Sikstin kapellasının tavanı: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k tənzimləmə using AWB |
|||
Sətir 17:
|saytı =
}}
'''[[Sikstin kapellası]]nın tavanı''' [[1508]]-[[1512]]-ci illərdə [[Mikelancelo]] tərəfindən yaradılmış sənət əsəri olmaqla [[Yüksək İntibah]] incəsənətinin şah əsərlərindən biri hesab edilir.
[[1477]]-[[1480]]-ci illərdə Roma papası [[IV Sikst]]in sifarişi ilə inşa edilmiş papa kapellasının interyeri Roma papası [[II Yuli]]nin sifarişi ilə dövrün müxtəlif məşhur rəssamları tərəfindən bəzədilmişdir. Sikstin kapellası əsrlər boyu [[Konklav|papa seçimləri]] və bir çox başqa məşhur mərasimlərin keçirilmə məkanı olmuşdur.<ref name= "Shearman 1">Shearman 1986, pp. 22–36</ref>
Kapellanın altar divarında Mikelancelo tərəfindən işlənmiş nəhəng “[[Böyük məhkəmə (Mikelancelo)|Böyük məhkəmə]]” freskosu, XV əsrin [[Sandro Botiçelli]], [[Domeniko Girlandayo]] və [[Pyetro Perucinyo]] kimi məşhur rəssamlarının kapella divarlarını bəzəyən əsərləri, [[Roma-Katolik kilsəsi|Katolik kilsəsinin]] əsas doktrinalarını ifadə edən [[Rafael]]in müəllifi olduğu xalçalar və kapellanın tavanında Mikelancelo tərəfindən işlənmiş əsərlər bir vəhdət təşkil etməklə, vahid dekorasiya sxeminə malikdir.
Tavan dekorasiyasının mərkəzi hissəsini Yaradılış kitabı əsasında çəkilmiş doqquz səhnə təşkil edir ki, bunlardan da ən məşhuru [[Leonardo da Vinçi]]nin “[[Mona Liza]]” əsərindən sonra Yüksək intibah incəsənətinin ən məşhur nümunəsi hesab edilən “[[Adəmin yaradılışı]]” təsviridir. Həmin əsərdən [[Adəm]] və [[Tanrı]]nın əllərinin toxunuşu səhnəsinin müxtəlif rəssamlar tərəfindən işlənmiş çoxsaylı imitasiyaları vardır.
Tavanın kompleks dizaynının tərkib hissələri olan çoxsaylı çılpaq və geyimli insan fiqurları Mikelanceloya insan pozalarının təsvirində ustadlığını göstərməyə imkan yaratmış və bu təsvirlər bu günə kimi bir çox rəssamlar üçün ilham mənbəyi və tədqiqat obyekti olmuşdur.
== Tarix ==
[[Şəkil:Pope Julius II.jpg|200px|thumbnail|left|Roma papası II Yulinin [[Rafael]] tərəfindən işlənmiş portreti.]]
Roma papası [[II Yuli]] ''“döyüşçü papa”'' idi, onun hakimiyyəti dövrü geniş siyasi fəaliyyətin aparılması, [[İtaliya]] ərazisinin kilsənin rəhbərliyi ilə vahid hakimiyyət altında birləşdirilməsi ilə yadda qalmışdır. Papa simvolikaya böyük önəm verərək, hakimiyyətini əks etdirən binaların tikilməsi, qələbələrini əks etditən abidələrin ucaldılmasına dəstək verirdi. Məhz II Yulinin hakimiyyəti dövründə, 1506-cı ildə, papa hakimiyyətinin və gücünün ən mühüm simvolu olan [[Müqəddəs Pyotr bazilikası]]nın yenidən inşa edilməsinə başlanmışdır.
Həmin il, yəni [[1506]]-cı ildə II Yuli Sikstin kapellasının tavanının bəzədilməsi layihəsini düşündü.<ref name="Gold" /> Kapellanın divarları on iki il əvvəl bəzədilmişdi. Üç hissəyə bölünmüş divarların ən aşağı hissəsi qapalı pərdələri xatırladır və Rafael tərəfindən dizayn edilmiş çoxsaylı [[qobelen]]lərlə örtülmüşdür. Divarların orta hissəsi sağ tərəfdə [[İsa]]nın, sol tərəfdə isə [[Musa]]nın həyatından müxtəlif səhnələrin təsvir edildiyi kopleks rəsmlərlə örtülmüşdür. Həmin rəsmlər [[Sandro Botiçelli]], [[Domeniko Girlandayo]], [[Pyetro Perucino]], [[Luka Sinyorelli]], [[Pinturikkyo]] və [[Kozimo Rosselli]] kimi ən məşhur intibah rəssamları tərəfindən işlənmişdir.<ref name= "Shearman 4">Shearman 1986b, pp. 45–47</ref> Divarların ən yuxarı hissəsində pəncərələr vardır, onların arasında kı imitasiya nişlərdə isə ilk otuz iki roma papasının təsvirləri vardır.<ref>Partridge, 1996, p. 10</ref> [[Matteo d'Amelia]] iddia edir ki, kapellanın tavanı mavi rəngə boyanmış, mavi tavanda isə ehtimal ki, zodiacal düzülüşlə qızılı ulduzlar yerləşdirilmişdir. Bu versiya ona görə inandırıcı qəbul edilir ki, kilsənin ən yuxarı təmsilçilərinin tez-tez görüşdüyü və mərasimlər keçirdiyi yer olan, Papa kilsəsi kimi tanınan kapellanın tavanının zodiakal ulduzlarla bəzədilməsi onların dini və zaman əhəmiyyətinin müşayət edilməsinə imkan verə bilərdi, lakin, Papa Yuli bu tavanın daha böyük dini əhəmiyyət daşımasını istəyirdi.
Daha çox heykəltəraş kimi tanınan Mikelancelo işi öz öhdəsinə götürmək istəmirdi. Bundan əlavə, o, [[II Yulinin məzarı|papanın öz məzarı]] üçün böyük bir heykəl kompozisiyasını hazırlamağı öhdəsinə götürmüşdü. Lakin, papa məsələyə çox sərt yanaşaraq geri çəkilmədi və [[Mikelancelo]] işi qəbul etməli oldu.<ref name= "Vasari"/> Lakin fransızlarla müharibə papanın diqqətini yayındırdı və Mikelancelo heykəltəraşlığa davam edə bilmək üçün Romadan qaçdı. Lakin Mikelancelo papanın məzarı üçün hazırladığı heykəlləri tamamlaya bilmədi, çünki, [[1508]]-ci ildə qələbə ilə [[Roma]]ya qayıdan Roma papası II Yuli Mikelancelodan tavan üzərində işə başlamağı tələb etdi. İş haqqında müqavilə [[10 may]] [[1508]]-ci ildə imzalandı.<ref name= "Gold"/>
Papa tərəfindən təklif edilən cədvəldə pendentivlərdə on iki həvarinin iri təsvirlərinin olması nəzərdə tutulurdu.<ref name= OM3>O'Malley 1986, p. 104.</ref> Lakin Mikelancelo bu cədvəli qəbul etmir və daha mürəkkəb bir cədvəl üzərində işləməyə başlayır, rəssam qeyd edir ki, ''“mən işi öz istədiyim kimi etdim.”''<ref>Partridge 1996, p. 13.</ref> Mikelancelo tavan dekorasiyası üzərində dörd il çalışmış və [[1512]]-ci ildə tamamlanmış bu əsərdə üç yüzdən çox obraz işləmişdir.<ref name= "Gold">Goldscheider 1953.</ref><ref name= "Vasari">Vasari 1568.</ref> Mikelancelonun həqiqətən də işi ''“öz istədiyi”'' kimi etməsi və ya buna qabil olmsı məsələsi dəqiq bilinmir və bu vaxta kimi incəsənət tarixçiləri arasında polemika mövzusu olaraq qalmaqdadır.
