Zəlilər: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{Taksoqutu
| adı = Zəli
| şəkil = Svømmende blodigle.JPG
| şəkilaltı yazı =
Sətir 15:
| hissənin adı = Yarımsinif və dəstələri. Zəlilər sinfi 3 dəstəyə ayrılır: 1. Qıllı zəlilər, 2.Xortumlu zəlilər, 3. Çənəli zəlilər
| hissənin mətni =
| vikinövlər = Hirudinea
}}
'''Zəli'''- [[Həlqəvi qurdlar|Həlqəvi qurdlar]] {{lang-la|Annelida}}) tipinə və Zəlilər {{lang-la|'''Hirudinea'''}} sinfinə aiddir.<ref>{{cite book |last1 = Buchsbaum |first1 = Ralph |last2 = Buchsbaum |first2 = Mildred |last3 = Pearse |first3 = John |last4 = Pearse |first4 = Vicki |title = Animals Without Backbone |edition=3rd |publisher = The University of Chicago Press |location = Chicago |year = 1987 |isbn = 0-226-07874-4 |pages=312–317}}</ref> Zəlilər Həlqəvi qurdlar (Annelida) tipinin kəmərlilər(Clitellata) yarım tipinin ayrıca bir sinfini – Zəlilər (Hirudinea) sinfini təşkil edirlər. Onlar bu tipin mühüm siniflərindən biri olan azqıllı qurdların (Oligochaeta) kəskin dəyişilmiş nəsli və ya onun bir şaxəsi hesab olunurlar. Belə ki, azqıllı qurdlar sinfinin xarakterik əlaməti hesab olunan seyrək “qıl” örtüyü bunların ən primitiv qədim nümayəndələrində az da olsa rast gəlinir. Bədən seqmentlidir və ya ayrı –ayrı həlqələrdən (tipə xas olan əlamət) ibarətdir. Azqıllı qurdlardan fərqli olaraq bunlarda iki cür seqmentləşmə ayır edilir: xarici (və ya yalançı ) və daxili (və ya əsl) seqmentləşmə. Azqıllı qurdlardan fərqli olaraq bütün zəlilərdə əsil seqmentlərin sayı sabitdir – ibtidai zəlilərdə (Acanthobdellida) 30 ədəd, əsl zəlilərdə (Euhirudinea) isə 33 ədəddir.
Bədəndə aydın seçilən baş və anal pərləri yoxdur. Bunun əvəzində onların bədəninin ön və arxa nahiyələrində sormac adlanan xüsusi törəmə vardır. Ön sormac qidalanmağa, arxa sormacla birlikdə isə həm də yapışmağa və hərəkətə xidmət edir. Zəlilərin dünya miqyasında 400 növü, Respublikamızın su tutarlarında isə cəmi 15 növü məlumdur. Düzdür Azərbaycanda indiyə qədər zəlilərin növ tərkibinin, onların yayılmasının, miqdarının və s. öyrənilməsi istiqamətində xüsusi tədqiqat işləri aparılmamışdır. Qeydə alınan bu zəli növləri də hidrobioloji tədqiqatlarda qeydə alınan növlərdir.
Tədqiqatçılar zəlilər sinfini iki yarımsinfə - 1. Qədim zəlilər (Archihirudinea) və 2. Əsl zəlilər (Euhirudinea) yarımsiniflərinə bölürlər. Qədim zəlilərə cəmi 1 dəstə - Qıllı zəlilər (Acanthobdellida) daxildir. Hazırda qıllı zəlilərin cəmi iki növü məlumdur. Onlar da azqıllı qurdlarla əsl zəlilər arasında bir növ körpü – keçid qrupunu təşkil edirlər. Əsl zəlilər yarımsinfinin Xortumlu zəlilər (Rhynchobdellida) və Çənəli zəlilər (Gnathobdellida) kimi iki dəstəsi vardır. Müasir zəlilərin ən çox nümayəndələri də elə bu iki dəstənin payına düşür. Haqqında söhbət açacağımız Tibb zəlisi çənəli zəlilər dəstəsinə daxildir.
| |||