Qusar rayonu: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k tənzimləmə, replaced: Böyük Qafqaz → Böyük Qafqaz , typos fixed: km2 → km² using AWB |
Adın etimologiyası, maddi-mədəni irs, görkəmli şəxsiyyətlər başlıqları əlavə edilmiş və tarixinə müəyyən əlavələr edilmişdir |
||
Sətir 24:
== Tarixi ==
Qusar – "suvari qoşun növü" mənasını verir. İlk dəfə Qusar adı [[Macarıstan]]da [[1458]]-ci ildə işlədilmişdir, [[Rusiya]]da isə [[1917]]-ci ilədək mövcud olmuşdur. Alimlərin apardıqları tədqiqatlar, müəyyən dövrlərdə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı tapılan əşyalar, bu günə kimi qalmış bəzi tikinti abidələri və [[kurqan]]lar deməyə əsas verir ki, Qusar rayonu qədim yaşayış məskənidir. Qusar rayonu ərazisində yaşayış məskənlərinin e.ə. II minillikdən movcud olması güman edilir. Burada mövcud olan qədim yaşayış məskənlərindən e.ə. I minilliyə aid Mahmudtəpə (Gədəzeyxur), Minsar təpələri, Gavdişan təpələri (Bədirqala), tunc dövrünə aid Qəflə təpələri, orta əsrlərə aid Qızılgül və Ağaxan təpələri (Aşağı Ləgər), Qalaxür təpələri (Həzrə) və s. göstərmək olar.
Hazırki Qusar rayonunun ərazisi 1840-cı ildə Quba qəzasının tərkibində Xəzər vilayətinə daxil edilmişdir. 1846-cı ildə onun ərazisi Dərbənd quberniyasının tərkibinə, 1860-cı ildə isə Bakı quberniyasına daxil edilir. 1929-cu ildə Quba qəzası ləğv edilərək rayonlara bölünmüş və mərkəzi Hil kəndi olmaqla indiki Qusar rayonu yaradılmışdır. Qusar rayonu [[1930]]-cu ildə təşkil edilmişdir. 1934-cü ildə rayon mərkəzi Qusara köçürülmüşdür və 1938-ci ildən isə bura şəhər statusu verilmişdir.<ref name=":0">http://www.qusar-ih.gov.az/page/11.html</ref> Qusar rayonu [[1930]]-cu ildə təşkil edilmişdir. [[1963]]-[[1965]]-ci illərdə ləğv edilmiş [[Xaçmaz rayonu]]nun bir hissəsi Qusar rayonunun tərkibinə verilmişdir.<ref>Azərbaycan Respublikasının İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin Regionların inkişafı və dövlət proqramları şöbəsi: [http://medgis.org/demo/gubakhachmaz/22.php Qusar Rayonu]</ref>
== Adın etimologiyası ==
Qusar toponiminin mənşəyi haqqında müxtəlif fikirlər mövcuddur.
Bəzi müəlliflər Qusar toponimini Rusiyanın 1783-1784-cü illərdə rayonun ərazisində yerləşdirilmiş Qusar süvari alayı ilə əlaqələndirir. Bu zaman "qusar" sözü rus dilində "macar forması geymiş süvari qoşun növü" mənasında işlədilirdi.
Qusar sözünə A.Bakıxanovun "Gülüstani-İrəm" əsərində də rast gəlinir. Əsərdə 1602-ci il hadisələrindən bəhs edilərkən Qusar kəndinin adı çəkilir.
Digər bir mülahizəyə görə isə Qusar sözü qus/quz (qədim türk tayfası) və ar (adam, kişi, ər) hissələrindən formalaşmış və "quzlardan olan kişi" mənasında işlənmişdir.<ref name=":0" />
Strabon və Heredotun məlumatına görə isə indiki Qusar ərazisində "kas" tayfaları yaşayıb. Sonradan "kasar" (kaslar) "ktsar" kimi deformasiya olunub.
Bəzi müəlliflər isə Qusar sözünü "ğutsar" ( Ləzgi dilində "гъуцар" "Tanrılar" mənasını verir) sözü ilə əlaqələndirir.
