|
'''Qadın''' — [[dişi]] [[insan]], Yetkin dişi cinsiyyətindən olan insan. Digər əks cins kişi adlanır.
Rəsmi sənədlərdə bu bioloji növ yaşından asılı olmayaraq qadın adlanır.
== Quranda qadın ==
İnsanlara həyatları boyunca ehtiyac duya biləcəkləri hər mövzuda lazımlı bütün məlumatları Allah Quranda açıqlamışdır. Dünya həyatının gerçək üzünü, insanların yaradılış məqsədlərini, gözəl bir həyat yaşaya bilmələrinin sirrlərini, insan fitrətinə ən uyğun olan əxlaq anlayışını insanlara bildirmişdir. Allahın bildirdiyi bu gerçəklərə iman edib, həyatlarını bu istiqamətdə quran insanlar dünyada və axirətdə əsl xoşbəxtliyi əldə etmiş olarlar.
Cahillik cəmiyyətlərində isə insanların həyatlarını istiqamətləndirən, mütləq doğru olduğundan əmin ola biləcəkləri bir güc yoxdur. Əksinə arxasından getdikləri qaydaların böyük əksəriyyətinin, nə vaxt, kim tərəfindən və hansı məlumatlara söykənərək qoyulduğu naməlumdur. Bu adı qoyulmayan, amma bütün cahil insanları illər boyu uyğun gəldikləri qaydalar, atalarından qalan bir ənənə olaraq yaşanır. Cahilik insanlarının yaşayış məqsədləri, idealları, dəyər mühakimələri, qısacası cəmiyyət nizamının üzərinə inşa edildiyi bütün təməllər həmişə bu anlayış ilə yaradılar. Cəmiyyətdəki hər fərdin, içərisində olduğu mövqeyə, sahib olduğu ictimai statusa, cinsiyyətinə, inanclarına və həyat tərzinə görə əvvəldən təyin olunmuş bir yeri vardır.
Qadının cəmiyyətdəki yeri də, insanların böyük hissəsinin təsiri altında qaldığı bu sabit dünyagörüşləri və dəyər mühakimələri istiqamətində təyin olunmuşdur. Bəzi cəmiyyətlərdə qadının, fizikicəhətdən daha gücsüz olması səbəbiylə, ruhən də onlardan daha zəif bir quruluşa sahib olmaları lazım olduğu şəklində səhv bir inanc hakimdir. Qadının şəxsiyyəti, əxlaqi xüsusiyyətləri və qabiliyyətlərinin də, fiziki quruluşuyla mütənasib olaraq daha məhdud olduğuna inanılır. Məsələn cəmiyyətdə "kişi işi" ya da "qadın işi" deyə ayırd edilən mövzular var. Əlbəttə ki, fiziki gücləri və strukturları baxımından qadının edə biləcəkləriylə kişinin edə biləcəyi işlər bir-birindən fərqlidir. Ancaq cahilik cəmiyyətlərindəki bu ayrı-seçkilik, bunun xaricində, qadının ağıl və bacarıq cəhətdən də daha gücsüz görülməsinə söykənən bir fikirdən qaynaqlanmaqdadır.
İndiki vaxtda qadınlar bir çox sahədəki məlumat və bacarıqlarıyla bu fikirin etibarsızlığını ortaya qoymaqdadırlar. Ancaq yenə də, cəmiyyətin bir qismində qadının müəyyən işləri edə bilməyəcəyi, ya da heç olmasa kişinin bu işləri daha ağıllı və daha yaxşı bir şəkildə həllə qovuşduracağı şəklində bir inanc hakimdir.
