Köndələnçay: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Köndələn çay haqqında ümumi məlumat |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{Çaylar
|Adı = Köndələnçay
|Ölkə = Azərbaycan
|Əsl adı = <!-- Yerli dildəki adı-->
|Keçdiyi ərazilər = {{AZE}}
Sətir 23 ⟶ 24:
}}
'''Köndələnçay ''' — [[Kiçik Qafqaz]]ın Çaxmaq silsiləsinin şərq yamaclarından(1780m) bulaqdan başlayır. Köndələnçayının uzunluğu 89 km, hözəsinin sahəsi isə 594 km² təşkil edir. formalaşma şəraitinə görə Azərbaycanda formalaşan çaylar qrupuna daxil edilir. [[Xocavənd]] və [[Füzuli]] rayonları ərazisindən axaraq [[Bala Bəhmənli]] kəndinin yaxınlığında Araza tökülür.Ködələnçay bir çox qollarla əhatələnmişdir və ən böyük qolu, çayın sol istiqamətindən axan Keçəlçay hesab edilir.Keçəl çayın uzunluğu 29 km-dir.Arazın mənsəbindən 133km yuxarıda 90m yüksəklikdə ona tökülür.Hövzənin orta yüksəkliyi 708m ,Qırmızıbazara qədər isə 1030m-dır.Hözvəsində 49km meşə örtüyü var.Çayın ümumi düşməsi 1690m ,orta meilliyi 16,6%-dir.Hövzəsinin çay şəbəkəsini sıxlığı 0,63km/km2 . Axımı əsasən yağış (59%) və yеraltı (29%), qismən də qar (12%) sularından əmələ gəlir.Hövzəsinin yüksəkliyi çox böyük olmadığından qar örtüyü tez əriyir və gursulu rejim fazasının başlanmasının orta tarixi isə 8 iyundur.Orta davamiyəti 79 gündür.Köndələn çayda daşqın rejimi üstünlük təşkil edilir.Yağış daşqınları tez tez təkrar olunur.Daşqınların davmaiyyəti 3-6 gündür.Müşahidə illərində ən böyük su sərfi 25 may 1975ci ildə 90.0km3/san ,ən kiçik su sərfi isə 9 iyul 1987ci ildə 65 1/san olmuşdur.Qəza daşqın 2.06.1950 və 27.11.1975ci ildə baş vermişdir.Əsas qida mənbəyi yağış sularıdır.(40-60%) ,yeraltı suları isə (25-35%) təşkil edir. Yazda (mart-may) yağış suları çayda daşqın əmələ gətirir. Bəzi illərdə payız yağışları da kiçik daşqınların yaranmasına səbən olur.Qidalanmasına görə daimi axarlı çay hesab olunur. Daşqın dövrü illik axım həcminin 60-70%-ə qədərini özündə əhatə edir. Çayın orta illik su sərfi 0,61 m3/san-dir.Bunun da 45 % yaz, 22%-i yay, 17%-i payız, 16%-i isə qış fəslində axır. Intеnsiv suvarma dövründə (iyul, avqust aylarında) kеçən axım illik həcminin 3-5%-ni təşkil еdir.▼
▲Xocavənd və Füzuli rayonları ərazisindən axaraq Bala Bəhmənli kəndinin yaxınlığında Araza tökülür.Ködələnçay bir çox qollarla əhatələnmişdir və ən böyük qolu, çayın sol istiqamətindən axan Keçəlçay hesab edilir.Keçəl çayın uzunluğu 29 km-dir.Arazın mənsəbindən 133km yuxarıda 90m yüksəklikdə ona tökülür.Hövzənin orta yüksəkliyi 708m ,Qırmızıbazara qədər isə 1030m-dır.Hözvəsində 49km meşə örtüyü var.Çayın ümumi düşməsi 1690m ,orta meilliyi 16,6%-dir.Hövzəsinin çay şəbəkəsini sıxlığı 0,63km/km2 . Axımı əsasən yağış (59%) və yеraltı (29%), qismən də qar (12%) sularından əmələ gəlir.Hövzəsinin yüksəkliyi çox böyük olmadığından qar örtüyü tez əriyir və gursulu rejim fazasının başlanmasının orta tarixi isə 8 iyundur.Orta davamiyəti 79 gündür.Köndələn çayda daşqın rejimi üstünlük təşkil edilir.Yağış daşqınları tez tez təkrar olunur.Daşqınların davmaiyyəti 3-6 gündür.Müşahidə illərində ən böyük su sərfi 25 may 1975ci ildə 90.0km3/san ,ən kiçik su sərfi isə 9 iyul 1987ci ildə 65 1/san olmuşdur.Qəza daşqın 2.06.1950 və 27.11.1975ci ildə baş vermişdir.Əsas qida mənbəyi yağış sularıdır.(40-60%) ,yeraltı suları isə (25-35%) təşkil edir. Yazda (mart-may) yağış suları çayda daşqın əmələ gətirir. Bəzi illərdə payız yağışları da kiçik daşqınların yaranmasına səbən olur.Qidalanmasına görə daimi axarlı çay hesab olunur. Daşqın dövrü illik axım həcminin 60-70%-ə qədərini özündə əhatə edir. Çayın orta illik su sərfi 0,61 m3/san-dir.Bunun da 45 % yaz, 22%-i yay, 17%-i payız, 16%-i isə qış fəslində axır. Intеnsiv suvarma dövründə (iyul, avqust aylarında) kеçən axım illik həcminin 3-5%-ni təşkil еdir.
Orta illik asılı gətirmələri 0,82 kq/san, orta lillənməsi isə 1210 q/m3-dir. Suyunun orta minerallaşması 300-500 mq/l olmaqla hidrokarbonatlı-kalsiumludur.
Köndələnçaydan suvarma işlərində səmərəli istifadə etmək məqsədilə Yağlıvənd, Dövlətyarlı və Mirzəcamallı kəndləri ərazisində 3 su anbarı tikilmişdir. Füzuli rayonu ərazisində çayın üzərində su tutumu 2 mln m3, Yağlıvənd kəndi yaxınlığında 4 mln m3 olan su anbarları yaradılmışdır.
Köndələn çay hidroloji gedişatını izləmək üçün üzərində bir çox məntəqələr yaradılmışdır.Bu məntəqələrdən biri olan Qırmızıbaz məntəqəsində Köndələn çayın 1936-cı ildən başlayaraq 1988-ci ilədək su sərfi qiymətləri qeydə alınmışdır.
| |||