Bürokratiya: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 5:
== Nəzəriyyələr ==
[[Karl Marks|K. Marks]] Bürokratiyanı kapitalist cəmiyyətində hakim sinfin – burjuaziyanın aləti kimi nəzərdən keçirmiş, lakin müəyyən şəraitdə dövlət aparatının sinfi maraqlardan asılı olmayaraq hərəkət etməsini mümkün saymışdır (məs., Bonapart dikt turası dövründə). M.Veber Bürokratiyanın klassik nəzəriyyəsini işləmiş və bürokratik təşkilatın patrimonial və rasional tiplərini fərqləndirmişdir. Qədim Şərq dövlətlərində və [[Avropa]]<nowiki/>nın mütləq monarxiyalarında pat rimonial Bürokratiya mövcud idi. Bu tip Bürokratiyanı məmurların kifayət qədər ixtisaslaş maması, onların səlahiyyətlərinin dəqiq bölün məməsi, tutduqları dövlət vəzifələri nimənimsəməyə meyilli olmaları fərqləndirirdi. Belə idarəetmə tipinin müəyyənedici əlaməti hakimiyyət münasibətlərinin şəxsiyyətdən asılı olması, hakimin əmrləri nin istənilən formal qaydalardan üstün tutulmasıdır. 19 əsrin 2-ci yarısında [[Qərbi Avropa Birliyi|Qərbi Avropa]] dövlətlərində yeni tipli inzibati struktur – rasional Bürokratiya təşəkkül tapmağa başladı. Bu tip struktur üçün formal-hüquqi başlanğıcın üstünlüyü sə ciyyəvidir. Veberə görə, rasional Bürokratiya inkişaf etmiş sənaye cəmiyyətində ən effektiv idarəetmə formasıdır. İnzibati məsələlərin
19-cu əsrin axırları – 20-ci əsrin əvvəllərində siyasi partiyaların bürokratlaşması prosesini M.Y. Os - troqorski və R. Mixels təhlil etmişlər. Ostroqorskiyə görə, partiyada bürokratik aparatın meydana gəlməsi ilə təşkilati struktur üzərin də nəzarət funksionerlərin əlinə keçir, partiyanın sıravi üzvləri isə idarəetmədə iştirakdan kə narlaşdırılırlar. Mixelsə görə, partiyaların bürokratlaşması nəticəsində hakimiyyət proqram məqsədlərinin həyata keçirilməsinə deyil, öz rəhbər mövqeyini və bu nunla bağlı üstünlükləri saxlamağa can atan partiya məmurlarının əlində cəmləşir. S. Lipset təşkilat daxilində hakimiyyətin bölüşdürülməsinin bütün cəmiyyət çərçivəsində status fərqlərinin bölüşdü rülməsi ilə əlaqəsini Amerika həmkarlar ittifaqlarının timsalında göstərmişdir. Lipsetə görə, oliqarxiya meyilləri funksionerlər ilə sıravi üzvlərin sosial statusları arasında olduğu həmkarlar ittifaqlarında daha bariz şəkildə üzə çıxır. P. Burdye bürokratik aparat ilə ona başçılıq edən siyasi lider arasında qarşılıqlı münasibətləri nəzərdən keçirərək, aparatın maraqlarının təşkilat üzvlərinin əksəriyyətinin maraqlarından üstün olmasına gətirib çıxaran sosial şəraiti müəyyənləşdirmişdir.
|