Vikipediya

"Jan-Batist Lamark" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Jan-Batist Lamark (redaktə)

07:06, 17 yanvar 2017 versiyası

1.203 bayt çıxarıldı ,  4 il öncə
Düzəlişin təsviri yoxdur.
k (replaced: <references/> → {{İstinad siyahısı}} using AWB)
'''Jan-Batist Lamark''' ({{lang-fr|Jean-Baptiste Pierre Antoine de Monet, Chevalier de Lamarck}}; [[1 avqust]] [[1744]] — [[18 dekabr]] [[1829]]) — Fransa alim-təbiətşünası.
 
J.Lamark canlı dünyanın təkmil  [[təkamül nəzəriyyəsəni nəzəriyyəsə]]ni yaratmağa çalışırdı. Sonradan bu nəzəriyyə [[Lamark nəzəriyyəsi]] adlandırıldı.
 
Öz dövründə diqqəti çəkməsə də sonradan müasir dövrədək qızğın mübahisə predmetinə çevrildi. Lamark indiyə qədər müasirliyini itirməyən "Zoologiyanın fəlsəfəsi" ([[1809]]) kitabının müəllifidir.
 
== Həyatı ==
=== Biologiya sahəsində elmi fəaliyyəti ===
[[Şəkil:LamarckStatue.jpg|left|thumb|200px|Lamarkın [[Paris]]də Botanika bağında qoyulmuş heykəli. Heykəlin pyedestalındakı yazı: "Təkamül nəzəriyyəsinin yaradıcısı - Lamarka"]]
 
Lamarkın təşəbbüsü ilə [[1793]]-cü ildə özünün işlədiyi Kral Botanik Bağı Təbii Tarix Muzeyinə çevrilir. Onun özü isə cücü və soxulcanlar zoologiyası kafedrasının [[professor]]u olur və ora 24 il rəhbərlik edir.
 
Lamark [[1802]]-ci ildə elmə "biologiya" terminini gətirir. O bunu alman alimi H.R.Trevinarusla eyni vaxtda, ancaq ondan asılı olmadan təklif edib.
 
Lamark [[1809]]-cu ildə "Zoologiyanın fəlsəfəsi" kitabını dərc etdirir. Alim orada canlı aləmin təkamülünə dair öz nəzəriyyəsini irəli sürür. Lamarkın davamçıları [[Çarlz Darvin]]in [[təbii seçmə]] nəzəriyyəsinə "daha uyğun gələnin yaşaması" fikrini əlavə etdiləredirlər.▼
Lamark [[1809]]-cu ildə “''Zooloji fəlsəfə”'' (Zoological philosophy) kitabını dərc etdirir. Alim orada canlı aləmin təkamülünə dair öz nəzəriyyəsini irəli sürür. Təkamül nəzəriyyəsi fəlsəfi mənşəyi qədim Yunanıstana qədər gedib çatmasına baxmayaraq, elm dünyasının gündəliyinə XIX əsrdə daxil olmuşdur. Beləki, əvvəlcə, fransız bioloq Jan Batist Lamark “''Zooloji fəlsəfə”'' adlı kitabında canlı növlərinin bir-birlərindən təkamüllə əmələ gəldiyi fərziyyəsini ortaya atdı. Lamark canlıların həyatı boyu qazandıqları dəyişiklikləri sonrakı nəsillərə ötürdüklərini irəli sürmüşdü. Məşhur zürafələr misalında bu canlıların əvvəllər daha qısaboylu olduğunu, ancaq hündür ağaclara çatmağa çalışarkən nəsildən-nəslə boyunlarının uzandığını iddia etmişdi. Lamarkın “qazanılmış xüsusiyyətlərin ötürülməsi” kimi tanınan bu təkamül modeli irsiyyət qanunlarının kəşf edilməsilə birlikdə əsasını itirdi. XX əsrin ortalarında DNT-nin quruluşunun kəşfi ilə canlıların hüceyrələrinin nüvəsində kodlanmış xüsusi genetik məlumata malik olduqları və bu genetik məlumatın “qazanılmış xüsusiyyətlər” tərəfindən dəyişdirilə bilmədiyi üzə çıxdı. Yəni bir canlı ağaclara çatmaq üçün həyatı boyu çalışıb boynunu bir neçə santimetr uzatsa belə, dünyaya gətirdiyi balalar yenə də o növə aid standart boyun ölçülərinə malik olar. Qısa desək, Lamarkın təkamül nəzəriyyəsi elmi kəşflərlə təkzib edildi və səhv fərziyyə kimi tarixə düşdü.
 
▲Lamarkın davamçıları [[Çarlz Darvin]]in [[təbii seçmə]] nəzəriyyəsinə "daha uyğun gələnin yaşaması" fikrini əlavə etdilər.
 
=== Həyatının son illəri ===
Eks-istifadəçi
1.406

edits

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Xüsusi:MobileDiff/3796258"