Cümə məscidi (İçərişəhər): Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k düzenleme, replaced: <references/> → {{İstinad siyahısı}} using AWB
Sətir 72:
Görünür həmin dövrdə məscid təmir edilib genişləndirilmişdir.<ref name="qiyasi47">Cəfər Qiyasi. Nizami dövrünün memarlıq abidələri. Bakı: İşıq, 1991, səh. 47</ref>
 
Bakı Came məscidinin [[atəşgah]] məbədinin yerində inşa olunduğu iddia olunur.<ref name="ich">< /ref><ref name="our">< /ref>
 
Məscid [[Hicri-qəməri təqvim]]lə 1024-cü ildə<ref group=q>[[Hicri-qəməri təqvim|H.Q.]] 1024 = [[Miladi təqvim|M.]] [[31 yanvar]] [[1615]]—[[19 yanvar]] [[1616]]</ref> təmir edilmişdir.<ref name="din">< /ref>
 
Bakı Came məscidi [[1899]]–cu ildə uçurulmuş<ref name="din">{{cite web|url=http://scwra.gov.az/structure/25/?İçərişəhər%20|title=İçərişəhər "Cümə" məscidi|author=|date=|work=|publisher=scwra.gov.az|accessdate=2014-09-29|language={{az}}}}</ref> və yerində Bakı milyonçusu, xeyriyyəçi [[Hacı Şıxəli Dadaşov]] tərəfindən yenisi inşa edilmişdir.<ref name="our">{{cite web|url=http://www.ourbaku.com/index.php5?title=Джума_мечеть_(Ичери-Шехер,_Баку)|title=Джума мечеть (Ичери-Шехер, Баку)|author=|date=|work=|publisher=ourbaku.com|accessdate=2014-09-29|language={{ru}}}}</ref>
 
== Haqqında ==
Bir qədər mürəkkəb biçimli planı [[Bakı]] Came məscidinin bir neçə mərhələdə tikildiyini və ətrafı yaşayış məhəllələri ilə əhatə olunmuş məhdud ərazidə genişləndiyini göstərir. Onun başlıca dayaq bölümləri cənub hissəsində kvadrat biçimli ibadət salonu və şimal tərəfində minarədir. Onların arası müxtəlif ölçülü yerləşgə və kiçik iç həyətlərlə doldurulub. Məscidin özəyi və ən əski bölümü ibadət salonudur. İbadət salonu planda kvadrat biçimli olub quruluşuna görə [[Səlcuqlular dövləti|Səlcuqlular]] dövrünün köşk tipli məscidlərinə bənzəyir. Onun örtüyü də arxaik biçimli idi. İçəridə iri daş lövhələrin üst-üstə kəsişərək yuxarıya doğru daralması yolu ilə yığılan və qaradam tipli yaşayış evlərinin örtü konstruksiyasına bənzəyən günbəz bayırdan konus biçimli olmuşdur. Bayır biçiminə görə bu günbəz XII yüzildə ucaldılan Marağa-Naxçıvan memarlıq məktəbi türbələrinin çadır örtükləri növündəndir. Günbəzin üst bölümünü örtən torvari bəzək motivinə Səlcuqlu dövrü memarlıq abidələrində ([[Şəmkir minarəsi|Şəmkir]], [[Qarabağlar türbəsi|Qarabağlar]] və [[Atabəylər Memarlıq Kompleksi|Atabəylər kompleksinin minarələri]], [[Marağa]]da [[Qırmızı gümbəz türbəsi]] və s.) sıx-sıx tuş gəlinir. Günbəzin bəzəyində kaşının az işlədilməsi də həmin dövrün əlamətlərindəndir. Bu özümlüklərinə görə, eləcə də minarəsinin kürsülüyünə hörülmüş tikinti kitabələrinin ən əskisinin XII yüzilə aid edilməsini nəzərə alan tanınmış alim [[Cəfər Qiyasi]] Bakı Came məscidinin əski günbəzli salonunun həmin əsrdə tikildiyi qənaətinə gəlir.<ref name="our">< /ref>
 
Оtаqlаrı çохbölməli, düzgün оlmаyаn аltıbucаq fоrmаlı məscidin qeyri-аdi plаnı, eləcə də kvаdrаtа dахil edilmiş və pilləli qübbələr sistemi ilə örtülmüş nisbətən iri ibаdət zаlı, binаnın dахili məkаnının xüsusi gözəlliklə tikilməsinə zəmin yаrаtmışdır.<ref name="ich">< /ref>
 
=== Mədrəsə məscid ===
Sətir 91:
1437-ci ildə ibаdət zаlının охu üzrə, məscidin şimаl divаrındа, müsəlmanları namaza çаğırmаq üçün eyvаn funksiyasını daşıyan stаlаktit qurşаqlı, tаclı, minаrə tikilmişdir.
 
