|
}}
'''Nuxa qəzası''' ({{lang-ru|Нухинский уезд }}), '''Şəki qəzası''' – 1840 - 1929-cu illər arasında [[Cənubi Qafqaz]]da inzibati ərazi. İnzibati mərkəzi [[Nuxa şəhəri]] idi. Cənubi Qafqazın [[Rusiya İmperiyası]]nın işğalı altında olduğu dövrdə, 22 (10) aprel 1840 il tarixli "Zaqafqaziyada inzibati islahat qanunu"na əsasən, [[Şəki əyaləti]]nin yeni yaradılmış [[Kaspi vilayəti]]nin tərkibinə daxil edilməsi və bundan sonra onun [[qəza (inzibati ərazi vahidi)|qəza]] adlandırılması nəticəsində meydana çıxmışdır. Kaspi vilayətinin 1846-cı ildə ləğv olunmasından sonra, əvvəl Kaspi vilayətinin yerində yaradılmış [[Şamaxı quberniyası]]nın (1859-cu ildən [[Bakı quberniyası]]) tərkibində saxlanılsa da, 1867-ci ilin sonunda Bakı quberniyasının tərkibindən çıxarılaraq, yeni yaradılmış [[Yelizavetpol quberniyası]]nın tərkibinə daxil edilmişdir. 1873 ildə isə ərazisinin bir hissəsində ayrıca bir qəza - [[Ərəş qəzası]] təşkil edilmiş və bununla da qəzasının ərazisi yarıbayarı kiçildilmişdir. Qəza [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] dövründə (1918-1920)<ref>[[Azərbaycan Demokratik Respublikası]] dövründə (1918-1920) ölkə Bakı, Gəncə və Zaqatala quberniyalarına, yaxud dairələrinə bölündü. Çar Rusiyası dövründəki Yelizavetpol quberniyası isə artıq "Gəncə quberniyası", yaxud "Gəncə dairəsi" adlandırdı.</ref> və [[Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası]]nın ilk 9 ili ərzində də inzibati-ərazi kimi mövcud olmuşdur. 1929-cu ildə ləğv edilmiş, ərazisi yeni yaradılmış Zaqatala-Şəki mahalına verilmişdir.
'''Nuxa qəzası''' ({{lang-ru|Нухинский уезд }}), '''Şəki qəzası''' – 1840 - 1929-cu illər arasında [[Cənubi Qafqaz]]da inzibati ərazi. İnzibati mərkəzi [[Nuxa şəhəri]] idi.
Qəza 1840-1846-cı illərdə “Şəki qəzası”, 1846-1918-ci illərdə isə “Nuxa qəzası” adlanmışdır. 1918-1929-cu illərdə qəza həm “Nuxa qəzası” və həm də “Şəki qəzası” adlanıb. Məsələn, [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] (1918-1920) dövründə parlament müzakirələrində qəzanın adı “Şəki qəzası” olaraq çəkilir. 1925-ci ildən 1929-cu ilə – qəzanın ləğv edilməsinə qədər, qəzanın rəsmi qəzeti olan [[Şəki fəhləsi (qəzet)|“Şəki fəhləsi”]] qəzetində qəzanın adı "Şəki qəzası" olaraq göstərilir. Lakin paralel olaraq eyni dövrə aid rusca statistik mənbələrdə qəzanın adı “Nuxa qəzası” kimi yazılmaqda davam edirdi.
==Ümumi məlumat==
=== Yaradılması (1840) ===
Cənubi Qafqazın [[Rusiya İmperiyası]]nın işğalı altında olduğu dövrdə, 22 (10) aprel 1840 il tarixli "Zaqafqaziyada inzibati islahat qanunu"na əsasən, [[Şəki əyaləti]]nin yeni yaradılmış [[Kaspi vilayəti]]nin tərkibinə daxil edilməsi və bundan sonra onun [[qəza (inzibati ərazi vahidi)|qəza]] adlandırılması nəticəsində meydana çıxmışdır.
