|
}}
[[File:Mark Twain at Stormfield (1909).webm|thumb|Mark Tven (1909)]]
'''Mark Tven''' ({{lang-en|Mark Twain}}, əsl adı '''Semuel Lenqhorn Klemens''' {{lang-en|Samuel Langhorne Clemens}}; [[30 noyabr]] [[1835]] – [[21 aprel]] [[1910]]) — görkəmli Amerika yazıçısı, jurnalisti və ictimai xadimi. Həmdə ona sarsağ da deyilir.
Oxuculara daha çox "Haklberri Finin sərgüzəştləri" (''Adventures of Huckleberry Finn'') və "Tom Soyerin macəraları" (''The Adventures of Tom Sawyer'') adlı romanları ilə tanışdır. Mark Tven bir çox məşhur aforizmlərin müəllifi kimi də tanınır. Klemens dövrünün ən məşhur adamları-prezidentlər, dünya şöhrətli incəsənət xadimləri, sənayeçilər və Avropa kral ailələri ilə dostluq münasibətlərində olmuşdur. Tanınmış amerika yazıçıları Vilyam Folkner Tveni Amerika ədəbiyyatının "atası", [[Ernest Heminquey]] isə müasir Amerika ədəbiyyatının Tvenin sadəcə bir əsərindən – "Haklberri Finin sərgüzəştləri" romanından "törədiyini" bildirmişdir Onun sinif yoldaşı ondan nifrət edir.
== Həyatı ==
[[Şəkil:Mark Twain young2.JPG|thumb|left|Mark Tven]]
Mark Tven 30 noyabr 1835-ci ildə [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] ın [[Missuri]] əyalətinin [[Florida]] bölgəsində dünyaya gəlmişdirgəldi.
=== Uşaqlıq illəri ===
Yeddi uşaqlı bir ailənin altıncı uşağı və sağ qalan üç qardaşdan biri idi. Ailəsi, o dörd yaşındaykən MissisipiMississippi çayı Çayı boylarındakı Hannibala şəhərinə daşındı. İrəlidə yaradacağı məşhur romanları bu bölgədəki müşahidələrinə söykənərək yazılmışdı. Biznesmenlik və vəkillik edən atasını on bir yaşında ikən sətəlcəmdən itirincə məktəbini buraxıb köməkçiköməkci olaraq bir mətbəədə işə başladı. [[1851]]-ci ildə böyük qardaşı Orionun sahibi olduğu yerli qəzetdə yazarlıq etməyə başladı; yazılara da kömək edir və yumorlu məqalələr yazırdı.
=== Gənclik illəri ===
On səkkiz yaşına gəldiyində dünyanı kəşf etmə arzusunda olan bir gənc kimiolaraq ABŞ-ın müxtəlif əyalətlərini gəzməyə başladı, bu vaxt müxtəlif mətbəələrdə işlədi. Dörd il sonra Missuriyə döndüyündə MissisipiMississippi çayındakıÇayındakı buxarlı gəmilərdə kapitanlıq etmək istədi. Kapitanlıq imtahanlarına hazırlıq üçün səylə çalışırdıcalışırdı. Çayınçayın hər yerini öyrənməsi iki ilini almışdır.
Özünə bu işdə HenriHenry adındakı qardaşı yoldaşlıq edirdi. Bir gecə yuxusunda qardaşının çalışdığı gəminin yanmasını və ölümünü görməsi və bu hadisənin 1858-ci ildə eynilə yuxusundakı kimi reallaşması onaonu çox təsir etdi. Qardaşının ölümündəölümündən bir parça özünü günahkar saydı və bu hadisədən sonra parapsixologiya ilə maraqlandı.
24 yaşında kapitanlıq səlahiyyətini öz üzərinə götürdü və Amerikan Vətəndaş müharibəsi zamanıçıxıb çay gəzintiləri qadağan edilənə qədər çayda kapitanlıq etdi. Döyüşə könüllü olaraq qatıldı, ancaq 14 gündəlik əsgəri təhsildən sonra ordudan ayrılıb Nevadada qubernator olan böyük qardaşı Orionun yanına getdi. Qardaşı ilə birlikdə bir müddət məktub avtomobiliylə bölgəni gəzdikdən sonra zəngin olma xəyalıylaxəyaliylə mədənçilik etdi. Mədənçilik işi müvəffəqiyyətsizliklə nəticələndi.
=== Yazıçılığa gəlişi ===
Bəzi gəzinti yazıları və məqalələr yazaraq müxtəlif əyalətləri gəzdi. Mark TvenTwain adıyla imzaladığı ilk məqaləsi Carsondan Məktub adlı məqaləsi idi. Mark TvenTwain, MissisipiMississippi gəmilərində "iki kulaç dərinlik" mənasını verən bir taxma addır.
