13:42, 7 may 2017 tarixindəki versiya redaktə Lemanossa1992 (müzakirə \| töhfələr) 185 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Teq: Vizual redaktor: Keçid etmə ← Əvvəlki redaktə		08:53, 8 may 2017 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Lemanossa1992 (müzakirə \| töhfələr) 185 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 30: }} == Ümumi xarakterik məlumat == Böyük əksəriyyəti torpaqda və şirin su hövzələrinin dibində lilli qrunta soxularaq yaşayırlar. 3400-ə qədər növü vardır. O, nəm və çürüntülərlə zəngin torpaqlarda yaşayır. Bu qurdların əksəriyyəti şirin sularda (1000 növ), az bir qismi dənizlərdə (200-dən çox), böyük bir qismi isə torpaqda (qalan növlər) yaşayır. Bəzi oliqoxetlər hətta az duzlu sularda belə yaşayırlar ([[Lumbriculidae]]). Lakin evriqalin növləri ([[Enchytraeus albidus)]] də vardır ki, onlar həm şirin sularda, həm də dənizdə yaşamaq qabiliyyətinə malikdirlər. Enchytraeidae fəsiləsindən olan polixetlərin suda və quruda yaşayan 400-dən çox növü vardır. Onlar həm şimal, həm mülayim, həm də subtropik zonada geniş yayılmış qurdlardır. Enxitridlərə dəniz səviyyəsində 3 – 4 km yüksəkliklərdə rast gəlinir. Amerikalı zooloq Mur Alyaskanın buzlaqlarında Mesenchytraeus solifugus növünü müşahidə etmişdir.<ref>Dogel V.A. Onurğasızlar zoologiyası. Bakı: MBM mətbəssi, 2007, s. 230 – 234.</ref> == Quruluşu və fiziologiyası == Qırmızımtıl-qəhvəyi rəngli bədəninin uzunluğu 10-15 sm-ə çatır. Bədəninin ön hissəsində kəmər adlanan qalınlaşma olur. Bədəni uzunsov və silindrşəkilli olub, ən kiçiyinin ölçüsü 0,5 mm, ən iri forması 2-3 m (tropik formalar) uzunluqda olur. Bədənin buğumları homonomdur. Buğumların miqdarı 7-9, əksər hallarda 30-40-dan 500-600-ə qədər olur. Azqıllı qurdların qılları az miqdarda olur. Öndəki buğum müstəsna olmaqla, qalan bütün buğumlarda qıllar vardır. Qıllar bədənin divarında dörd dəstə şəklində yerləşmişdir. Onların bir cütü yanlarda, bir cütü isə qarın hissəsindədir. Dəstədəki qılların miqdarı müxtəlifdir. Bədənin ön hissəsindən bir qədər aşağıda bədən örtüyü bir neçə buğumu əhatə edən qalınlaşma kəmər (clitellum) əmələ gətirir. Kəmər əhatə etdiyi buğumların ifraz etdiyi maddədən barama əmələ gətirir. Kəmər bütün oliqoxetlər üçün xarakterik olub, qurdun bədəninin bel və yan hissələrini əhatə edir. Qarın tərəfdə kəmərin kənarında ovalşəkilli vəzili ziyillər vardır. Bu ziyillər cütləşmə vaxtı iki qurdun bir-birinə yapışmasına xidmət edir. Bədənin dal tərəfində piqidium adlanan anal buğumu vardır. Bu buğum quruluşuna görə gövdənin buğumlarından fərqlənir və onda anal dəliyi vardır. [[Azqıllı qurdların]] bədəninin üzəri nazik və elastiki kutikula ilə örtülmüşdür və selikli vəzilərlə çox zəngindir. Kutikulanın altında birqatlı epiteli ([[hipoderma]]), onun da altında uzununa və həlqəvi əzələlər yerləşmişdir. Bütün bunlar azqıllı həlqəvi qurdlarda yaxşı inkişaf etmiş dəri-əzələ kisəsini əmələ gətirir. Azqıllı qurdlarda uzununa əzələlər həlqəvi əzələlərə nisbətən yaxşı inkişaf etmişdir, köndələn əzələləri isə olmur. İbtidai quruluşlu azqıllı qurdlarda hipoderma – birqatlı, ali quruluşlu oliqoxetlərdə isə ikiqatlı epiteli hüceyrələrindən təşkil olunmuşdur. Oliqoxetlər seloma malik həlqəvi qurdlardır. [[Selom]] arakəsmələr (dissepimentlər) vasitəsilə selomik kisələrə ayrılmışdır. Selom müxtəlif hüceyrə elementləri ([[limfosit]]lər) daşıyan boşluq mayesi ilə doludur. Boşluq mayesi həm metanefridilər, həm də bel tərəfdə yerləşən buğumlararası xüsusi dəliklər vasitəsilə xaric edilir. Sətir 112: Heç bir tədbir görülməmişdir və görülmür. Muğan eyzeniyası yayıldığı çayların təbii rejiminin dəyişilməsinə imkan verməmək, çayların çirklənməsinin qarşısını almaq, heyvanın kütləvi toplanmasını qadağan etmək, növün yayıldığı ərazilərə xəbərdarlıq nişanları qoymaq və qorunan növ kimi təbliğini genişləndirmək. == ~~Həmçinin~~Xarici ~~bax~~keçidlər == [http://www.earthlife.net/inverts/oligochaeta.html%20Oligochaeta ~~Oligochaeta~~Azqıllı qurd] [https://az.wikipedia.org/wiki/H%C9%99lq%C9%99vi_qurdlar Həlqəvi qurdlar] == ~~İstinadlar~~Ədəbiyyat == # Azərbaycanın heyvanlar aləmi. I Cild. Bakı: Elm, 2002, s. 218 – 222. # Ağayev B.İ., Zeynalova Z.A. Onurğasızlar zoologiyası. Bakı: Təhsil, 2008, s. 229-238. Sətir 125: # Касымов А.Г. Пресноводная фауна Кавказа. Баку: Элм, 1972, с. 29-32 # Чекановская О.В. Водные малощетинковые черви фауны СССР. Москва: Изд-во АН СССР, 1962, 411 с. == Həmçinin bax == [[Zəli]] == İstinadlar == {{İstinad siyahısı}} [[Kateqoriya:Qurdlar]]

Azqıllı qurdlar: Redaktələr arasındakı fərq