Not: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Baskervill tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Hüseyn.13 tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. |
k düzenleme, replaced: <references/> → {{İstinad siyahısı}} using AWB |
||
Sətir 1:
'''Not''' ({{lang-la|nota}} – qeyd, işarə) 1. Hər hansı musiqi səsinin şərti qrafik işarəsi. 2. Musiqi və ya mahnıda səsin özü. 3. Qrafik işarələrlə yazılmış musiqi əsərlərinin mətni; belə mətnlərdən ibarət dəftər, kitab və s.
== Tarixçə ==
Sətir 41:
Belə bir şəraitdə XIII əsr Azərbaycan musiqişünası Səfiəddin-Əbdül Mumin Urməvinin yaratdığı tabulatura daha mükəmməl və daha dəqiq hesab edilməlidir. Yəqin ki, Urməvi bu işində özündən əvvəlki görkəmli musiqi alimlərindən Xəlil ibn Əhmədin (- 786) "Musiqidə və şerdə ölçü qaydaları" və "Musiqi kökləri" adlı kitablarında, mosullu İbrahimin (742-803) ud musiqi alətini şəhr etdiyi risaləsindən, görkəmli İran musiqişünası Əbülfərəc İsfahaninin (897-ci ildə İsfahan şəhərində doğulmuş, 967-ci ildə Bağdadda vəfat etmişdir) "Kitab-ül-ağani" ("Nəğmələr məcmuəsi") əsərindən və nəhayət Əbu Nəsr Farabinin elmi kitablarından geniş və səmərəli surətdə istifadə etmişdir.
[[Səfiəddin Urməvi]]nin təklif etdiyi not yazısı da mürəkkəb olduğundan Şərq musiqiçiləri arasında geniş yayıla bilməmişdir. Lakin, onun icad etdiyi not yazısı daha dəqiq, daha mükəmməl olduğundan indi biz onun "Kitab-ül-ədvar" təzkirəsindəki tabulaturaları şərh etməklə 800-1000 il bundan əvvəl Azərbaycan musiqisinin necə, nə şəkildə və nə tərzdə olması barədə müəyyən məlumat əldə edirik.
Hər bir musiqiçi, hər bir bəstəkar yeni əsər üzərində çalışdığı zaman, ya da yeni musiqi əsərini not yazısına köçürtdükdə bu əməliyyatı adətən müəyyən bir musiqi alətindən istifadə yolu ilə həyata keçirir. Məsələn, bu gün opera, balet, ya da simfonik əsər üzərində çalışan müasir bəstəkarın yaradıcılıq prosesində istifadə etdiyi musiqi aləti pianodur. Ola bilər ki, piano yazılan əsəri ifa edəcək orkestrin tərkibində olmasın. Lakin buna baxmayaraq əsər bəstələndiyi, həm də not yazısına köçürüldüyü zaman pianonun rolu çox böyükdür. Çünki, bəstəkar yazdığı əsəri, əksər hallarda, pianoda çalaraq yaradır. Orta əsrlərdə Azərbaycanda və ümumiyyətlə Yaxın Şərq ölkələrində musiqiçilərin istifadə etdikləri əsas musiqi aləti ud olmuşdur. Urməvinin not yazılarını şərh edib müasir not yazısı sisteminə köçürmək istədikdə hər şeydən əvvəl udun quruluşunu ətraflı surətdə öyrənməliyik.
Udda bəm simdən zilə doğru hər qoşa simin öz adı vardır: bəm, misləs, məsna, zir, hadd. Hər qoşa sim öz-özlüyündə kainatın varlığını təşkil edən ünsürlərlə: ab (su), atəş, xak (torpaq) və bad (külək) ilə əlaqələndirilir. Ən zil sim olan beşinci qoşa sim isə itilik, kəskinlik məfhumunu ifadə edən hədd adlandırılmışdır.
Sətir 49:
== Not sətri və notlar ==
Üfüqi cəkilmiş beş paralel xətt ''not sətiri'' adlanır. Bu xətlər aşağıdan yuxarıya doğru istiqamətdə sayılır. Həmin xətlərin altında, üzərində və üstündə yazılan işarələrə not deyilir. Not yazılışında beş əsas xətdən başqa əlavə xətlərdən də istifadə olunur. Bu xətlər vasitəsilə daha bəm və daha zil səsləri yazmaq mümkündür. Musiqidə səslərin (melodiyanın) yazılışı səsin iki əsas xüsusiyyətindən, yəni onun yüksəkliyindən və səslənmə müddətindən asılıdır. «Sol acar»ında səslərin yüksəkliyinə görə notların yazılışı və adlanması:
{{center|<score lang="ABC">
Sətir 62:
== Qaynaqlar ==
{{İstinad siyahısı}}
== Ayrıca bax ==
| |||