== Metod ==
[[
Kapellanın tavanına çata bilmək üçün Mikelancelo özü [[eşafolt]] qurmuşdur, həmin nazik taxta platformalar yerdən yüksəlməyərək, pəncərələrin üstündəki deşiklərə bərkidilmişdi. Mançinelli qeyd edir ki, Mikelancelo bunu ağaca sərf olunacaq xərci azaltmaq üçün etmişdi.<ref name=Fabio/> Mikelancelonun tələbəsi və bioqrafı [[Askanio Kondivi]]yə görə, pilləkənlər və döşəmə tərəfindən dəstəklənən kronşteynlər və çərçivələr döşəmə və divara gips, həmçinin boya sıçramasının qarşısını almaq məqsədi ilə parça ilə örtülmüşdü.<ref name=Condivi>Condivi 1553.</ref> İşlərin getdiyi vaxt binanın yalnız yarısına eşafolt qurulmuş, iş irəlilədikcə eşafolt da hərəkət etdirilmişdir.<ref name= "Fabio">Mancinelli 1986, pp. 220–259</ref> Lunetlərin aşağısına kimi bütün divarlar həmçinin eşafoltla örtülmüşdü. Sikstin kapellasının freskalarının sonuncu restavrasiyası zamanı divarlardakı deşiklər yenidən istifadə olunmuşdur.
Məşhur inama görə, Mikelancelo arxası üstə uzanaraq yox, ayaq üstə duraraq işləmişdir. Vazari qeyd edir ki, ''“Başını arxaya əyərək işləmək məcburiyyəti yarandığından, Mikelancelo işi çox mürəkkəb şərtlər altında tamamlamağa məcbur olmuşdur.”''<ref name= "Vasari" /> Mikelancelo öz fiziki diskomfortunu kiçik eskizin yanında yazdığı yumoristik sonetdə ifadə etmişdi.
[[
Tavanda əsərlər freska texnikası ilə çəkilmişdir, çünki, boya nəm gips üzərinə vurulmuşdur. Mikelancelo Florensiyanın ən nüfuzlu fresko rəssamlarından biri olan Domeniko Girlandayonun emalatxansında çalışmış, Girlandayonun işləri Santa Mariya Novella kilsəsini və Sikstin kapellasının divarını bəzəmişdir. Başlanğıcda gipsin üzərinə vurulan boyalar qabıq qoyaraq qopurdu, çünki işlər başladığında gips yaş idi. Buna görə də, Mikelancelo çəkdiklərini silməyə və yenidən işə başlamağa məcbur olmuşdu.<ref>Goldscheider 1951.</ref> Bundan sonra o, tələbələrindən biri olan Yakopo Torni tərəfinfən hazırlanmış və kiflənməyə qarşı tərkibə malik olan xüsusi formuladan istifadə etdi ki, bu formula da qısa zamanda italyan memarlıq ənənəsində özünə yer elədi.
Tavandakı təsvirlər fresko janrında işləndiyindən, bir gün əvvəl boya ilə işlənilməli hissəyə gips vurulurdu ki, bu da giornata texnikası adlanır. Hər dəfə yeni hissənin işlənməsindən əvvəl başqa bir hissənin kənarları qaşınır və yeni iş sahəsi təmizlənirdi.<ref name=Fabio/> Giornatenin kənar hissələrini diqqətlə baxdıqda seçmək mümkündür və bu da işin necə irəliləməsini izləməyə imkan verir. Bu fresko rəssamları üçün adi haldır, belə ki, bütün rəssamlar bütöv fresko cədvəlini kiçik eskizlərə bölərək işləyirlər, hətta, bir çox freskalarda fiqurların sıralanması üçün stiletto ilə açılmış kiçik deşikləri də görmək mümkündür. <ref group= "nb">bax: ''[[Adəmin yaradılışı]]''</ref>
Sətir 68:
| izah2 = Mikelancelonun şeir yazdığı vərəq<br/> kənarında çəkdiyi təsvirdə Tanrının varlığı<br/> yaratması təsvirinin qaralaması görünür.
}}
İşlər [[altar]]ın qarşı tərəfindən başlamış və inkişaf etdirilərək Yaradılış səhnəsi ilə altara tərəf davam etdirilmişdir.<ref name= "B&K">Bartz 1998.</ref> Digər panellərlə müqayisədə, Nuhun hekayəsinin təsvir olunduğu ilk üç panel xırda fiqurların çox olması ilə seçilir. Bu həmin hissədə peyğəmbər və iqnudi fiqurlarının tavanın mərkəzi hissəsinə nisbətdə daha kiçik ölçüdə çəkilməsi ilə yox, bu hissədəki təsvirlərin insan taleyi və ümumilikdə insanlıq ilə bağlı olması ilə əlaqədardır.<ref name= "Gardner 1" /> Ölçülərin böyüməsi ilə Mikelancelonun özünəməxsus stili daha aydın görünməyə başlamışdır və [[Adəmin yaradılışı|Yaradılış]] səhnəsindəki Tanrı obrazını rəssam cəmi bir gündə işləmişdir.
Parlaq rənglər və bir-birindən kəskin fərqlənən xəttlər bütün fiqurların yerdən aydın görünməsini təmin edir. Adəmin yaradılması təsvirində ölçüləri elə götürülmüşdür ki, tavanın hündürlüyünə baxmayaraq, təsvirin altında dayanan adama elə gəlir ki, əlini yuxarı qaldırsa [[Adəm]] və Tanrıya toxuna bilər. Vazari qeyd edir ki, açılışın baş tutduğu vaxt tavan tamamlanmamışdı, çünki qızılı rənglər və mavi [[lapis lazuli]] detallar hələ işlənməmişdi və bu qızılı rəngə üstünlük verilmiş divar təsvirləri ilə uyğunlaşmanı təmin edən detalların əksikliyi demək idi. Lakin bu rənglərin freskalara əlavə edilməsi sonra da baş tutmamışdı, bunun da səbəbi həm Mikelancelonun yenidən eşafolt qurmaq istəməməsi, həmçinin qızılı və mavi lapis rənglərin ümumi freskalar fonunda əhəmiyyətini itirməsi idi.
Lakin, faktiki olaraq tavanın bəzi hissələri qızılla bəzədilmişdir ki, bunlar da, İqnudilər arasındakı qalxanlar, peyğəmbərlər və sibillər arasındakı sütunlardır. Ola bilsin ki, qalxanların qızılla işlənməsi Mikelancelonun orijinal cədxəlinin bir hissəsi olmuşdur, çünki, eyni stildə qızılla örtülmüş bu qalxanlar ümumi baxışda bütün fresko sistemindən seçilərək qalxan paradını xatırladır.<ref name= "Vasari" /><ref name= "Fabio" /><ref name="Condivi"/><ref>Hurst 1986</ref>
Sətir 84:
Baxmayaraq ki, kilsə ümumilikdə erkən xristian simvolikasını dolğun şəkildə əks etdirir, kapellanın tavanında İntibah düşüncəsinə məxsus humanizmin xristian teologiyası ilə birləşdirilməsini də müşahidə etmək mümkündür.<ref>O'Malley, p.112</ref> XV əsrdə [[İtaliya]]da, xüsusilə [[Florensiya]]da klassik ədəbiyyat və fəlsəfəyə, [[Platon]], [[Sokrat]] kimi filosofların əsərlərinə böyük maraq var idi. Cavan oğlan olan Mikelancelo vaxtının böyük bir hissəsini Florensiyada Mediçi ailəsi tərəfindən yaradılmış Humanist akademiyasında keçirirdi. Buna görə də o, [[Donatello]]nun bürünc “[[David (Donatello)|David]]”i kimi erkən humanist sənət nümunələri ilə tanış idi və özü də nəhəng ölçülərə malik mərmər “[[David (Mikelancelo)|David]]” heykəli işləmişdi ki, bu heykəl də Florensiyada [[Palaçço Vekko]] binası qarşısında ucaldılmışdı.<ref>Gardner, p.466–467</ref> İnsanlığa humanist yanaşma özündə insanın sosial öhdəliklərdən azad olması və kilsə kimi vasitəçilərin köməyi olmadan birbaşa Tanrı ilə ünsiyyət saxlamasını əks etdirirdi.<ref name= MA>Aston 1979, pp. 111–112</ref> Bu isə kilsənin mövqeyinə zidd idi. Belə ki, kilsə insanın günahkar və qüsurlu təbiətə malik olduğunu bildirsə də, humanizm insanın potensial nəcib və gözəl təbiətə malik olduğunu bəyan edirdi.<ref group="nb">Bu fikirlər [[Covanni Piko della Mirandolla]]nın ''[[İnsanın dəyanəti haqqında təntənəli nitq]]'' əsərində ifadə edilib. O'Malley, p.122.</ref> Lakin bu iki yanaşma heç də mütləq barışmaz mövqeyə malik deyildi, belə ki, kilsə üçün ruh yüksəkliyi, ağıl və bədən üçün” onun Tanrı ilə insan arasında vasitə olmasının qəbul edilməsi əsas əhəmiyyətə malik idi. Kilsədən kənarda qalmaq Xilasdan kənarda qalmaq kimi qəbul edilirdi. Sikstin kapellasının tavanında Mikelancelo həm katolik, həm də humanist yanaşmasını əks etdirmiş, lakin onların vizual olaraq bir-birinə zidd görünməməsini təmin etmişdir. İstisna olaraq, sibillər və İqnudi kimi qeyri-bibliya fiqurları rasionallığı ilə həm xristian, həm də humanist mövqeyi əks etdirir. Bu cür rasionallaşdırma sonradan kontrreformasiyanın hədəfi olmuşdu.
