Daxili sekresiya vəziləri: Redaktələr arasındakı fərq

'''Daxili sekresiya vəzilərinə''' ya '''endokrin''' ya da '''inkretor''' - {{lang-la|glandulae endokrinatae}} ({{lang-la|endo}} - daxilə, {{lang-la|crino}} - iftaz edirəm) {{lang-la|s. organa incretoria}} axacaqları olmayan bir sıra vəyilər aiddir; axacaqları olmadıqları üçün bunlar bir də axacaqsız vəzilər - {{lang-la|glandulae sine ductibus}} adını daşıyır. Bəzən bunlara qapalı vəzilər - {{lang-la|glandulae clausae}} deyilir. Bu xüsusiyyət ilə xarici sekresiya vəzilərindən fərqlənir. Bunların fəaliyyətləri nəticəsində ifraz olunan məhsulməhzul - Hormon ([[Yunan dili|yun.]] - ''hormao'' - qıcıqlandırma) ya inkret bilavasitə qana və limfaya keçərək orqanizmə yayılır.

Daxili sekresiya vəzilərində ifraz olunan məhsulməhzul xüsusi maddələr qisminə aiddir. Hormonlar müəyyən üzvlərə qarşı xüsusi təsirə - seçici (elektiv) xassəyə və az miqdarda ifraz olunmağına baxmayaraq güclü təsirə malikdir. Bunların bir qismi toxumalarda maddələr möbadiləsini (assimilyasiya və dessimilyasiya proseslərini) və digər qismi - Hormonozomlar üzvlərin inkişaf və böyüməsini təmin edirlər. Hormonların bəzisi bu ya başqa vəzini qıcıqlandırmaqla onların ifrazatını artırır, başqalar isə, əksinə, üzvlərin fəaliyyətini tormozlayır.

Daxili sekresiya vəziləri və [[sinir sistemi]], xüsusilə vegetativ sinir sistemi vəzifə etibarilə bir-birilə qarşılıqlı nisbətdədir. Bir tərəfdən sinir sistemi büzün vicudda olan üzblərin vəzifəsini tənzim etməklə daxili sekresiya vəzilərini də qıcıqlandırır, onların ifrazını tənzim edir; digər tərəfdən daxili sekresiya vəzilərinin hormonları sinirlərin mühiti uclarını və sinir mərkəzlərini qıcıqlandırır. Məsələn, simpatik sinirlər qıcıqlanarkən böyrəküstü vəzinin beyin maddəsinin məhsuluməhzulu - [[adrenalin]] deyilən hormon çoxalır, beləliklə qanda adrenalinin miqdarı artır; adrenalin isə simpatik sinirləri qıcıqlandırır, nəticədə damarlar daralır, [[qan təzyiqi]] artır, ürəkdöyünmə meydana çıxır və s. Daxili sekresiya vəzilərinin sinir sistemilə qarşılıqlı nisbətdə olmasını bir də onunla isbat etmək olar ki, onların bir qismi məsələn. [[hipofiz]], [[əzgiləbənzər cisim]], [[böyrəküstü vəzi]]nin beyin maddəsi və xromaffin cisimlər sinir sistemi mayasından inkişaf edir. Məlum olduğu kimi, sinir sistemi və daxili sekresiya vəziləri bir-birlə sıx rabitədədir, vücud daxilində həm sinir həm də kimzəvi (humoral) korrelyasiya davam edir, odur ki, bu iki sistem birlikdə Neyro-humoral sistem adlanır.

Mezenximatoz vəzilər mezenximdən inkişaf edir; bu qrupa cinsiyyət vəzilərinin daxili sekresiya hissəsi, yəni xayalarda olan pubertat (büluğ) ya interstisial vəzilər (Leydiq hüceyrələri) və yumurtalıqlarda meydana çıxan sarı cisim - {{lang-la|corpus luteum}} aiddir. Son iki qrup birlikdə bəzi müəlliflər tərəfindən splanxnik vəzilər adı ilə qeyd olunur.