18 Noyabr 1865 günü New York Saturday Prcccvbbes adlı qəzetdə nümayiş olunan Claravasda Tullanan Qurbağa adlı hekayə ilə ədəbiyyat sahəsində çıxış etdi. HekayəBir kömür şaxtası düşərgəsində mədənçilərdən dinlədiyi yerli bir əhvalatı öz ağızından izah edərək məşhurlaşdırmışdır tutmuşdu. Hekayəni, 1867-ci ildə nümayiş olunan ilk kitabında da yer aldı
1866-cı ildə bir qəzetin müxbirimüxbürü olaraq Havaya adalarına gedərək oradan yazılar göndərdi. İki il sonra yenə yerli bir qəzetin istəyi üzərinə Aralıq dənizindədənizidə bir gəmi dövrünə çıxdı və gəzinti yazılarını cəmləşdirib Xarici Ölkə adlı kitabında yığdı. Bu əsəri ilə ölkəsində çox məşhur komediyan yazıçısıyazıcısı oldu.
Tvenin göz bəbəyi özünün hazırladığı dəri üzlü dəftərlər imiş. Qələm seçimi isə “Conklin Csescent Filler” olub. Bu qələmin əsas üstünlüyü masaya qoyulanda yuvarlanıb düşməməyi imiş. Ancaq Tvenin revmatizması olduğundan sonradan əsərlərini diktə edib.
=== İş həyatı ===
HaklberriHuckleberry FindənFinndən sonra 5 il boyunca kitab nümayiş etməyi buraxan TvenTwain, zəngin olmaq ümidiylə biznes mühitinəmühütünə atılmışdır. Pul qazanmaq üçün müxtəlif işlərə sərmayə qoyan Mark TveninTwainin cəhdləri həmişə pul itkisiylə nəticələndi. 1885-ci ildə qurduğu nəşriyyat isə müflisləşməsinə gətirib çıxardı. İlk olaraq vətəndaş müharibəsi qəhrəmanlarından və köhnə ABŞ başçılarından çox böyük heyranlıq duyduğu Ulysses Grantın xatirələrini ardından Mark Twainin öz kitabı Huckleberry Finin Macəralarını nümayiş edən nəşriyyat, bu iki kitabla əldə etdiyi müvəffəqiyyəti bir daha əsla tuta bilmədi. Vətəndaş müharibəsi ilə əlaqədar müxtəlif xatirə kitablarının ardından dünyadakı bütün Katoliklərin bir dənə götürüb oxuyacağı düşüncəsiylə Papa XIII. Leonun xatirələrini eyni anda 6 dildə nümayiş etdi ancaq nə döyüş xatirələri nə də Papanın xatirələri oxucuların maraqına səbəb olmamışdır. Bu müvəffəqiyyətsizliklərinin ardından Ceyms W. Paige adlı ixtiraçının inkişaf etdirdiyi bir növ maşını üçün xərclədiyi minlərlə dollar da ona heç bir gəlir gətirə bilmədi.
=== Avropa illəri ===
1891 ci ildən etibarən ailəsiylə həyat bahalılığının daha az olduğu Avropaya yerləşən TvenTwain dolanışığını təmin etmək üçün yazılarını sıxlaşdırdı. 1894-cü ildə, çapcap maşını Chicago Herald Qəzetində sınandı və müvəffəqiyyətsiz oldu. Borclarını ödəyə bilmək üçün yeni bir yol tapan Mark TvenTwain, bütün dünyanı əhatə edən bir danışıq dövrünə çıxdı. Avstraliyadan Hindistana, CənubiCənub Afrikadan İngiltərəyə qədər bir çox ölkəni gəzdi. Bu konfranslar silsilə aid gəzinti qeydlərini Ekvatorun İzində adlı yazısıyla paylaşdı.
Mark TvenTwain, 1896-ci ildə 23 yaşındakı qızı Susyun menengit səbəbiylə ölümü üzərinə depressiyaya girdi və ruhi böhranları həyatı boyunca zaman zaman təkrar baş göstərdi. Borclarını ödəyib 1900-ci ildə ölkəsinə qayıdana gədər ailəsiylə birlikdə İsveçrə, Avstriya və İngiltərədə yaşadı. ABŞ a döndükdən sonra yoldaşı Olivianın sağlamlığı pozuldu. həkim tövsiyəsi üzərinə 1903-cu ilin sonunda İtaliyaya getdilər, nə var ki sağlamlığına qovuşa bilməyən Olivianı 1904-ci ildə Floransada həyata vəda etdi.
=== Son illəri ===
| 