Cümə məscidi (Ərdəbil): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
k replaced: <references/> → {{İstinad siyahısı}} using AWB |
||
Sətir 16:
}}
'''Ərdəbil Cümə məscidi''' (جمعه مسجد اردبیل) – [[Güney Azərbaycan]]ın [[Ərdəbil]] şəhərində yerləşən və unikal memarlıq quruluşuna malik olan [[məscid]]. Məscidin dövrümüzə xarabalıqları çatıb.
Ərəbdilli qaynaqlarda bu məscidin adı X yüzildən çəkilsə də, məscid bizə bəlli olan plan məkan quruluşunu [[1078]] – ci ildə almışdır.
Came məscidi (bəzi qaynaqlarda Adına məscidi kimi qeyd edilir) bulağı olan təpə üstündə inşa edilmişdir. Vaxtilə bu təpə Ərdəbilin böyük bazar meydanının ortasında yüksəlirmiş.
Ərdəbil came məscidinin düzbucaqlı planı [[kvadrat]] ibadət salonu və dərin eyvandan əmələ gəlmişdir. Onun qalın divarları içərisində dövrləmə dəhliz sistemi quraşdırılmışdır. Bu xüsusiyyət, eləcə də plan biçimi Ərdəbil məscidini [[Səlcuqlular]] dövrünün başqa [[Azərbaycan]] məscidlərindən fərqləndirir. Belə quruluşa və bir sıra rəvayətlərə əsaslanan bəzi araşdırmaçılar Ərdəbil came məscidinin əski [[atəşgah]] qalıqları üzərində inşa edildiyini güman edirlər. [[Cəfər Qiyasi]] isə qeyd edir ki, bu məscid binası bəzi plan-məkan özümlüklərinə görə [[Güney Azərbaycan]]ın [[Qazaka]] şəhərindəki [[Azərgüşnasp məbədi]] ilə tutuşdurula bilər.<ref>C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşqı nəşriyyatı, 1991, səh 42</ref>
Məscidin eyvanı (uzunluğu 15, 5 m, eni 10 m) ilk halında tağbəndlə örtülü olmuşdur. Gümbəzli ibadət salonunun qapalı cənub divarının ortasında mehrab taxçası düzəldilmiş, qalan üç divarının hər birində (ortadakı enli, yanlardakı ensiz) verilmişdir. Belə plan quruluşu köşk tipli Səlcuqlu məscidlərinin çoxu üçün səciyyəvidir.
Came məscidinin iri günbəzi (diametri 13 m) bayır səthi büzməli olan hündür boyun (baraban) üzərində ucalırdı. İbadət salonunun kub şəkilli tutumunun üst qatında da dəhliz (qalereya) olmuşdur. Bu xüsusiyyətlərinə görə də [[Ərdəbil]] məscidi nəinki [[Azərbaycan memarlığı]]nda, eləcə də dünya memarlığında bənzərsizdir. Abidənin günbəz və tağbəndi uçmuşdur.
XVII yüzilə aid bir rəsmdə Ərdəbil Came Məscidinin qapapalı həyət ətrafında salınmış memarlıq kompleksinin baş tikilisi olduğu görünür. Onun tutumunun cənub-şərq bucağında bir minarə ucalırmış. Minarənin bu şəkildə, tutumdan ayrı tikilməsi də XI-XII yüzillərin tikinti gələnəkləri ilə uzlaşır. Yığcam plan-məkan quruluşu və bitkin mühəndis həlli olan Ərdəbil Came Məscidi Azərbaycanın klassik memarlıq əsəridir.
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
== Həmçinin bax ==
* [[Məscid]]
* [[Azərbaycan memarlığı]]
[[Kateqoriya:Cənubi Azərbaycandakı məscidlər]]
| |||