Orta əsrlərdən müasir dövrə kimi tavanın ikonoqrafiyasının müxtəlif interpretasiyaları olmuş, bəzi detallar hələ də müasir elmdə mübahisə mövzusu olaraq qalmaqdadır<ref group="nb">Vazari "Nuhun qurbanı" təsvirini Qabil və Habilin qurbanı kimi şərh edir.</ref>, həmçinin lunetlərdəki və spandrellərdəki fiqurların identifikasiyası məsələsinə də fərqli yanaşmalar vardır.<ref>O'Malley, pp. 102–110</ref> Hələ ki, heç bir nəticə əldə olunmamasına baxmayaraq, müasir tədqiqatçılar da tavanın teoloji proqramının yazılı mənbəsini axtarmağa davam edirlər və bir çox tədqiqatçılar bildirirlər ki, bu proqram Bibliyanı yaxşı bilən Mikelancelonun özü tərəfindən hazırlanmışdır.<ref name=OM4>O'Malley, p. 105</ref> Müasir tədqiqatçıları maraqlandıran başqa bir məsələ isə, Mikelancelonin şəxsi dini və dünya görüşünün tavanın ikonoqrafik proqramının hazırlanmasına necə təsir etməsidir. Bu cür spekulyasiyalardan ən əsası [[Mikelancelo]]nu daima narahat edən [[Homoseksuallıq|homoseksual]] istəkləri və [[Xristianlıq|xristian]] dini görüşünün zidd mövqedə dayanmasıdır.<ref group="nb">
== Memarlıq sxemi ==
=== Real ===
Sikstin kapellası 40.5 metr uzunluğa və 14 metr enə malikdir. Tavan və döşəmə arasındakı hündürlük isə 20 metrdir. Ümumilikdə bina çox mürəkkəb struktura malikdir və çətin ki, ilkin layihələndirilməsi zamanı bu mürəkkəb strukturun hazırda olduğu kimi zəngin dekorasiyaya malik olması planlaşdırılsın. Kapellanın tavanının ilkin dekorasiya layihəsini işləyən [[Pyer Matteo d'Amelia]], [[Padova]]da [[Cotto]] tərəfindən işlənmiş Skroveni kapellasının tavanı kimi Sikstin kapellasının tavanını da mavi rəngə boyanış və qızılı ulduzlarla bəzəmişdi.
Kapellanın divarları hər tərəfdən üç yarusa bölünür və altı pəncərəyə malikdir. Həmçinin binanın iki qurtaracağında da pəncərələr olmuş, lakin, Mikelancelonun altarda “[[Böyük məhkəmə (Mikelancelo)|Böyük məhkəmə]]” freskasını işlədiyi vaxt həmin pəncərələr qapadılmışdı. Pəncərələr arasında tağlar tərəfindən dəstəklənən pendentivlər vardır. [[Pendentiv]]lər arasında [[spandrel]]lər adlandırılan aypara formalı kəsimlər vardır ki, bunlar da [[tağ]]lar vasitəsiylə bir-biri ilə əlaqələndirilir. Pendentivlərdən yuxarıda tavan cüzi əyilmə effekti ilə sərbəst hissəyə keçir. Bu tavanın real memarlığıdır.<ref name= "Shearman 3" /> Lakin, Mikelancelo bu mürəkkəb memarlığı imitasiya və ya yamsılama (illüzion) memarlıq adlandırılan təsviri memarlıq elementləri ilə daha da mürəkkəbləşdirmişdir.
=== İmitasiya ===
[[
Təsviri memarlıq cədvəlinin ilk elementi real memarlıq elementlərinin vurğulanması, xüsusi xəttlər vasitəsiylə ayrılması, spandrellər və pendentivlərin (parusların) tağ kəsiklərinin qabardılması olmuşdur. Mikelancelo onları daş memarlıq [[oblom]]ları kimi görünən dekorativ əlavələr kimi işləmişdir.<ref group="nb">Onlar təsvir cədvəlində qeyd edilməsələr də tavan fotolarında aydın görünürlər.</ref> Onlar iki təkrarlanan motivə malikdir ki, həmin motivlər də [[Klassik memarlıq|Klassik memarlığın]] ümumi formulasından götürülmüşdür.<ref group="nb">yəni "yumurta və darts", "muncuq və çarx".</ref> Motivlərdən biri meşə palamududur ki, bu motiv kapellanı inşa etdirmiş papa IV Sikstin və Mikelancelonun işini sifariş etmiş papa II Yulinin ailələrinin simvoludur.<ref group="nb" name="Rovere">Həm IV Sikst, həm də II Yuli [[Della Rovere ailəsi]]ndən idilər. "Rovere" italyan dilində "palamud" deməkdir.</ref><ref name=OM7>O’Malley, p.100</ref> Digər motiv isə daraq qabığıdır ki, bu da 1483-cü ildə kapellanın həsr edildiyi [[Madonna (incəsənət)|Madonna]]nın simvollarından biridir.<ref group="nb">Daraq qabığı və mirvari intibah və barokko dövrü incəsənətində [[Bakirə Məryəmin doğması|İsanın Bakirədən doğulmasının]] simvolu kimi qəbul edilir.</ref><ref>Partridge 1996, p. 9</ref> Divar tacı spandrellərin üstü ilə yüksəlib, tavanın mərkəzi hissəsi boyunca keçərək təsvirlər hissəsini, həm məzmun həm də dizayn baxımından həmin təsvirləri dəstəkləyən peyğəmbərlər, sibillər və İsanın sələflərinin rəsmlərindən ayıran, güclü naxış sisteminə malik karnizin yanlarından keçir. On qalın travertin tavanın ortasındakı sahəni səhnələrin çəkilməsi üçün hissələrə bölür.
Kiçik fiqurların böük bir hissəsi memarlıq elementləri ilə inteqrasiya edilib ki, burada qarşıya qoyulan məqsəd dekorativ tamlığın əldə olunması idi. Bu fiqurlara karnizin altında yerləşən və hər birinin üzərində iki çılpaq qadın və yaq kişi fiqurunun dayandığı süni mərmər görünüşlü dayaqlar da daxildir; hər bir spandrelin üstündə daş qoyun başları yerləşdirilib; animasiyalaşdırılmış kitab saxlayanlar kimi, bürünc rəngli və müxtəlif pozalı çılpaq kişi və qadın fiqurları spandrellalar və reberlər arasında yerləşdirilib; geyimli və çılpaq çoxlu putti fiqurları isə peyğəmbərlər və sibillərin təsvirləri altındakı lövhələri saxlayırlar. Karnizin digər tərəfində, kiçik təsvirlərin hər iki tərəfində medalyonlar və qalxanlar vardır.<ref>O’Malley, pp. 104–105, 160–161</ref> Süni karnizin üstündə, memarlıq dizaynının tərkib hissəsi olmayan, lakin ayırıcı xarakter daşıyan, İqnudilər adlı iyirmi müxtəlif pozalı çılpaq kişi təsviri vardır. Qrafik olaraq, iqnudilər Bibliya səhnələri arasındakı boş əraziləri və ümumilikdə kapella tavanının boş səthini doldururlar. ([[
== Təsvir sxemi ==
=== Yaradılış kitabından doqquz səhnə ===
[[Şəkil:Sistine Chapel ceiling diagram overlay composite.png|550px|thumbnail|right|<center>Tavan elementlərinin illüstrativ planı üç mövzunu bir-birindən ayrı şəkildə sahələr üzrə göstərir.</center>]]
Tavanın mərkəzi hissəsində [[Mikelancelo]], [[Bibliya]]nın birinci kitabı olan [[Yaradılış kitabı]]ndan doqquz səhnə işləmişdir. Böyük və kiçik ölçülü panellərdə əks edilmiş səhnələri mövzularına görə iki qrupa bölmək mümkündür.
Birinci qrupda Tanrının Yeri və Cənnəti yaratması təsvir olunur. İkinci qrupda Tanrının ilk insanlar olan [[Adəm]] və [[Həvva]]nı yaratması, onların [[Ədən bağı]]nda yaşamaları və ordan qovulmaları əks olunub. Üçüncü qrupda insanlığın və qismən Nuhun ailəsinin çətin vəziyyəti təsvir olunur.