=== Bakı quberniyasının tərkibindən çıxarılaraq Yelizavetpol quberniyasının tərkibinə daxil edilməsi (1867)===
Kaspi vilayətinin 1846-cı ildə ləğv olunmasından sonra, Nuxa qəzası əvvəl Kaspi vilayətinin yerində yaradılmış [[Şamaxı quberniyası]]nın (1859-cu ildən [[Bakı quberniyası]]) tərkibində saxlanılsa da, 1867-ci ilin sonunda Bakı quberniyasının tərkibindən çıxarılaraq, yeni yaradılmış [[Yelizavetpol quberniyası]]nın tərkibinə daxil edildi.
=== Ərazisinin yarıbayarı kiçildilməsi (1873)===
1873 ildə isə Nuxa qəzası ərazisinin bir hissəsində ayrıca bir qəza - [[Ərəş qəzası]] təşkil edildi və bununla da Nuxa qəzasının ərazisi yarıbayarı kiçildilmiş oldu.
===Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Azərbaycan SSR dövründə (1918-1929) ===
Şəki/Nuxa qəzası [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] dövründə (1918-1920)<ref>[[Azərbaycan Demokratik Respublikası]] dövründə (1918-1920) ölkə Bakı, Gəncə və Zaqatala quberniyalarına, yaxud dairələrinə bölündü. Çar Rusiyası dövründəki Yelizavetpol quberniyası isə artıq "Gəncə quberniyası", yaxud "Gəncə dairəsi" adlandırdı.</ref> və [[Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası]]nın ilk 9 ili ərzində də inzibati-ərazi kimi mövcud idi.
==== Ləğv edilməsi (1929)====
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin internetdə yerlədirdiyi "İnzibati-ərazi vahidləri haqqında ümumi məlumat" adlı PDF fayla görə:
{{Sitatın əvvəli}}
"''VI Ümumazərbaycan Sovetlər qurultayının (8 aprel) qərarı ilə respublika ərazisində dairələr (Bakı, Quba, Lənkəran, Şirvan, Gəncə, Qarabağ, Zaqatala-Nuxa, Muğan) təşkil edildi. Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 25 yanvar 1930-cu il qərarı ilə Zaqatala və Nuxa dairələri yenidən bərpa edildi ''"<ref>[http://files.preslib.az/projects/azerbaijan/gl2.pdf Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsi; Prezident Kitabxanası. İnzibati ərazi vahidləri, İnzibati-ərazi vahidləri haqqında ümumi məlumat, səh.: 4.]</ref>.
{{Sitatın sonu}}
Belə çıxır ki, 1929-cu ildə Azərbaycan SSR-də bütün qəzalar ləğv olunmuş və onların yerlərində dairələr yaradılmışdır. Bu zaman əvvəl Şəki/Nuxa qəzasının ərazisi Zaqatala dairəsinin ərazisi ilə birləşdirilərək "[[Zaqatala-Nuxa dairəsi]]" adlandırılsa da, Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 25 yanvar 1930-cu il qərarı ilə sabiq [[Zaqatala dairəsi]] ilə sabiq Nuxa qəzası yenidən bir-birindən ayrılmış və hər biri ayrıca dairə olmuşlar. Lakin az müddət sonra, Azərbaycan SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin və Xalq Komissarları Sovetinin 30 avqust 1930-cu il tarixli qərarına əsasən, bütün dairələr, o cümlədən [[Nuxa dairəsi]] də ləğv edilir və dairələrin yerlərində 63 rayon təşkil olunur. 1931-ci ilin fevralında isə 1930-cu ildə təşkil edilmiş rayonlardan bəziləri ləğv edilmiş və bir neçə yeni rayon, o cümlədən, Nuxa rayonu yaradılmışdır.
=== Nuxa qəzasının hüdudları ===
| 