|
'''Avstralopitek''' ({{lang-la|australis}}, {{lang-grc|πίθηκος}}) — "cənubİnsanların meymunu"qədim mənasınıəcdadlarından verirbiri. Bu canlılarınTəxminən 4 milyon il bundanönceden əvvəl1 Afrikadamilyon ortayail çıxdığıöncəyə vəqədər 1[[Afrika]]da milyonyasamış ilinsana əvvələbənzər qədərcanlılara yaşadıqlarıverilən gümancins olunuradı.
Antropogenezlərin başlanğıcında avstralopitek növlü meymunlar durur. Avstralopiteklərin nəsli indi də Cənubi və Mərkəzi Afrikada, Cənubi Asiyada yaşamaqdadır. Lakin onların daha qədimdə yayıldığı ərazilər Tanzaniyada Olduvay dərəsi, Keniya və Həbəşistan hesab olunur.
Təqribən 5 milyon il bundan əvvəl [[Cənubi Afrika]]da yaşamışlar. [[Kannibal]] olan avstralopitekləri 2 milyon il bundan əvvəl yaşamış [[Homo habilis|bacarıqlı insanlar]] ({{lang-la|Homo habilis}}) əvəz etmişdir.
Avstralopitek növləri arasında bəzi fərqlər var. Ən qədim avstralopitek növünün ''A. afarensis'' olduğu hesab edilir. Bunun ardınca daha incə skeletə malik olan ''A. africanus'' ilə ondan daha böyük sümükləri olan ''A. robustus'' gəlir. ''A. boisei'' isə bəzi tədqiqatçılar tərəfindən ayrı növ, bəziləri tərəfindən də ''A. robustusun'' yarımnövü qəbul edilir.
Avstralopitek növlərinin hamısı dövrümüzdəki meymunlara bənzəyən nəsli kəsilmiş meymunlardır və hamısının beyni bugünkü şimpanzelərin beyni ilə eyni həcmdədir və ya daha kiçikdir. Əllərində və ayaqlarında bugünkü meymunlarda olduğu kimi ağaclara dırmaşmaq üçün çıxıntılar mövcuddur və ayaqları budaqlara yapışmaq üçün mükəmməl quruluşa malikdir. Boyları qısadır (ən çox 130 sm) və eynilə gördüyümüz meymunlardakı kimi erkək avstralopitek dişidən daha iridir. Kəllə sümüklərindəki yüzlərlə detal bir-birinə yaxın gözlər, iti azı dişləri, çənə quruluşu, uzun qollar, qısa ayaqlar kimi bir sıra xüsusiyyətlər bu canlıların dövrümüzdəki meymunlardan fərqli olmadığını göstərən dəlillərdir.
İngiltərə və ABŞ-dan olan iki məşhur anatomiyaçı Lord Solli Sukerman və prof. Çarlz Oksnardın Avstralopitek nümunələri üzərində apardıqları geniş miqyaslı tədqiqatlar bu canlıların iki ayaqlı olmadıqlarını, dövrümüzdəki meymunlar kimi eyni hərəkət formasına malik olduğunu göstərmişdir. İngiltərənin dəstəyi ilə təşkil olunmuş beş mütəxəssisdən ibarət tədqiqat qrupunda bu canlıların sümüklərini 15 il boyu araşdıran Lord Sukerman Avstralopiteklərin sadəcə adi meymun növü olduğunu və qətiyyən dik yerimədiklərini müəyyən etmişdir. Bu mövzudakı araşdırmaları ilə məşhur olan digər anatomiyaçı Çarlz E.Oksnard da Avstralopitek skeletini dövrümüzdəki oranqutanlara bənzədir.
Məşhur fransız elm jurnalı “''Science et vie”'' 1999-cu il may sayında Avstralopiteklərin insanın əcdadı olmadığı haqqında məlumatı ilk səhifəsində dərc etmişdi. Jurnal ''Australopithecus afarensis'' növünün ən əsas fosil nümunəsi hesab edilən Lüsini "Adieu Lucy" (Əlvida Lüsi) başlığı altında avstralopitek növünə məxsus meymunların insanın nəsil ağacından çıxarılmalı olduğunu vurğulamışdır. '''St W573''' seriyalı yeni avstralopitek fosilinə əsaslanaraq yazılan məqalədə belə deyilir:
"Yeni nəzəriyyə avstralopitek cinsinin insanın mənşəyi olmadığını deyir... St W573-ü araşdırmaq səlahiyyətinə malik olan yeganə qadın tədqiqatçının nail olduğu nəticələr insanın əcdadı ilə bağlı aktual nəzəriyyələrdən fərqli olaraq hominid nəsil ağacını yıxır. Beləliklə, bu nəsil ağacında yer alan insan və əcdadları hesab edilən primat cinsli iri meymunlar aradan çıxarılır... avstralopiteklər və ''Homo'' növləri (insanlar) eyni budaqda yerləşmirlər, ''Homo'' növlərinin (insanların) əcdadlarının hələ də üzə çıxarılması gözlənilir".
== Xarici keçidlər ==
* [http://www.evolution-of-man.info/austrorus.htm Австралопитеки] на сайте «Evolution of Man»
* [http://antropogenez.ru/zveno-single/53/ Австралопитеки] на портале Антропогенез.ру
* http://leoboudman.com/Drupal/?q=node/59
* Solly Zuckerman, ''Beyond The Ivory Tower'', New York: Toplinger Publications, 1970, səh. 75-94.
* Charles E. Oxnard, "The Place of Australopithecines in Human Evolution: Grounds for Doubt", ''Nature'', cild 258, səh. 389
* Isabelle Bourdial, "Adieu Lucy", ''Science et Vie'', may 1999, no. 980, səh. 52-62.
[[Kateqoriya:Arxeologiya]]
| 