Təsvirlər ciddi xronoloji ardıcıllıq olmadan işlənmişdir. Əgər bu təsvirlər üç qrup şəklində qəbul edilərsə, [[Orta əsr rəssamlığı|orta əsr rəsm əsərləri]] və [[vitraj]]larında olduğu kimi həmin qruplara daxil olan əsərlər öz aralarında əlaqəlidirlər.<ref name="See Poor Man's Bible">See [[Poor Man's Bible]]</ref> Təsvirlər kapellanın girişindən izlənməyə başlandıqda “[[Adəmin yaradılışı|Yaradılış]]”, “Qovulma” və “İnsanlığın taleyi” təsvirləri əks tərəfdə, altarın qarşısında yerləşmişdir.<ref name=P&R1/> Bununla belə, hər bir təsvir elə yerləşdirilmişdir ki, altara doğru irəlilədikcə onların hər biri individual olaraq insanın diqqətini cəlb edir. İlk baxışda bunu anlamaq çətin olsa da, izləyicinin divar tacını görməsindən sonra hər şey aydın olur. Paoletti və Radke ehtimal edirlər ki, bu sıralama insanlığın tanrının mərhəmətinə doğru irəliləməsini simvolizə edir.<ref name=P&R1/> Bununla belə, üç bölmə Bibliya xronologiyasına uyğun olaraq yerləşdirilmişdir.
Altardan qapı istiqamətində təsvirlər aşağıdakı kimi sıralanmışdır:
Sətir 121:
==== Yaradılış ====
[[Şəkil:Michelangelo, Creation of the Sun, Moon, and Plants 01.jpg|300px|thumbnail|right|Günəş, ay və bitkilərin yaradılması]]
Üç yaradılış səhnəsində Bibliyanın birinci kitabından Tanrının Yeri və orda olanları altı gündə yaratması, yeddinci gün isə dincəlməsi təsvir olunub. Birinci səhnədə, birinci gündə [[İşıq və qaranlığın ayrılması|Tanrının işığı yaratması və qaranlıqdan ayırması]] təsvir olunub..<ref group="Fig">[[:File:First Day of Creation.jpg|First Day of Creation]], in context with shields and ''Ignudi'' (restavrasiyadan sonra)</ref> Xronoloji olaraq, ikinci paneldə ikinci gün – Tanrının su və torpağı ayırması təsvir olunmalı idi. Lakin, ilk üç paneldən ən böyüyü olan orta səhnədə üçüncü və dördüncü günlər – Tanrının yeri yaratması və onu yaşıl otlar və canlılarla zənginləşdirməsi<ref group="Fig">[[:File:Dividing water from Heaven.jpg|Dividing Water and Heavens]] (restavrasiyadan sonra)</ref>, dördüncü gündə isə günəş və ayı yaratması, gündüz və gecənin, aylar və fəsillərin formalaşması təsvir olunub.<ref group="Fig">[[:File:The Creation of the Sun and the Moon, Michelangelo (1508-1512).jpg|Creation of the Earth and the celestial bodies]], (restavrasiyadan sonra)</ref> Yaradılış kitabına görə beşinci gündə Tanrı səmada yaşayan quşları və suda yaşayan balıqları, həmçinin yerin dərinliyində yaşayan varlıqları yaradıb. Lakin biz bu təsviri tavanda görmürük. Həmçinin altıncı gündə Tanrının yerdəki digər canlıları yaratması da təsvir edilməyib.<ref name= "Gold"/><ref group="Src">Yaradılış, I</ref>
Bu üç təsvir digər iki qrupa daxil olan təsvirlərlə müqayisədə daha dinamik, daha dərin mənalı və daha zəngin işlənmişdir. Birinci təsvir haqqında [[Vazari]] deyir: ''“...Mikelancelo Tanrının işıq və qaranlığı ayırmasını təsvir edərkən, onu bütün əzəməti ilə təqdim edir, əllərini açaraq sevgi dolu ilhamını və yaradıcı gücünü göstərir.”''<ref name= "Vasari" />
Sətir 128:
[[Şəkil:Creación de Adám.jpg|300px|thumbnail|right|Adəmin yaradılması]]
{{main|Adəmin yaradılması}}
Tavanın mərkəzi hissəsi üçün Mikelancelo Yaradılış kitabının birinci, ikinci və üçüncü fəsillərində təsvir olunan Adəm və Həvvanın hekayəsindən dörd səhnəni seçib. Butəsvirlərin əks olunduğu panellərdən ikisi böyük, biri isə kiçikdir.
Bu mövzuda olan üç təsvirdən birincisi olan rəssamlıq tarixinin ən məşhur əsərlərindən biri - “Adəmin yaradılışı”nda Mikelancelo Tanrının Adəmi yaratması, barmağını uzadaraq onun barmağına toxunmasını təsvir edib. Vazari həmin təsvirdəki Adəm obrazını təsvir edərkən deyir ki, ''“onun bədəninin gözəlliyi, duruşu və konturları o qədər gözəl işlənilib ki, həmin obrazın təsvir olunduğu zaman ilahi yaradanən özü tərəfindən yaradıldığına inanırsan, onun ölümlü bir rəssamın fırçası ilə çəkildiyinə inanmaq mümkün deyil.”''<ref name= "Vasari" /> Tanrının açılmış qolu arxasından Həvva hürkmüş şəkildə boylanır.
İkinci təsvirdə Tanrının yatmış Adəmin yanından<ref group="Fig">[[:File:Creation of Eve.jpg|God creating Eve from the side of the sleeping Adam]] (restavrasiyadan əvvəl)</ref> Həvvanı yaratması göstərilib ki, bu təsvir də ənənəvi Bibliya təsvirləri ilə oxşarlıq təşkil edir, xüsusilə Mikelancelonun gəncliyində yaradıcılığını tədqiq etdiyi [[Yakopo della Kverça]]nın [[Bolonya]]dakı [[San Petronio
Bu mövzudan olan sonuncu paneldə Mikelancelo bir-birinə əks olan iki səhnəni birləşdirərək<ref group="Fig">[[:File:Forbidden fruit.jpg|Adam and Eve: temptation and banishment]] (restavrasiya edilib)</ref>, bir tərəfdə o, Adəm və Həvvanın [[Bilgi, yaxşılıq və pislik ağacı|qadağan olunmuş meyvəni]] – Həvva həmin meyvəni ilanıdan götürərək Adəmə təklif edir - götürməsini, digər tərəfdə isə Adəm və Həvvanın [[Ədən bağı]]ndan qovulmasını və insanlığın ölümlə cəzalandırılmasını təsvir edir.<ref name= "Gold"/><ref group="Src">Yaradılış, I-III</ref>
Sətir 138:
==== Nuhun hekayəsi ====
İlk iki mövzudan fərqli olaraq tavanın üçüncü və sonuncu mövzusu seçilərkən xronoloji arıdıcıllıqdan daha çox tematik vacibliyə əhəmiyyət verilib, Yaradılış kitabının VI-IX fəsillərindən [[Nuh]]un hekayəsinin bəzi səhnələri işlənilib. Birinci səhnədə qoyunun qurban verilməsi təsvir edilib.<ref group="Fig">[[:File:Sacrifice of Noah michaelangelo.jpg|The Sacrifice of Noah]] (restavrasiya edilib)</ref> [[Vazari]] bu səhnə haqqında yazarkən, səhvən, Nuhun qurbanını, [[Habil və Qabil]]in qurbanı ilə qarışdırır, Tanrı Habilin qurbanını qəbul edir, Qabilin qurbanını isə qəbul etmir. Bu qurban da Nuh ailəsinin insanlığın qalan hissəsinin məhv olduğu [[Tufan (mifologiya)|Böyük Tufan]]dan sağ çıxmasından sonra verdiyi qurbanla oxşarlıq təşkil edir.
Böyük, mərkəzi paneldə Ümumdünya tufanı təsvir olunub.<ref group="Fig">[[:File:Michelangelo Buonarroti 020.jpg|The Great Flood]] (restavrasiyadan əvvəl)</ref> Arxada Nuha ailəsinin sığındığı [[Nuhun gəmisi|gəmi]], öndə isə fəlakətdən qurtulmağa çalışan insanlıq göstərilib. Tavandakı bütün digər təsvirlərlə müqayisədə, çoxsaylı fiqurlardan ibarət olan Tufan səhnəsi, kapellanın divarlarında digər rəssamlar tərəfindən işlənmiş səhnələrlə daha çox uyğunluq təşkil edir.