Qabiliyyətin yanında, bəzi insanlarda şəxsiyyət mövzusunda da qadının kişiyə görə daha zəif bir quruluşa sahib olduğuna dair bir qənaət vardır. Məsələn, kişinin soyuqqanlılıqla qarşıladığı bir hadisə qarşısında, qadının çaxnaşmaya qapılıb idarəsini itirməsi, ya da kişinin iradə istifadə edərək qarşı qoya bildiyi bir çətinlik qarşısında, qadının iradəsiz və gücsüz davranması cahillik cəmiyyətlərində bəzi kəslər tərəfindən adi bir rəftar olaraq qəbul edilir. Və bu qəbul, uşaqlıq illərindən etibarən, verilən təhsil ilə qız uşaqlarına da təsir edilir. Oğlanlarını güclü bir xarakterə uyğun böyüdən ailələr, qız uşaqlarına qarşı belə olmurlar. Hər hansı bir çətinliklə qarşılaşdıqlarında oğlanlarına "kişilər ağlamaz, kişi kimi davran, cəsur ol" deyərkən, uşaqları əks bir rəftar göstərdiyində bu vəziyyəti onlara "qız kimi qorxaqlıq etmə", "qız kimi ağlayırsan", "qız kimi ürkək davranırsan" kimi sözlərlə izah etməyə çalışırlar. Eyni şəkildə qız uşaqlarını tərbiyə edərkən də onlara davamlı olaraq kişilərdən fərqli olduqları, rəftarlarını bu istiqamətdə tənzimləmələri lazım olduğu istiqamətində fikirlər deyirlər.
Cahillik əxlaqının yaşandığı cəmiyyət içərisindəki qadının bütün vəzifə və məsuliyyətləri bu dünyagörüşü istiqamətində, yalnız müəyyən mövzularla məhdudlaşdırılmışdır. Günümüzdəki cəmiyyətlərin böyük bir qismində qadının bir çox sahədə kişiyə görə daha geri planda olması həmişə bu sabit qiymətləndirmənin bir nəticəsidir.
Qadınlara istiqamətli bu səhv dünyagörüşü, tarixin fərqli dövrlərində də müxtəlif şəkillərdə ortaya çıxmışdır. Xüsusilə keçmişdə yaşamış olan, cahillik inanclarını mənimsəmiş cəmiyyətlərdə bu düşüncə son dərəcə səhv tətbiqlərə gətirib çıxarmışdır. Allah Quranda bu cəmiyyətlərdə, insanların qız uşaqlarını dəyərsiz görərək doğular anda, diri-diri torpağa basdırdıqlarını bildirməkdədir:
"Diri-diri torpağa gömülən körpə qızdan; "Axı o, hansı günaha görə öldürüldü?"" (Ət-Təkvir Surəsi, 8-9)
Başqa ayələrdə isə Allah, "Onlardan birinə qızı olması ilə müjdə verdikdə qəzəblənib üzü qapqara qaralar. Verilən müjdənin pisliyi üzündən tayfasından qaçıb gizlənər. Görəsən, onu zillət içində saxlayacaq, yoxsa torpağa göməcək? Bir görün onlar necə pis mühakimə yürüdürlər!" (Ən-Nəhl Surəsi, 58-59) sözləriylə, qız uşağı olacağını öyrənən kəslərin üzlərinin hirslə dolduğunu, içərisində olduqları bu vəziyyətdən ötəri ətraflarındakı insanlardan utanıb gizləndiklərini bildirməkdədir. Allah həm də bu insanların qız uşaqlarını "bəzək içində yetişdirilmiş və mübarizəyə açıq olmayan kəslər" olaraq qiymətləndirdiklərinə də diqqət çəkməkdədir:
"Onlardan birinə Rəhmana isnad etdikləri ilə müjdə versən, qəzəbdən boğularaq üzü qapqara qaralar. Onlar bərbəzək içində böyüdülüb, mübahisə zamanı bir dəlil gətirə bilməyən qızlarına Allaha övlad isnad edirlər?" (Əz-Zuxruf Surəsi, 17-18)
Allah, İslam əxlaqından xəbərsiz olan bu cəmiyyətlərə göndərdiyi peyğəmbərləri və endirdiyi haqq kitabları ilə, qız uşaqlarına qarşı olan bu dünyagörüşünün səhvini bildirmişdir. Peyğəmbərlərin təbliği və İslam əxlaqının insanlar tərəfindən öyrənilməsiylə birlikdə, qız uşaqlarını bir utanc vəsiləsi olaraq görmə düşüncəsi və cahillik cəmiyyətlərində var olan bu tətbiq ortadan qalxmışdır.
Allah Quranın "Göylərin və yerin hökmü Allahın əlindədir. O, istədiyini yaradır, instədiyini ancaq qız, istədiyinə də oğul verir. Yaxud hər ikisindən – həm oğlan, həm də qız verir. İstədiyini də sonsuz edir. O, biləndir, qadirdir" (Əş-Şura Surəsi, 49-50) ayələriylə, insanlara çatan hər cür neməti onlara verənin Allah olduğunu xatırlatmaqdadır. Oğlan kimi, qız uşağı da Allahın insanlara lütf olaraq verdiyi bir nemətidir. İnsanın məsuliyyəti isə, Allahın nemətinə qarşı nankorluq etmədən, ən gözəl şəkildə şükür edə bilməkdir.