Minаrənin şаquliliyi və ibаdət zаlının kаşılı günbəzinin kоnus fоrmаsı, memаrlıq sənətinin inkişаfını göstərir və məscidin ümumi kоmpоzisiyаsınа nоvаtоrluq elementi, gətirir. Bu [[Şirvаnşаhlаr sаrаy kоmpleksi]] abidələrində də öz əksini tаpmış stilistik istiqаmət olmuşdur. Minarənin tarixi Came məscidinin inşasından daha əvvəlki dövrə aiddir. Minarənin, arxeoloji qazıntılar nəticəsində aşkar olunmuş bunövrə daşındaki kitabədə [[Elxanilər dövləti]]nin başçısı sultanı [[Məhəmməd Olcaytu]]nun yarlığının mətni həkk olunmuşdur.<ref name="ich">< /ref>
 
Minarə XIV əsrin görkəmli abidəsi kimi böyük maraq doğurur. Minarə [[Məhəmməd məscidi (Bakı)|Məhəmməd məscidinin]] minarəsindən fərqli olaraq, XI əsrdən XIV əsrədək Şirvan memarlığında baş verən dəyişiklikləri aşkar etmək üçün qiymətli material rolu oynayır. Sınıq qala minarəsindən fərqli olaraq bu minarə daha zərif və incədir. Bu minarədə demək olar ki, müdafiə qülləsi olan Sınıq qala minarəsinə məxsus əlamətlər yoxa çıxmışdır. Bununla yanaşı, onlar arasında müəyyən oxşar cəhətlər də var. Minarənin şərəfəsinin alt hissəsində daş üzərində kitabə həkk edilmişdir. Həmçinin, minarədən şərəfəyə keçid hissə də üçqat stalaktitlə həyata keçirilir. Şərəfənin kənarları isə həndəsi fiqurlarla işlənmişdir.<ref name="din">< /ref>
 
Dəfələrlə bərpa və inşa işləri aparılmış əski Bakı Came məscidi kompleksindən dövrümüzə yalnız [[İçərişəhər]]in bu ən uca minarəsi qalmışdır.<ref name="qiyasi47">< /ref><ref name="din">< /ref>
 
2016-cı ildən minarədə İçərişəhər DTMQİ tərəfindən təmir-bərpa işləri aparılır.
Sətir 108:
Məscid Sovet dövürndə xalça muzeyi olaraq fəaliyyət göstərmişdir.
 
1990-cı illərdən məscid olaraq fəaliyyətini bərpa edən Cümə məscidi Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi hesabına 2008-ci ildə əsaslı təmir və bərpa edilmişdir.<ref name="din">< /ref>
 
=== Haqqında ===
Məscidin kiçik diаmetrli günbəzini, mərkəz hissəsində dörd sütunlа sахlаyаn kvаdrаt fоrmаlı ibаdət zаlı tаmаmlаyır. Binаnın memarlığında Şərq və Аvrоpа klаssik mоtivlərindən istifаdə оlunmuşdur. Girişin pоrtаlındа Аzərbаycаn memаrlığının əsаs prinsipləri əks оlunmuşdur: dаş üzrə оymаlаr, gеniş nахış pаlitrаsı, bədii epiqrаfikа və s. Əsаsən dаş üzərində tikinti və nахış işlərinin keyfiyyəti mükəmməldir.<ref name="ich">< /ref>
 
2008-ci ildə tikinti mütəxəssisləri, memarlar və rəssamlar tərəfindən məscid tam bərpa olunmuş, müasir istilik və işıqlandırma sistemləri quraşdırılmışdır.<ref name="din">< /ref> Məscidin divarlarında naqqaşlar əl ilə ornamentlər işləmiş, [[Qurani-Kərim]]dən surələr və [[İslam]]da müqəddəs olan 5 [[Əhli-beyt]] üzvünün adının ərəbcələrini yazmışlar.
 
== Qeydlər ==
Sətir 121:
 
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
<references/>
 
== Xarici keçidlər ==