Bu mövzudan olan son səhnədə Nuhun sərxoşluğu təsvir olunub.<ref group="Fig">[[:File:Michelangelo Buonarroti 021.jpg|Noah's drunkenness]] in context, with shields and ''Ignudi'' (restavrasiyadan əvvəl)</ref> Tufandan sonra Nuh torpağa toxum atır və üzüm yetişir. Bu təsvirin arxa fonunda məhz bu hadisə göstərilib. Nuh sərxoş olur və özünü biyabır edir. Nuhun gənc oğlu [[Ham]] digər qardaşları [[Sam]] və [[Yafət]]i çağırır, lakin onlar atalarının üstünü örtürlər. Ham daha sonra Nuh tərəfindən lənətlənir və bildirilir ki, Hamın nəslindən törəyən [[Kənanilər]] Sam və Yafətin nəslindən törəyənlərə xidmət edəcək. Bu üç təsvirin işlənməsi ilə rəssam insanlığın Tanrının mükəmməl yaradılışından sonra xeyli yol keçmiş olmasını göstərməyə çalışmışdır. Lakin, Sam və onun nəslindən gələn israiloğulları dünyaya [[Xilas (xristianlıq)|Xilas]] gətirmişdi. <ref group="Src">''Yaradılış'', VI-IX</ref>
Sətir 148:
==== Qalxanlar ====
[[Şəkil:Medallion detail.jpg|180px|thumbnail|left|"[[Baal]] heykəli" qalxanından olan bu detalda qara rəng və qızılın tətbiqini izləmək mümkündür. ]]
Kiçik Bibliya səhnələrinin iki tərəfində həm təsvirləri, həm də İqnudi fiqurlarını dəstəkləyən on medalyon vardır ki, bunları da medalyon və ya qalxan paradı, bürünc medalyonlar adlandırır, onları tavanın mərkəzi hissəsinin dekoru kimi qəbul edirlər. Bu cür dekorların bütün məşhur nümunələri həqiqətən də laklanmış və qızıl suyuna çəkilmiş taxtadan işlənirdi.<ref>[http://www.naergilien.info/research/london1/VandA/Renaissance/index.htm Renaissance at the V&A]. Accessed 19-05-2009</ref> Qalxanların hər biri [[Əhdi-Ətiq]]dən və ya [[Apokrif]]lərdən Makkaveylər kitabından olan səhnələrlə bəzədilmişdir.
Tavanın mərkəzindəki səhnələrdən fərqli olaraq, medalyonlarda Bibliyanın daha utanc verici səhnələri təsvir olunmuşudur ki, bu səhnələr arasında yeganə istisna [[İlyas]]ın [[Yelisey]]in daş qalxanı ilə alovdan qorunması səhnəsidir. Lakin, İlyasın peyğəmbər kimi rolu daha çox xəbərdarlıq və ittihamlarla qeyd edilir ki, bu zaman da onun İsrailoğullarının günahlarına görə cavab vermələri üçün vasitə olduğu qəbul edilir.<ref group="Src">[[İkinci Krallar kitabı]], II, 11–13</ref> Yüksək ustalıqla işlənmiş beş qalxandan dördündə Mikelancelonun “[[Kaşin döyüşü]]” əsərindəki gərgin fiqurları xatırladan səhnələr verilib.<ref group="nb">Mikelancelonun birada istifadə elədiyi texnika freska üçün qeyri-ənənəvidir və ola bilsin ki, ilkin olaraq bu təsvirlər başqa bir iş üçün nəzərdə tutulmuşdu. O qalxanları işlədiyi metodu dəmir üzərində deşmə ilə işlədiyi işlərdə və döşəmə işlərində də tətbiq etmişdi. Yerin rəngi (bu halda qara kölgəli qırmızı oxra rəngi) ümumi kompozisiyada və fonda rəng tonunu saxlayır. Fiqurların kənar hissələri sonradan işlənib və ya dəqiqləşdirilib ki, obrazlar dəqiq seçilsin. Rəngli kağız üzərində işlənilərkən bu detallar adətən ağ təbaşir və ya zərif ağ boya ilə vurğulanır. Lakin, qalxanlarda ağ boya və ya təbaşir yerinə döyülmüş qızıldan istifadə olunur və fiqurların konturları bu vasitə ilə vurğulanır. bu üsulla bəzədilmiş bir neçə qalxan Londondakı Viktoriya və Albert muzeyində nümayiş olunur.</ref>
Sətir 175:
Spandrellərin bəzədilməsi üçün yeddi İsrail peyğəmbəri seçilmişdir ki, bunlardan da dördü [[əsas peyğəmbərlər]]dir: [[Yesaya]], [[İyeremiya]], [[Ezekiel]] və [[Daniel]]. On iki [[Kiçik peyğəmbərlər|kiçik peyğəmbər]]dən isə üçü təsvir edilmişdir: [[İoel]], [[Zəkəriyyə]] və [[İona]]. Baxmayaraq ki, peyğəmbərlikləri [[Bibliya]]da çox az əks olunduğundan İoel və Zəkəriyyə də kiçik peyğəmbərlər hesab edilirlər, onların peyğəmbərlik məlumatları mühüm əhəmiyyətli hesab edilir.
[[Şəkil:Ezekiel.jpg|200px|thumbnail|right|Peyğəmbər Ezekiel]]
İoelin ''“Sizin oğlanlarınız və qızlarınız peyğəmbərlik edəcək, yaşlılarınız yuxu, gəncləriniz isə görüntü görəcək"''<ref group="Src">İoel, II, 28.</ref> sözləri Mikelancelonun təsvir cədvəlinin əsasını təşkil edib, bu cədvəldə qadınlar (sibillər) kişilərlə (peyğəmbərlər) bir cərgədə yer tutur, gənc Daniel isə ağ saqqallı İyeremiyanın qarşısında yerləşir.
Zəkəriyyə peyğəmbərlik edərək deyir: ''“Baxın! Sizin rəbbiniz sizə doğru gəlir, ciddi və eşşək belində oturaraq!”''<ref group="Src">[[Zəkəriyyənin kitabı|Zəkəriyyə]], IX,9; [[Matfeyin İncili|Matfey]], XXI, 4–5</ref><ref name=OM1/> Onun fiquru kapellanın əsas qapısının üstündə yerləşir. [[İsanın Yerusəlimə daxil olması]] günü qeyd edilərkən, papa məhz bu qapıdan [[Sikstin kapellası|kapellaya]] daxil olur.
İonanın peyğəmbərliyi [[Nineva]] şəhərinin dağılması ilə əlaqədardır. Lakin, bu İona obrazının altarın üstündə yerləşdirilməsi üçün əsas ola bilməzdi. Bu obraz daha çox, peyğəmbər simvolu kimi qəbul edildiyindən bir çox sənət əsərlərində, həmçinin kilsə pəncərələrində təsvir olunmuşdur.<ref name="See Poor Man's Bible"/> Tanrıya tabe olmaq istəmədiyinə görə cəza olaraq [[Yunus|İonanı]] böyük bir balıq udmuşdu.<ref group= "nb">Adətən qorxulu varlıq kimi interpretasiya edilir.</ref> O, balığın qarnında üç gün vaxt keçirmiş, daha sonra sağ-salamat yenidən yaşadığı şəhərə qayıdaraq Tanrının təbliği ilə məşğul olmuşdur. Buna görə də, İona, çarmıxa çəkilərək öldürülən, üç gün məzarda keçirilən və daha sonra yenidən dirilən İsanın sələfi hesab edilir.<ref group="Src">[[Matfeyin İncili]] {{bibleref2c-nb|Matthew|12:39-40|NKJV}}.</ref> Kapellanın altarının üstündə əlində ''“böyük balıq”'' təsviri ilə göstərilən İonanın gözləri Yaradan Tanrıya istiqamətlənib<ref group="Fig" name="Pro_Jon" /> və bu [[İsanın çarmıxa çəkilməsi]]nin simvolu kimi qəbul edilir.<ref name= OM1>O'Malley, pp. 106–107</ref>
Sətir 187:
Sibillər Klassik dünyada peyğəmbər xüsusiyyəti daşımış, ziyarətgahı və ya məbədi olmuş qadın obrazlarıdır. Kapellanın tavanında təsvir edilmiş beş sibil obrazının hər birinin Məsihin doğulması haqqında xəbər verdiyi qeyd edilir. Məsələn, [[Vergili]] “[[Dördüncü Ekloq]]”unda Kum sibilindən ''“Cənnətdən gələcək yeni hamiləliyin”'' “[[Qızıl əsr]]”i qaytaracağı haqqında sitat gətirir. Bu sitatın [[İsa]]ya aid olduğu iddia edilir.<ref name=OM9/>
[[Xristianlıq]] nəzəriyyəsinə görə İsa yalnız [[yəhudilər]] üçün deyil, eyni zamanda həm də [[Centil]]lər üçün göndərilmişdi. Bu məqsədlə də Tanrı yəhudiləri və centilləri eyni şəkildə istifad edir. Paqan imperator Avqust yenidən siyahıyaalma lazım olduğunu<ref group="Src">Gospel of Luke</ref> əmr etməsəydi, İsa [[Betleyem]]də (onun burada doğulacağı xəbər verilmişdi)<ref group="Src">[[Mixeyin kitabl]], V, II; [[Matfeyin İncili]], II, VI.</ref> doğulmaya bilərdi. Eyni şəkildə, [[İsanın doğulması]] zamanı, bu hadisə varlılar və kasıblar, güclülər və zəiflər, yəhudilər və centillər arasında elan edilir. Bahalı hədiyyələrlə yeni doğulmuş İsanı axtaran üç zəngin kişi ([[maqlar]]) da paqan dinlərə inananlar idilər.
