Mif: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
k tənzimləmə using AWB |
||
Sətir 2:
'''Mif''' ({{lang-grc|μῦθος}} — dastan, ənənə)<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_philosophy/733/%D0%9C%D0%98%D0%A4 Философская энциклопедия - МИФ]</ref> — təbiət hadisələrinin, kortəbii qüvvələrin, səma cisimlərinin insanların xəyalında, təsəvvür və düşüncələrində müəyyən bir şəkilə salınması, gah insanlara, gah da tanrılara bənzər təsvir olunmasıdır. Mif şifahi xalq ədəbiyyatının ən qədim janrlarından biri hesab olunur. Bu janrı ibtidai insanların ibtidai təsəvvür və anlayışları yaratmışdır.<ref name="Ədəbiyyat nəzəriyyəsi.">Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. Abbas Hacşyev.Bakı.1996.s.270.</ref>
== Xüsusiyyətləri ==
Miflər daha çox bəşəriyyətin "uşaqlıq dövründə" yaranmışdır. Mif inkişaf etmiş, mərhələlər keşmiş, ən əski fəlsəfənin predmeti onunla şərtlənmişdir. Bədii yaradıcılıqda mif motivlərdən tez- tez istifadə olunmuşdur.
A.F.Losev mifoloji düşüncənin aşağıdakı başlıca xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirmişdir: «Mif — ümumi ideya ilə ən adi hissi obrazın birbaşa maddi eyniyyətidir. Mücərrəd təfəkkürün yalnız gerçəkliyi əks etdirən hər cür düzümü — mifologiya üçün bütün hissi keyfiyyətləri ilə, canlı varlıqlar, yaxud cansız əşyalar şəklində, gerçəkliyin özüdür ».<ref>А. Ф. Лосев. Мифология - Философская энциклопедия. III.M., 1964.c.458.</ref>
Sətir 14:
Hər hansı bir mifoloji sistemə daxil olan bütün sujetlər, inanışlar, tapınışlar (kult), ayinlər, mərasimlər və başqaları bu üç silsilədən kənar çıxmır<ref>[http://www.anl.az/el/latin_qrafikasi/axe/ee&r.pdf Əsatirlər,Əfsanələr və Rəvayətlər. Şərq-Qərb. Bakı.2005]</ref>. Obyekt və subyekt mənalı ilk ictimai söz-adlar – ilk bədii obrazdır və ilk mifdir. Yağış, külək, dəniz, torpaq, ağac, əcdad ata, ölüm, savaş, ov və s. ilk belə söz-miflər idi. Yaranma tarixi baxımından mif-sözləri iki qismə aid etmək olar.
1. Hərəkət qabiliyyəti olan obyekt söz-miflər. Bu hələ sözün ancaq obyektləşmə xassəsinə əsaslanır. Söz-mif – sözləri şeylərlə vəhdətdə qavrama dövrüdür, işarə ilə şeyin ayrılmaz təsəvvür edilməsi və qavranmasıdır. Söz-miflər dövründə hələ heç bir yazılı və ondan törəməli olan mifik süjet yoxdur, çünki insanlar sözlərdən işarə kimi istifadə etsə də bu mərhələdə hələ nə yazı, nə də nitq yoxdur.
2. Səbəbolma və yaratma qabiliyyəti olan subyekt-obyekt miflər. Bu miflər artıq obyekt olmaqdan başqa subyekt və səbəb kimi qəbul olunur. Lakin bu hələ müasir səbəbiyyət haqda təsəvvür deyil, hər bir yaranmanı insanın və məməli heyvanın doğulması kimi təsəvvür edilməsdir. Bütün xalqlarda mif ilk səbəbi ilk doğulma kimi görür. Yunan mifologiyasında təbii obyektləri yaradan bu səbəb Qeya ilə Urandır (yer və göy).<ref>[http://www.anl.az/el/alf7/er_en.pdf Rəhim Əliyev. ƏDƏBİYYAT NƏZƏRİYYƏSİ.Bakı – Mütərcim – 2008. s.165. ]</ref>
Sətir 20:
Mif dövrünü ilk kəşflər,tapintilar dövrü adlandirirdilar. İnsanlar ilk odu,ilk əmək alətini,ilk silahi,ilk geyimi kəşf edərək ad verirdilər. Bununla belə özlərindən tanri uydururdular.Hər onlarin yaşayişini yaxşilaşdira bilən əşyanin bir tanri tərəfindən gəldiyini düşünürdülər.Beləliklə bir çox xalqlarin çox tanridan ibarət öz mifalogiyasi var. Hər tanri haqqinda da mifləri var.
