından Kiçi Bəyin başçılığı altında toplaşaraq, üləmaların və zahidlərin razılığı ilə Şirvan qoşunlarından və əhalisindən 1000000 nəfərədək adam (mənbədəki rəqəm görünür şişirdilib) yığıb Şeyx Heydərə qarşı [[cihad]] elan etdilər. Ancaq Şeyx Heydər [[Gülüstan qalası]]nın mühasirəsindən əl çəkib, əksərən Şirvan kəndlilərindən ibarət bu qeyri-nizami qoşunu darmadağın etdi. [[Qızılbaş]] qoşunlarının tələsik getmələrini görən [[I Fərrux Yasar|Fərrux Yasar]] Şeyx Heydərin qorxudan və ərzaq qıtlığından geri çəkildiyini güman etdi və onu təqib etmək məqsədilə qaladan çıxdı. Lakin onun qələbə çaldığını və qayıdıb Gülüstanın mühasirəsini davam etdirmək niyyətində olduğunu biləndə, Şirvanşah Şamaxıdan 20 &nbsp;km şimal-qərbdə yüksəklikdə yerləşən əlçatmaz Sulut qalasına sığınmağa məcbur oldu. Bu vaxt başda sərkərdə əmir Süleyman bəy Bicək oğlu və Ayba Sultan Yaqub olmaqla böyük qoşun Şeyx Heydərlə müharibədə Fərrux Yasara kömək etmək üçün Şirvana yollandı. Şeyx Heydər isə [[Dərbənd]]ə doğru hərəkət edərək, onu mühasirəyə aldı.
 
Əmir əl-üməra Süleyman bəy Bicək oğlu qoşunları ilə viran edilmiş Şirvana daxil oldu. Şah [[Sulut|Sulut qalası]]<nowiki/>nı tərk edərək, qoşunun qalan hissəsi ilə əmirlərə qoşuldu. Süleyman bəy qoşunları ilə Şeyx Heydərin ordusu [[Tabasaran rayonu|Təbərsəran]]<nowiki/>da qarşılaşdı. [[9 iyul]] [[1488]]-ci il Şirvanşahın və Ağqoyunlu əmirlərinin birləşmiş qoşunları Şeyx Heydərin qızılbaşlılarına hücum etdi. Hər iki tərəf inadla vuruşurdu. Süleyman bəy vuruşmada yaralanıb, döyüşçüləri tərəfindən kənara çıxarıldı. Bu zaman Şeyx Heydər də oxla boynundan ölümcül yaralandı. Qızılbaşlar onu atdan endirib araya alaraq, düşmənin həmləsini dəf etməyə cəhd göstərdilər. Lakin qızılbaşların qüvvələri tükənmişdi və əmirin qoşunları onların cərgələrini pozdu. Qapıçı Əli ağa Şeyx Heydərin başını kəsərək əmirə gətirdi. Şeyxin həlak olduğunu görən qızılbaşlar döyüş meydanına qayıdaraq mərdliklə vuruşdular. Lakin əmirlərin və Şirvanşahların qoşunları onları məğlub və məhv etdilər. Sultan Yaqubun qərargahına göndərilən qasid döyüşün nəticəsi haqqında xəbərlə yanaşı, Şeyx Heydərin başını da apardı. Sultan Yaqub şeyxin başını bir neçə günlüyə tamaşaya qoyduqdan sonra anasına (Uzun Həsənin bacısına) verməyi əmr etdi.