Görüldüyü kimi, tarixin müxtəlif dövrlərində qadınlar haqqında fərqli şəkillərdə ortaya çıxan səhv bir dünyagörüşü hakim olmuşdur. Ancaq bu nöqtədə düşünülməsi lazım olan əhəmiyyətli bir gerçək də vardır. Cahillik cəmiyyətlərində görülən qadın xarakteri, bu dünyagörüşünü bir mənada dəstəkləməkdə və təsdiqləməkdədir. Cahillik əxlaqına sahib olan qadınlar göstərdikləri xarakter, ortaya qoyduqları rəftarlar və mənimsədikləri əxlaq anlayışı ilə, özləri haqqındakı bu sabit dünyagörüşünün səhv olmadığını ortaya qoymaqdadırlar.
Halbuki həqiqətdə istər qadın olsun, istərsə də kişi olsun mömin olan kəslər, iti bir ağla, dərin bir qavrayış qabiliyyətinə, güclü bir şəxsiyyətə sahib ola bilən, üstün bir əxlaqlı insanlardı. Allahın Quranda nümunə vermiş olduğu Hz.Məryəm və Fironun xanımı qadınların ən gözəl nümunələrindəndir. Ancaq bəzi qadınların din əxlaqından uzaq bir həyatı mənimsəyərək cahillik qaydalarına görə yaşamaları, onların bu üstün istiqamətlərinin korlanmasına səbəb olur.
== Qadınlar haqqında nəq olunmuş hədislər ==
* Məhəmməd peyğəmbər (s): "Qadının öz ərinə bir içim su verməsi gündüzləri oruc tutub, gecələri namaz qılmaq üçün oyaq qaldığı bir ilin ibadətindən üstündür".
* İmam Əli (ə) buyurur: "Qadının cihadı ərinə yaxşı baxmasıdır".
* İmam Sadiq (ə) buyurur: "Ərinə əziyyət edib onu kədərləndirən qadın Allah dərgahından qovulmuşdur. Əri ilə nəzakətli olub onu incitməyən, həmişə sözünə qulaq asan qadın isə necə də xoşbəxtdir".
* Məhəmməd peyğəmbər (s): "Əlbəttə, qadınların ən yaxşısı çox övladlı, qəlbi mehr-məhəbbətlə dolu, hicablı-örpəkli, iffətli, ərinin qarşısında təvazökar olan, qohumlarının yanında əziz olanlar eləcə də bədənini və zinətini ərinin yanında aşkar edib (ancaq) yad kişilərdən gizlədən, ərinin sözünə canla başla qulaq asıb əmrlərinə itaət edən, xəlvətdə gözəl libaslar geyib əri üçün bəzənən və özünü onun ixtiyarında qoyan qadınlardır."
* Fatimeyi-Zəhra (s.ə) qadınlara buyurur: " Sizin ən yaxşılarınız camaatla mülayim və mehriban rəftar edənlər, ən dəyərliləriniz isə öz həyat yoldaşı ilə mehriban olanlardır".
* İmam Riza (ə) buyurur: "Qadınlarınızın ən yaxşısı beş xüsusiyyətə malik olanlardır:
# Ərinə qarşı təvazökarlıq və üzü yolalıq, eləcə də bədxərclik etməyib qənaətcil olmaq.
# Xoşxasiyyət, mülayimlik və mehribançılıq.
# Əri ilə həmkarlıq edib razılaşmaq, işlərində ona kömək etmək.
# Ərini əsəbi və ya yorğun gördükdə, bütün işlərini, öz istirahətini bir kənara qoyaraq onu şad edib sevindirmək.
# Əri yanında olmayanda onun malını, namusunu, övladlarını, öz iffətini qorumaqda əlindən gələni əsirgəməmək.
Sonra İmam buyurdu: Belə qadın Allah xidmətçilərindən sayılır və Allah xadimlərinə ümidsizlik yoxdur, onlar öz istəklərinə çatacaq".
==Qadın tarixi==
| 