Roma kilsəsi, paqan keçmişinə böyük maraq göstərilən bir şəhərdə yerləşirdi, alimlər [[latın dili]]ndə yazılmış kilsə əsərləri ilə yanaşı digər əsərləri də tədqiq edirdilər, [[Avreli Avqustin|Müqəddəs Avqustinin]] əsərləri ilə yanaşı, Klassik dünyanın filosoflarının da əsərləri diqqət mərkəzində idi və belə bir mühitdə inşa edilmiş Sikstin kapellasında beş paqan peyğəmbərinin təsvirinin yer alması heç də təəccüblü deyildir.
Kiçik peyğəmbərlər də nəzərə alındıqda on – on iki obraz seçimi olduğu halda, Mikelancelonun nəyə görə hazırda kapellanı bəzəyən beş sibil obrazını seçməsi məlum deyil. Con O'Mali ehtimal edir ki, Mikelancelonun seçimi coğrafi əhatə ilə bağlıdır və Sibillər [[Asiya]], [[Afrika]], [[Yunanıstan]] və [[İoniyanı]] təmsil edirlər.
[[Vazari]] [[Eritreya sibili]]<ref group="Fig" name="Sib_E" /> haqqında yazır: ''“Bu obraz bir neçə cəhətdən müstəsna gözəlliyə malikdir: üzündəki ifadə, başının duruşu, ətrafları: sərbəst şəkildə buraxılmış qolları.”'' <ref name= "Vasari"/>
Sətir 197:
=== Pendentivlər ===
Kapellanın dörd küncündə divar və tağlar arasında ərazini dolduran və pəncərələrin yaxınlığında spandrellərə keçən üçbucaqlı formaya malik [[pendentiv]]lər vardır. Bu dörd hissədə Mikelancelo yəhudilərin, kişi və qadın olan dörd yəhudi qəhrəmanı – [[Musa]], [[Ester]], [[Davud]] və [[Yudifin kitabı|Yudif]] - tərəfindən xilas edilməsini təsvir edən səhnələr verilib.
* [[Nehuştan|Mis ilan]]
Sətir 208:
Esterin kitabında dövlət xidmətçisi olan Hamanın yəhudiləri öldürmək üçün Esterin ərini ələ keçirməyə çalışan Pers kralına kömək etməsindən bəhs edilir. Yuxusuz bir gecə vaxtı kitab oxuyan kral nəyinsə düz edilmədiyini anlayır. Hamanın xəyanətini üzə çıxaran Ester onu təhlükəsizləşdirir, Esterin əri isə Hamanın edam edilməsinə nail olur. Kralın xidmətləri isə bu edamı həyata keçirir.<ref group="Src">Esterin kitabı</ref> Mikelancelonun təsvir etdiyi bu hadisədə Ester qapının arxasından Hamanın edam edilməsinə baxır, kral isə edam əmrini verir. <ref group="Fig">[[:File:Michelangelo Buonarroti 034.jpg|The crucifixion of Haman]] (restavrasiyadan əvvəl)</ref>
[[Şəkil:Michelangelo, Brazen Serpent 02.jpg|350px|thumbnail|left|Mikelancelonun ''"Mis ilan"'' səhnəsində qurduğu kompozisiya sonradan dəfələrlə müxtəlif [[Manyerizm|manyerist]] rəssamlar tərəfindən imitasiya edilmişdir.]]
Davud və Yudif haqqında olan digər iki hekayə İntibah incəsənətinin məşhur mövzularından biridir, xüsusilə, [[Florensiya]] rəssamları, respublikada çox aktiv müzakirə olunan tiranın devrilməsi məsələsini əks etdirən bu mövzulara tez-tez müraciət edirdilər. David təsvirində gənc çoban David Qoliafı yerə yıxaraq cəzalandırır, lakin, nəhəng Qoliaf hələ sağdır və müqavimət göstərməyə çalışır.
Yudif və Holofernes təsvirində də eyni dərəcədə dəhşətli detallar əks olunub. Bu təsvirdə Yudif düşmənin kəsilmiş başını qulluqçunun əlindəki səbətə qoyur,<ref name=OM6/> quluqqçu isə dəhşətli gözlərlə başsız cəsədə baxır. <ref group="Fig">[[:File:Michelangelo Buonarroti 038.jpg|Judith carrying the head of Holofernes]] (restavrasiyadan əvvəl)</ref>
Kapellanın bir-birinə əks olan tərəflərində yerləşən Holofernesin öldürülməsi və Hamanın edam edilməsi səhnələrinin qurulmasında aydın sezilən konstruktiv oxşarlıq var. Lakin, Holofernes fiquru daha kiçik ölçüyə malikdir, bu təsvirdə sahə daha az doldurulub, vertikal olaraq iki hissəyə bölünmüş sahə fiqurların yerdən daha aydın görünməsinə şərait yaradır. Hamanın təsvirində faktiki olaraq üç səhnə var, Hamanın cəzalandırılması, bir masa arxasında oturmuş Haman, kral və Ester və Kralın yatağından boylanması.<ref name=OM6/> Pilləkəndə outran Mardoxey səhnələr arasında əlaqə yaradır.
David və Qoliaf təsviri quruluş baxımından sadə olub, mərkəzi hissədə iki əsas fiqura diqqət çəkilsə də, onun qarşısında, kapellanın digər küncündə yerləşən Mis ilan fiquru bir o qədər mürəkkəb olub, zəhərli ilanın yaydığı xəstəlikdən əziyyət çəkən və xilas üçün ikona kimi qəbul edilən ilana yalvaran çoxlu kiçik insan fiqurları ilə zəngindir. Bu səhnə [[Mikelancelo]]nun [[Sikstin kapellası]]ndakı freskaları arasında Manyerist rəssamlığa ən çox yaxın olanıdır. Həmçinin [[Tufan (mifologiya)|Böyük tufan]] səhnəsini və sonradan Mikelancelonun kapellanın altarında işlədiyi “[[Böyük məhkəmə (Mikelancelo)|Böyük məhkəmə]]” təsvirinin də qismən, bu xüsusiyyəti daşıdığını qeyd etmək olar.
=== İsanın sələfləri ===
==== Mövzu ====
[[Şəkil:Ezechias Spandrel.jpg|200px|thumbnail|right|Misirə köç səhnəsini xatırladan kompozisiyalardan biri.]]
Pəncərələr və tağlar arasında dəstək rolunu oynayan böyük pendentivlər arasında, hər tərəfdə altı dənə olmaqla İsanın sələflərinin təsvirləri yerləşdirilmişdir. Əvvəl kapellanın iki baş divarında da pəncərə olmuş, lakin sonradan həmin pəncərələr qapadılmış və altarda Mikelancelo məşhur “Böyük məhkəmə” freskosunu işləmişdir.
Pəncərələrin hər birinin üstündə tağlı hissələr formalaşdırılıb ki, bu hissələr də [[lunet]]lər adlandırılır. Kapellanın hər divarında dörd ədəd olmaqla ümumilikdə səkkiz lunet vardır.