İbtidai insanlar təbiyət hadisələrini — güyün gurultusunu, ildırımın çaxmasını, fəsillərin əvəzləşməsini, meteoritlərin axınını anlaya bilmir, belə təbii mürəkkəb prosesləri tanrıların — ilahi qüvvələrin varlığından ayırmırdılar. Miflərdə yaz qışı öldürür, bədii təsvirdə bu fəsil təbiyyətin ölüb yenidən dirilməsi kimi mənalandırılır. Qədim azərbaycanlıların düşüncəsində günəş qarı əridir, qışı yaza çevirir.
{{cquote| '''Öz kəhər atını minən, qırmızı don biçən'''<ref name="Ədəbiyyat nəzəriyyəsi.">Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. Abbas Hacşyev.Bakı.1996.s.270.</ref>}}.
Sətir 28:
== Antik ədəbiyyatda miflər ==
[[Şəkil:Akhilleus Patroklos Antikensammlung Berlin F2278.jpg|thumbnail|left|[[Axilles]] Potrokolun yarasını sarıyır.]]
Antik mifologiya [[Bibliya]] kimi sonradan bütün xalaqların, əsasəndə Avropa xalqlarının mədəniyyətinin inkişafında əhəmiyyətli rol oynamışdır. Antik miflər termini adı altında əsasən yunan və roma mifləri başa düşülür. Buna görədə bəzən "yunan-roma mifləri" məvhumu da işlədilir. Baxmayaraq ki, roma miflərinin əsasını yunan mifləri təşkil edir. Antik miflərinin həmdə çox böyük estetik mahiyyət daşıyır: Elə bir incəsənət sahəsi yoxdur ki, orada antik miflərin sujetləri olmasın<ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:zdWDKViiCfkJ:share.auditory.ru/2013/Sofya.Muzyka/%25D0%2590%25D0%25BD%25D1%2582%25D0%25B8%25D1%2587%25D0%25BD%25D0%25B0%25D1%258F%2520%25D0%25BC%25D0%25B8%25D1%2584%25D0%25BE%25D0%25BB%25D0%25BE%25D0%25B3%25D0%25B8%25D1%258F.doc+&cd=13&hl=ru&ct=clnk&gl=az. Античная мифология.]</ref>.Yunan incəsənətinin - faciə və rpik poeziyasının əsası yunan mifologiyası olmuşdur. Homer, Sofkol, Esxil, Evripid, Aristofan və Pindar Yunanıstanın əsatir dövrünü təsvir etmişlər. Herodotun "Tarix"ində dünyanın əsatir mərhələsində allahlar insanlarla bərabər yaşamışlar. Onlar güclü və qüdrətli olmuş insanların itaətdə saxlamışlar.
İlk yazılı formada miflər haqqında geniş söhbət açılan əsər kimi [[Homer]]in [[İliada]] və [[Odisseya]] epik poemalarını misal göstərmək olar. Daha sonralar diqqət çəkən müəllif [[Esxil]]dir. Onun "Farslar", "Zəncirlənmiş Prometey", "Aqamemnon" əsərlərində allahların müdaxiləsi yetərincə çox idi. [[Sofokl]]un pyeslərindən fərqli olaraq [[Evripid]] insanları olduğu kimi göstərmiş, miflərə tənqidi yanaşmışdır.
Sətir 49:
# http://xatai.libmks.az/home/990-miflyr.html
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{Ədəbi janrlar}}
[[Kateqoriya:
| |||