Meteor: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
[[Şəkil:Meteor falling courtesy NASA.gif|thumb|250px|Meteor]]
'''Meteor'''  - (meteoridlər, meteorlar, meteoritlər) [[Yer kürəsi|Yer kürəsinin]] [[atmosfer]] qatına daxil olarkən görünən iz buraxan xırda səma cisimləridir.Meteorid- Yer atmosferindən kənarda,meteor -Yerin atmosferində ( meteor- yunan sözü olub- havada  hadisə deməkdir), meteorit isə yerə düşən  səma cismidir. Adətən bu cisimlər atmosferə daxil olarkən sürtünərək yüksək temperaturadək qızır, parçalanır və  buxarlanaraq yox olurlar. Lakin müəyyən tərkibli və böyük həcmli meteorlar ([[bolidlər]]) atmosfer qatını keçərək, Yer səthinə düşür. [[Asteroidlər]]<nowiki/>i<nowiki/>n toqquşması, [[Kometa|komet]]<nowiki/>lərin parşalanması zamanı yaranırlar. AtmosferəAsteroidlərin bir-biri ilə toqquşması, kometlərin Yerlə toqquşması, kometlərin dağılması və s. nəticəsində planetlər arası fəzada çoxlu miqdarda toz yığışır. Bu toz əsasən eklipti-ka müstəvisində sıxlaşır. Toz hissəcikləri Yer atmosferinə düş-dükdə tormozlanır, sürtünmədən qızır, əriyir və qarşısına gə-lən molekul və atomları ionlaşdırır və atmosferdə qısa müd-dətli işıqlanma yaradır, buna "meteor" deyilir.  

Mereorlar atmosferə daxil olan toz hissəcikləridir. Atmosferdən kənarda meteorid, atmosferə daxil olan zaman meteor, yer səthinə düşdükdə [[meteorit]] adlanır.
 
Böyük həcmli meteor  düşərkən səmada möhtəşəm qörüntülər yaradır. Bundan əlavə meteorların qüvvətli partlayışlar törətdiyi də məlumdur. Belə ki, 30 iyun 1908-ci ildə Rusiya Federassiyasının Tunquska adlanan ərazisində güman edilən meteor partlayışı nəticəsində 6000 kvadrat kilometr meşə sahəsi yanıb məhv olmuşdur. Cisimlər kosmosdan planetimizə - Yer atmosferinə düşür və  sürtünərək qeyri-bərabər qızdığından Yerin səthinə çatmadan  atmosferdə parçalanır. Gün ərzində ortalama 5-15 sayda meteorit düşür. İl ərzində düşən bir neçə min meteoritdən təxminən 400-500 ədədi Yer səthinə  çatır. Bəzən bunlar toz şəklində də yerə düşərlər. Meteorlar müəyyən bir sürətli Yer atmosferinə daxil olurlar. Sürətləri bir çox amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər. Ən yavaş olan meteor saatda 36000 km( 1 saniyədə 1000m)  sürətlə atmosferə girər. Bu sürət bir F-16 döyüş təyyarəsinin maksimum sürətindən 15-16  dəfə böyük   sürəti ifadə edər. Yüksək sürətli meteorlar bu sürətdən 7 dəfə və  daha çox  sürətlidir. Meteorlar gözlə görünə bilirlər. Xalq arasında “ulduz düşməsi”  adlandırılan hadisə, əslində, meteoridlərin Yer atmosferinə girməsi nəticəsində sürtünmə nəticəsində yaranaraq parçalanması və buxarlanmasıdır.  Böyük meteorlar gecə atmosferə girdiklərində işıq saçdığından gözlə görülə bilər. Müşahidə edilən  ən böyük meteorit Alaskaya ərazisinə  və ikinci ən böyük meteoritin düşdüyü yer  isə Türkiyədir. Ağrı Doğubeyazıtta olan bu meteor təxminən 60 metr dərinliyində və 30 metr diametrində bir çuxurun yaranmasına səbəb olmuşdur. Əgər düşən zaman meteoriddən geriyə nəsə qalırsa, o, meteoritə adlanır.