|
'''AkkulturizasiyaAkkulturasiya''' (lat. ''acculturare'' — təhsil, formalaşma, inkişaf) — [[mədəniyyət]]lərin qarşılıqlı nüfuzu deməkdir. Bu halda müstəqil mədəniyyətlərin öz əvvəlki modelləri dəyişikliyə məruz qalır. AkkulturizasiyaAkkulturasiya ilə [[assimilyasiya]]nı fərqləndirmək lazımdır. Bununla belə, akkulturizasiyaakkulturasiya assimiliyasiyanın birinci pilləsi hesab edilə bilər.
== Tarixi ==
İlk dəfə bu termini alman entoloq Krikenberq 1910-cu ildə nəşr edilmiş Illustrierte Völkerkunde əsərində, bəzi Cənubi Amerika tayfaları arasındakı qarşılıqlı mədəni əlaqələr konteksində işlətmişdir.
Şimali Amerika tayfalarındakı mədəni dəyişikliklərin araşdırılması zamanı akkulturizasiyaakkulturasiya termini dar mənada işlənilmiş və bu əsasən tayfaların Avropa kolonizatorları tərəfindən assimilyasiya proseslərini ifarə edirdi. İlk dəfə acculturation terminini alman entoloq Rixard Turnvald 1932-ci ildə yazılmış elmi işində istifadə etmişdir.{{Şablon:Sfn|Thurnwald|1932}}.
30-cu illərdə bu termin amerika antologiyasında möhkəmlənmiş, empirik tədqiqatların və nəzəri təhlillərin əsas mövzularından birinə çevrilmişdir. AkkulturizasiyaAkkulturasiya Herskoviçin, M.Midin, Redfildin, M.Hanterin, L.Spayerin, Lintonun araşdırmalarının predmeti olmuşdur. 30-cu illərin ikinci yarısında akkulturizasiyaakkulturasiya proseslərinin daha sistemli şəkildə öyrənilməsinə başlanılmışdır. 1935- ci ildə Redfild, Linton və Herskoviç akkulturizasiyanınakkulturasiyanın tədqiq olunması üzrə model hazırladılar. İlkin mədəni modelləri dəyişikliklərə məruz qalmış resipiyent qrup və həmin qrup üçün mədəni donor rolunda çıxış etmiş digər qrup arasında analitik fərqləndirmələr aparılmışdır. Bu model kiçik etnik qrupların qərbin industrial mədəniyyəti ilə qarşılaşmasının empirik cəhətdən təhlil edilməsi üçün əlverişli model hesab edilirdi.
Redfild, Linton və Herskoviç resipient qrupun mədəni kontakta reaksiyasının 3 əsas tipini fərqləndirmişlər:
Bu sxem empirik tədqiqatları müsbət təsir göstərmiş və daha da təkmilləşdirilmişdir.
Herskoviçin əsərlərində kontakt qrupların mədəni elementlərinin kombinə olunması və nəticədə prinsipcə yeni mədəni modelin formalaşması prosesləri tədqiq edilmişdir.
Linton və MalinovskiyMalinovski "primitiv mədəniyyətlərin" industrial qərb mədəniyyəti (Linton bu məqsədlə "nativist hərəkət", Malinovskiy isə "traybalizm" anlayışını daxil etmişdir). Linton "nativist hərəkət"ın tipologiyasını hazırlamışdır. ("Nativist hərəkat"lər, 1943).
Lintonun "Amerika 7 hindu qəbiləsində AkkulturizasiyaAkkulturasiya"(1940) əsəri mühüm nəzəri əhəmiyyətə malikdir və həmin əsərdə o, akkulturizasiyanınakkulturasiyanın baş verməsinin iki əsas şərtini müəyyən etmişdir:
* bir qrupun digər qrup üzərində hərbi-siyasi üstünlüyünün mövcud olmadığı təqdirdə, kontakt qruplar tərəfindən bir-birinə məxsus mədəni elementlərin sərbərst şəkildə mənimsənilməsi
* hərbi-siyasi üstünlüyü olan qrup tərəfindən zor gücünə həyata keçirilən assimilyasiya nəticəsində yaranan mədəni dəyişikliklər.
50-ci illərə qədər akkulturizasiyanınakkulturasiyanın tədqiq olunması ənənəvi mədəniyyətlərin qərb sivilizasiyasının təsiri ilə dəyişməsini öyrənməklə məhdudlaşırdı.
50-60-ci illərdə tədqiqat perspektivləri xeyli genişləndi. Belə ki, ispanlaşdırma, yaponlaşdırma, çinləşdirmə və s. proseslərin öyrənilməsinə başlanıldı. Akkulturasiyanın tədqiqat üsulları çətin şərtlərə urbanizasiya proseslərinin həyata keçiriməsi zamanı istifadə edilmişdir. Əvvəllər yalnız dominant mədəniyyətin tabe mədəniyyətə olan təsiri araşdırılırdısa, hal-hazırda əks proses də araşdırmaların predmetinə çevrilmişdir (məsələn afroamerikan musiqisinin qərb musiqisinə təsiri). AkkulturizasiyaAkkulturasiya ilə assimiliyasiya arasındakı fərqlərin araşdırılması artıq aktuallığını itirmişdir. Hal-hazırda akkulturizasiyaakkulturasiya geniş mənada müxtəlif mədəniyyətlərin çuğlaşması nəticəsində prinsipcə yeni mədəni sintezlərin formalaşmasına səbəb olan mədəniyyətlərin qarşılıqlı əlaqəsi prosesi kimi başa düşülür.
<span class="cx-segment" data-segmentid="67"></span>
== Mənbə ==
*Adilə Nəzərova, “Fəlsəfə terminlərinin izahlı lüğəti”
== Примечания ==
<div class="references-small " style="">
<references></references>
</div>
[[Kateqoriya:Kulturologiya]]
[[Kateqoriya:Milli azlıqlar]]
| 