Mikelancelo lunet təsvirlərini tavan təsvirləri sifarişinin tərkibi kimi işləmişdir. Lunetlər tavan və divarlar arasında vizual körpü rolunu oynayır, onların içi isə orta ölçülü (təxminən 2 metrə qədər) fiqurlarla doldurulmuşdur, həmin fiqurlar qrafik olaraq çox böyük ölçülü peyğəmbər fiqurları və daha kiçik ölçülü papa fiqurlarının arasında yerləşir.<ref>Mancinelli, p. 238</ref> Mikelancelo lunetlərin dekorasiyası üçün İsanın sələfləri mövzusunu seçmiş<ref name=OM170>O'Malley, p.170–174</ref> və beləcə İsanın fiziki nəsil xətti üzrə sələflərini, kilsə doktrinasına əsasən İsanın ruhi xələfləri hesab edilən papaların təsvirlərinin arasında yerləşdirmişdir.
[[Şəkil:Jacob a.jpg|350px|thumbnail|left|Yakov və İsanın dünyəvi atası Müqəddəs İosif luneti. Şübhəli görünüşlü kişi fiqurunun İosifi təmsil etdiyi ehtimal olunur.<ref group= "nb">İntibah incəsənətində İosif adətən, Məryəmin ərə verildiyi yaşlı kişi kimi təqdim olunur. Ənənəci olaraq Fra Ancelikonun [[:File:Fra Angelico 013.jpg|Pərəstiş]] təsvirində olduğu kimi sarı geyim və mavi üst geyimində təsvir olunur.</ref>]]
Pəncərələrin hər birinin üstündə süni mərmər kimi görünən lövhə dekorasiyaları vardır. Lövhəciklərin üstündə Matfeyin İncilinə əsasən [[İbrahim]]dən [[İosif]]ə kimi isanın ata xətti ilə sələflərinin adları yazılmışdır.<ref group="nb">Lunetlərdə daha uzun olan Lukanın İncilindəki geneologiya yox, bir qədər qısa olan Matfeyin İncilindəki geneologiya izlənmişdir. Bəzi məqamlarda Luka və Matfeyin qeyd etdikləri geneologiya fərqlənir ki, bu zaman da Mikelancelo Matfeyin İncilinə üstünlük verir.</ref> Lakin hazırda İsanın kapellada əks edilmiş genealogiyası natamamdır, çünki, [[1537]]-ci ildə Mikelancelo “Böyük məhkəmə” freskosunu işləmək üçün Sikstin kapellasına qayıtdıqda kapellanın iki baş divarındakı pəncərələri bağlamış, bu zaman iki lunet də məhv edilmişdi.<ref>Graham-Dixon 2008, p. 138.</ref> İtirilmiş iki lunetin yalnız qravür nüsxələri dövrümüzə çatmışdır.<ref group="Fig">Dağıdılmış lunetlər: [[:File:Abraham - Isaac - Jacob - Judah.jpg|Abraham / Isaac / Jacob / Judah]] və [[:File:Perez - Hezron - Ram.jpg|Pharez / Hezron / Ram]], Uilyam Yanq Otlinin qravürləri.</ref> Lövhələrdəki adların sıralamasında da ardıcıllıq yoxdur, onlardan birində dörd, digərlərində iki və ya üç, yalnız ikisində isə bir ad var. Bundan başqa, proqress divarın bir tərəfindən digər tərəfinə inkişaf edir, lakin lunetlərin altlarındakı adlar heç də təsvirlərlə üst-üstə düşmür. Bu fiqurlar qarışıq şəkildə müxtəlif ailə münasibətləqini təmsil edir; lunetlərin əksərində bir kişi və ya qadın, onların yanında isə bir və ya bir neçə uşaq təsvir olunub. O'Malli həmin fiqurları təsvir edərkən qeyd edir ki ''“onlar sadəcə təmsili fiqurlardılar”.'' <ref name=OM170/>
Sətir 235:
Lunetlərdəki obrazlar ailələri təmsil etsə də, əslində onlar parçalanmış ailələrin müxtəlif üzvlərinin təsviridir. Lunetlərin içindəki fiqurlar tabletlərdəki adlardan da fiziki olaraq fərqlənirlər, həmçinin, fiqurlar ifadə etdikləri emosiyalara görə də bir-birlərindən fərqlidirlər, onlar bəzən qəzəbli, bəzən kədərli, bəzən isə sadəcə susqun görünürlər. Həmin fiqurlarda Mikelancelo insanın qəzəb və bədbəxtliyini əks etdirib, ''“günlük həyatında yaşadığı hissləri”'' göstərib.<ref>Graham-Dixon 2008, p. 141</ref> Sələflər öz taxçalarında ''“oturur, çömbəlir və gözləyirlər”''.<ref>Bartz and König, p. 44</ref> On dörd lunetdən Yelazar və Matanın ailəsi ilk işlənənlər, Yakov və İosifin ailəsi isə ən detallı işlənənlərdir. Altara doğru gəldikcə lunetlər daha da böyüyür və onlardan ən sonuncusu cəmi iki günə işlənib. <ref group= "nb">Giornatanın tədqiqi göstərir ki, dips bir gün içində hamarlanıb və rəsm çəkilib.</ref>
Yelazar və Matan lunetlərində, digər lunetlərdə olmayan zəngin paltar detalları ilə iki fiqur təsvir edilmişdir.<ref group="Fig">[[:File:Michelangelo - Sistine Chapel - Lunette Eleazar and Mathan - WGA.jpg|Eleazar and Mathan]] lunette (restavrasiyadan əvvəl)</ref> Həmin təsvirlərdən birində sol tərəfdəki qadın fiquru sibillərin təsvirlərinin heç birində olmayan kimi öz paltarlarına qayğı ilə yanaşırlar. Onun ətəyi çevrilərək altan geyinilmiş kətan tumanın və lil rəngli corabın görünməsinə səbəb olub. Onun redikülü var və paltarı qolunun altına qatlanmışdır. Lövhənin digər tərəfində oturan kişi fiquru da digər lunetlərdəki kişi fiqurlarından özünəməxsusluğu və gözəlliyi ilə fərqlənir. Bu sarışın cavan oğlan ağ kətan köynək, qırmızı şalvar geyinib və yaxınlığında yerləşən İqnudi fiqurundan fərqli olaraq daha sərbəst pozada dayanıb.
Restavrasiyadan əvvəl kapellanın freskaları arasında ən çirkli olanları lunetlər və spandrellər idi.<ref>Mancinelli, pp.234–236</ref> Bundan başqa pəncərələrin yaxınlığında yerləşdiyinə görə işıq axını səbəbiylə gündüz vaxtı həmin təsvirlərin görünməsi dah da çətinləşirdi. Buna görə də Mikelancelonun ictimayətə açıq əsərləri arasında həmin təsvirlər ən az tanınanları olmuşlar.<ref group= "nb">"işıq axını effekti" daha çox işıqlanan hissəyə nisbətən az işıqlanan hissənin görünməməsi və ya pis görünməsidi.</ref> Son restavrasiya insan təbiətini və fiziologiyasını gözəl əks etdirən həmin təsvirlərin daha çox tanınmasına və öyrənilməsinə imkan vermişdir.<ref name= "OM" /><ref name= "Fabio" />
Sətir 241:
=== İqnudi ===
[[Şəkil:Ignudo 04.jpg|180px|thumbnail|left|Bu iqnudi obrazı tavandakı fiqurlar arasında ən çox təkrar işlənənlərdən biridir.]]
''İqnudilər''<ref group= "nb">''İqnudi''sözü italyan dilində "çılpaq" anlamı verən "nudo" sözündən əmələ gəlmişdir.</ref>, Mikelancelonun tavanın mərkəzindəki Bibliya səhnələrini dəstəkləmək üçün təsvirlərin dörd küncündə işlədiyi iyirmi atletik bədənli çılpaq kişi fiqurlarıdır. Fiqurlar gərgin şəkildə dayanaraq ya hardansa tutur, ya da çəhrayı lentlər, yaşıl parçalar və böyük girlandaları saxlayırlar.
İsanın sələflərindən fərqli olaraq, iqnudi təsvirləri fiziki olaraq daha az məhdudlaşdırılmışdırlar. Həmçinin iqnudilər spandrellərin üstündə yerləşən monoxrom kişi və qadın fiqurlarından da çox fərqlidirlər. İlkin təsvirlərdə onların fizioloji quruluşları və pozaları oxşar olsa da müxtəlif variasiyalarda verilmişdir. Bu variasiyalar təsvirlərin təkmilləşdirilməsi nəticəsində daha da artmış və yekun nəticədə bir-birindən tamamilə fərqlənən fiqurlar yaranmışdır.