== Coğrafi mövqeyi ==
Qusar rayonu coğrafi mövqeyinə görə Azərbaycanın "Şimal qapısı" adlandırılır. Azərbaycanın şimal-şərqində yerləşir. Qusar rayonunun ərazisi 1542 km<sup>2</sup> -dir. Rayonun ərazisinin tərkibinə 1 şəhər (Qusar), 1 qəsəbə (Samur), 88 kənd daxildir. Qusar rayonu sərhədlərinin uzunluğu
=== Relyefi ===
Sətir 154 ⟶ 169:
== İqtisadi xarakteristikası ==
2009-cu ildən Qusar rayonu ərazisində [[Şahdağ Qış-Yay Turizm Kompleksi]]nin tikintisinə başlanmışdır. Kompleks bir dəfəyə 5 min nəfər turist qəbul edə biləcək. 2006-cı ildə elan edilən tenderdə [[Türkiyə]]nin [[DİA Holdinq]] şirkəti qalib gəlmişdir.<ref>Qusar Rayon İcra Hakimiyyəti: Xəbərlər: [http://www.qusar-ih.gov.az/news18/%C4%B0lham+%C6%8Fliyev+Qusarda+%C5%9Eahda%C4%9F+q%C4%B1%C5%9F-yay+turizm+kompleksinin+tikintisi+il%C9%99+tan%C4%B1%C5%9F+olmu%C5%9Fdur.html İlham Əliyev Qusarda Şahdağ qış-yay turizm kompleksinin tikintisi ilə tanış olmuşdur]---yayınlanma tarixi: 2011-09-23</ref>
== Görkəmli şəxsiyyətləri ==
Aliyə Ramazanova - Azərbaycanın əməkdar artisti, rəqqasə
[[Asəf Mehman]] - bəstəkar, şair, nasir və dramaturq, Dağıstanın xalq artisti
[[Əkbər Fərzəliyev]] - Azərbaycanın kino aktyoru
[[Əliyar Əlimirzəyev]] - Azərbaycanın əməkdar rəssamı
[[Kamil Aydazadə]] - Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor, AMEA-nın müxbir üzvü, əməkdar müəllim
[[Kələntər Kələntərli]] - şair, publisist, dramaturq, "Tərəqqi" medalı təltifçisi
[[Ləzgi Nemət]] - şair
[[Mahmud Əbilov|Mahmud Əbilov -]] hərbi xadim, general-mayor
[[Mirzə Vəliyev]] - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı
[[Nazim Hüseynov (cüdoçu)|Nazim Hüseynov]] - cüdoçu, qızıl medalla Azərbaycanın ilk Olimpiya çempionu, "Şöhrət" ordeni təltifçisi
Seyfəddin Seyfəddinov - Dağıstanın əməkdar rəssamı
[[Sədaqət Kərimova]] - şairə, bəstəkar, dramaturq
Sülhiyyət Hacıyeva - Rusiya Federasiyasının əməkdar incəsənət xadimi, Dağıstanın xalq artisti
[[Şair Ramaldanov]] - Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Hərbi Akademiyasının təlim-tədris hissəsinin sabiq rəisi və akademiyanın sabiq rəis müavini, [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri|ASQ]]-nin ehtiyatda olan [[Polkovnik|polkovniki]]
Ömər Əyyubov - bəstəkar, Dağıstanın xalq artisti
== Maddi-mədəni irsi ==
Rayon ərazisində bir sıra tarixi abidələr mövcuddur. Rayonun Əniğ kəndində XIII əsrə aid qala divarlarının qalıqları, Həzrə kəndindəki 1460-cı ildə Şirvanşah I Xəlilullahın qoşunları ilə vuruşmada həlak olaraq burada dəfn olunmuş Ərdəbil şeyxi Şeyx Cüneydin qəbri üzərində 1544-cü ildə tikilmiş türbə, XVIII əsrə aid Köhnə Xudat, Xuray, XIX əsrə aid Hil, Gündüzqala və Həsənqala kənd məsçidləri bu günədək mühafizə edilən qədim tarixi abidələrdəndir.
== İstinadlar ==
| |||