Xalsedon

Xalsedon – SiO₂  ● ● ● ● ● - Triqonal sinqoniya     

Xalsedon – SiO2 ● ● ● ● ●
Ümumi məlumatlar
Kateqoriya	Mineral
Xüsusiyyətləri
Zolaq rəngi	ağ
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

           

Xalsedon kvarsın incəlifli gizlikristallik növ müxtəlifliyidir.

Növ müxtəliflikləri

xalsedonun bir sıra rəng müxtəliflikləri məlumdur.

Xassələri

R – adətən boz, mavi-boz, bozumtul-ağ, ağ, sarımtıl; mineralın rəng müxtəliflikləri: serdolik (karneol) – narıncı-qırmızıdan qonuru-qırmızıyadək, sarder –yarımşəffaf, qonur, qırmızımtıl-qonur, sapfirin–mavi çalarlı göy, matorolit–şəffaf zümrüdü-yaşıl, xrizopraz – alma kimi yaşıl, prazem – yarımşəffaf soğanı-yaşıl, plazma – tünd-soğanı-yaşıl, əqiq–zolaqlı boyanmış xalsedonlardır; oniks – paralel zolaqlı əqiq, heliotrop (yaxud qanlı daş) – al-qırmızı ləkəli plazmadır və s.; C – rəngsiz, ağ; P – ipəyi, donuq, mum; Ş – adətən yarımşəffaf, nazik kəsikləri – şəffaf; SX – 2,59-2,61; S – 6,5-7; Kövrəkdir; AR – yoxdur; SN – qabıqvari; M – A: naziklifli böyrək- və salxımvari, axın əmələgəlmələri, damarcıqlar, qabıqlar, sferolitlər, stalaktitlər, jeodalar, jelvaklar, müxtəlif minerallar və üzvi qalıqlar (heyvan və bitki) üzrə psevdomorfozalar; Arizona ştatındakı (ABŞ) Daşlaşmış meşə dünyada məşhurdur.

Mənşəyi və yayılması

Ən çox effuziv süxurlarda yayılaraq, onlardakı badamcıq boşluqlarını və çatları doldurur. Hidrotermal mənşəli xalsedon, adətən, nisbətən aşağıtemperaturlu şəraitlərdə əmələ gəlir. Ekzogen xalsedona filiz yataqlarının oksidləşmə zonalarında və aşınma qabığında rast gəlinir. Çökmə əmələgəlmələrdə qeyd edilmişdir, çaxmaq daşı şəklində, xususilə, əhəngdaşlarında geniş yayılmışdır. Az miqdarda isti bulaqların çöküntülərində qeyd edilir. Kimyəvi baxımdan dayanıqlı mineral olub, səpintilərdə tez-tez rast gəlir.Y: çoxsaylıdır. BR: kvars, seolitlər, karbonatlar və b. Azərbaycanda xalsedon Dağlıq Qarabağın, Göy-Göl, Qazax, Qubadlı, Cəbrayıl, Şəmkir, Laçın, Kəlbəcər rayonlarının və b. bir çox yerlərində geniş yayılmışdır.

Tətbiqi

Dəqiq cihazqayırma sahəsində, əqiq həvəngdəstə hazırlanmasında, gözəl, parlaq boyanmış növ müxtəliflikləri isə zərgərlikdə istifadə edilir.

Mənbə

• "Azərbaycan mineralları" // Bakı, "Nafta-Press" nəşriyyatı, 2004