Bu fiqurların nə məna ifadə etməsi aydın deyil. Əlbəttə ki, humanist möqedən yanaşdıqda, klassik yunan düşüncəsinə görə ''“insan hər şeyin ölçüsüdür”''.<ref>Abderalı Protaqor [[Protagoras]], (e.ə. 480–410).</ref> Lakin, Mikelancelo Bibliyanı yaxşı bilirdi.<ref name= OM3 /> Onun xəbəri var idi ki, əvvəllər [[serafimlər]] və xeravimlər qanadlı, mələklər isə qanadsız təsvir olunurdular. Onlar kişi kimi təqdim olunurdular.<ref group="Src">bax: ''Yaradılış'', fəsil 18.</ref> Sonrakı dövrdə Mikelancelo altarda “[[Böyük məhkəmə (Mikelancelo)|Böyük məhkəmə]]” freskasını işləyərkən çoxlu sayda mələk fiqurları yaratmışdı, xüsusilə lunetlərdə mələklərin İsanın əziyyət simvollarını daşıdığını göstərmişdi. Digər mələklər trubalar çalaraq ölüləri səsləyir, kitabda xilas olanların və lənətlənmişlərin adları yazılır, cəzalandırılmışlar Cəhənnəmə atılırlar. Ümumilikdə “Böyük məhkəmə” freskosunsa iqnudiləri xatırladan qırx mələk fiquru var. Bəzi tədqiqatçılar iqnudilərin mələkləri təmsil etdikləri fikrini qəbul edirlər.<ref name= OM3/><ref>Hersey 1993.</ref> Əgər iqnudilər həqiqətən də mələklərdilərsə, o zaman onlar Tanrının elçiləri olaraq ehtirassız bir şəkildə inanlığın taleyini izləyirlər.
İqnudi obrazları tavandakı bütün obrazlar arasında, Mikelancelonun insan anatomiyasını, rakurs və təsviri sənət bacarığını təkmilləşdirməsində daha böyük rol oynamışlar.<ref group= "nb">Vazarinin "Sitatlar" bölməsindəki qeydinə bax.</ref> Məhz iqnudi obrazları Roma papası II Yulinin İtaliyaya gətirmək istədiyi “qızıl dövrün” simvolları olmaqla Mikelancelonun sənətinin böyüklüyünün isbatıdırlar.<ref>Graham-Dixon 2008, p. 136</ref> Lakin, kapellanın tavanındakı freskoları sildirmək istəyən Roma papası [[IV Adrian]] da daxil olmaqla bir çox şəxslər iqnudi fiqurlarını və onların çılpaqlıqlarını tənqid etmişlər.
Sətir 255:
Mikelancelonun həm də, [[Orvieto kafedralı]]ndakı çoxlu çılpaq fiqurlar və ixtiraçı bədii səhnələrin yer aldığı “Ölüm və Dirilmə” freskalar silsiləsinin müəllifi olan<ref group="Fig">Luca Signorelli: [[:File:Signorelli Resurrection.jpg|Resurrection of the Flesh]] (1499–1502) Chapel of San Brizio, Duomo, Orvieto</ref> başqa bir erkən intibah dövrü italyan rəssamı [[Luka Sinyorelli]]nin<ref name=HG/> əsərlərindən təsirləndiyi ehtimal edilir. [[Boloniya]]da Mikelancelo [[Yakopo della Qverça]]nın kafedralın giriş qapısı ətrafında işlədiyi heykəllər silsiləsini görmüşdü. Mikelancelonun işlədiyi “Həvvanın yaradılışı” freskasında ümumi kompozisiya, fiqurların formaları, Yaradıcı və Həvva arasındakı münasibətlərə konservativ nəzəriyyədən yanaşma Yakoponun dizaynını xatırladır.<ref name=B&K/> Tavandakı digər panellər, xüsusilə “Adəmin yaradılışı” təsviri Mikelancelonun ''“...misilsiz ixtiraları”'' hesab edilirlər.<ref name= B&K/>
Sikstin kapellasının tavanı hətta tamamlanmamış vəziyyətdə belə, həmin dövrdə yaşayıb-yaratmış bir çox rəssamlara dərin təsir göstərmişdir. [[Vazari]] [[Rafael]]in həyatı haqqında qeydlərində göstərir ki, Rafael, [[Mikelancelo]]nun olmadığı vaxtlarda, kapellanın açarını saxlayan [[Donato Bramante|Bramante]]nin yanına gedərək tavan rəsmlərini izləməsi üçün onu içəri buraxmasını xahiş edirdi. Mikelancelonun tavandakı peyğəmbər təsvirlərini görən Rafael, həmin təsvirlərin təsiri altında Sant'Aqostino kilsəsinin sütununda peyğəmbər Yesayanın təsvirini işləmişdi, Vazari qeyd edir ki, Rafael həmin təsviri tamamlamış olmasına baxmayaraq, qaşımış və Mikelancelonun təsiri ilə yenidən daha fərqli və təsirli formada işləmişdi.<ref name="Vasari"/> Con O'Malli qeyd edir ki, Rafael Yesaya təsvirindən başqa, məşhur ''“[[Afina məktəbi (Rafael)|Afina məktəbi]]”'' freskasında Mikelancelonun öz obrazı əsasında işlənmiş [[Efesli Heraklit]] obrazını yaradarkən də Mikelancelonun İyeremiya təsvirinin təsiri altında olmuşdur.
Tavanda bir çox element və detallar vardır ki, sonradan heç bir rəssam tərəfindən təkrarlanmamışdır: imitativ memarlıq, fiqurların əzələli anatomiyası, rakurs, hərəkət dinamikası, işıqlı koloratura, lunetlərdə fiqurların izləyici baxışları, putti obrazlarının çoxluğu. Qabriel Bartz və Eberhard Köniq iqnudi obrazları haqqında yazırlar: ''“Orada növbəti nəsil rəssamlara iqnudi obrazları qədər uzun müddət təsir etmiş başqa obraz yoxdur. Sonradan bu cür təsvirləri bir çox dekorasiya detallarında, rəsm əsərlərində və heykəltəraşlıq nümunələrindən görmək mümkündür.”''<ref>Bartz and König, pages 45 and 52</ref>
[[Şəkil:Jacopo Tintoretto 025.jpg|250px|thumbnail|left|[[Tintoretto]]nun "''Musiqi ifa edən qadınlar''" tablosunda Mikelancelonun iqnudi obrazlarının təsiri izlənir. ]]
Mikelancelonun kapellanın tavanında işlədiyi çoxfiqurlu, mürəkkəb kompozisiyalar rəssamın özünün yaradıcılığında yeni mərhələnin başlanmasına təkan vermiş, kapellanın altarında işlədiyi “Böyük məhkəmə” freskosu isə erkən manyerist sənət nümunəsi olmaqla intibah incəsənətində yeni mrəhələnin əsasını qoymuşdur. Birbaşa Mikelancelonun kapellada srgilədiyi yaradıcılıqdan təsirlənən rəssamlar arasında [[Pontormo]], [[Andrea del Sarto]], [[Korreco]], [[Tintoretto]], [[Annibale Karraççi]], [[Paolo Veroneze]] və [[El Qreko]]nun adını çəkmək olar.
[[2007]]-ci ilin yanvarında bəyan edildi ki, gün ərzində [[Vatikan muzeyləri]]ni 10.000-dən çox insan ziyarət edir və [[Sikstin kapellası]]nın tavanı ən çox maraq göstərilən obyektdir. Vatikan rəhbərliyi yeni restavrasiya olunmuş freskoların zərər görmə ehtimalını nəzərə alaraq kapellaya giriş vaxtlarını azaltmaq və giriş biletlərinin qiymətini qaldırmaq planının olmasını açıqlamışdır.
Beş yüz il əvvəl [[Vazari]] qeyd edirdi: ''“Məkan hazır olduğunda bütün dünya onu seyr etmək üçün axışmağa başladı və sadəcə görüntü insanların heyrət susqunluğuna düşməsinə kifayət etdi.”''<ref name= "Vasari" />
Sətir 276:
'''[[İohann Volfqanq Göte]]'''
:''“Sikstin kapellasını görmədən bir insanın nələrə nail ola biləcəyini anlamaq mümkün deyil.”''
'''[[Valdemar Yanuşçak]]'''
Sətir 346:
{{Sikstin kapellasının dekorasiyası}}
{{Mikelancelo}}
[[Kateqoriya:Sikstin kapellası]]
[[Kateqoriya:Mikelancelonun rəsm əsərləri]]
| |||