Şabalıdyarpaq palıd: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 18:
| mbmm =
}}
Elmi adı - ''Quercus cataneifolia'' C.A. Mey.
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və status / National IUCN Status- “Təhlükəli həddə yaxın olanlar” kateqoriyasına aiddir –NT. Azərbaycanın nadir növüdür.<ref name=":0">Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabı Nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki və göbələk növləri II nəşr, Bakı-2013</ref> <ref name=":1">http://www.redbook.az</ref>▼
▲IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və
== Qısa morfoloji təsviri ==
Sətir 24 ⟶ 26:
Hündürlüyü 40 m-ə qədər olan iri ağacdır.Qabığı boz, bəzən isə bozumtul-qəhvəyi rəngdə olur. Cavan budaqları birillik budaqlarabənzəyir, sıx, boz tüklüdür.<ref name=":6">Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı,Bakı 2016</ref>
=== Meyvə ===▼
Palıd qozası demək olar ki, oturaqdır,uzunluğu 2,5-3,5 sm-dir, 2-3 dəfə qədəhdən uzundur, boz tüklüdür, uc hissədə sivriləşmiş,yuxarı və ortadakılar daha uzun, ensizneştərvari, geriyə qatlanmış, geriyə qatlanmış, aşağıdakılar isə qısa, ensiz-oval və düz durandır.<ref>Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı,Bakı 2016</ref>▼
=== Yarpaq ===▼
Yarpaqlarının uzunluğu 10-15 (20)sm, eni 4-8 sm-dir, uzunsov-neştərvaridir, bərk,kifayət qədər qalın dərilidir, üst tərəfdən tündyaşıl rəngdədir, əvvəldə nazik və seyrək tüklərlə,sonra isə tədricən yaxınlaşan, alt tərəfdən ağımtıl-yaşıl və ya ağımtıl-boz rəngli nazik sıx tüklərdən ibarət; qaidə hissəsi pazşəkilli,ürəkşəkilli və ya çox vaxt dəyirmidir, sivriləşmiş üçbucaq qurtaracaqlı bölümlərə və aralarındakı oyuğun yarpaq eninin 1/4-1/5-ni təşkil edən,7-15 ədəd sivri, üçbucaqlı kənar dişlərlərə malikdir. Yarpaqların saplağının uzunluğu 0,5-2 sm aralarında dəyişir.<ref name=":6" />▼
== Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri ==
Aprel-may aylarında çiçəkləyir düzn rayonlarından yuxarı dağ qurşağına qədər, dəniz səviyyəsindən 2000 m yüksəkliyədək rast gəlinir. Qozaları sentyabr –oktyabr (noyabr) aylarında yetişir. Toxumla və pöhrələrlə çoxalır. Çiçəklər külək vasitəsilə tozlanır. Tozlanması anemofildir. Bəzi nümunələri payız isti keçərkən təkrar yarpaq açır. Mezofitdir, torpağın münbitliyinə tələbkardır. əsaən dağların cənub və cənub-şərq yamaclarında bitir. Lənkəran zonasında şağı dağlıq qurşaqda dəmirağac, azat, vələs və s. Cinslərdən ibarət mürəkkəb palıdlıq yaradır. Rütubətli yamaclarda isə yüksək bonitetli, orta (0,6 -0,7) sıxlıqlı palıdlıqlar mövcuddur. Böyük Qafqazda isə dağətəyi düzəndə yayılmaqla göyrüş, uzunsaplaq və gürcü palıdı ilə qarışıq meşələr əmələ gətirir. Dekorativ və dərman bitkisidir. Yüksək keyfiyyətli oduncağa malikdir. Qozalarında çoxlu miqdarda nişasta vardır. Palıd meşələrinin torpağın aşınmadan qorunmasında və dağların su rejminin tənzim olunmasında əhəmiyyəti böyükdür.<ref name=":0" /> <ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref>Azərbaycan SSR-in Qırmızı kitabı; 1989</ref><ref name=":3">Məmmədov Q., Xəlilov M., 2002</ref><ref>Сафаров Г.М., Фарзалиев В.С. 2006</ref><ref>Мехтиева Н.П., 2010</ref>
Sətir 31 ⟶ 39:
== Sayı və tendensiyası ==
[[Populyasiya|Populyasiyanın]] vəziyyətinin və təbii bərpanım ətraf mühitin dəyişilməsindən asılıllığı müşahidə olunur, azalma tendensiyasına meyillidir<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":3" />.
▲== Meyvə ==
▲Palıd qozası demək olar ki, oturaqdır,uzunluğu 2,5-3,5 sm-dir, 2-3 dəfə qədəhdən uzundur, boz tüklüdür, uc hissədə sivriləşmiş,yuxarı və ortadakılar daha uzun, ensizneştərvari, geriyə qatlanmış, geriyə qatlanmış, aşağıdakılar isə qısa, ensiz-oval və düz durandır.<ref>Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı,Bakı 2016</ref>
▲== Yarpaq ==
▲Yarpaqlarının uzunluğu 10-15 (20)sm, eni 4-8 sm-dir, uzunsov-neştərvaridir, bərk,kifayət qədər qalın dərilidir, üst tərəfdən tündyaşıl rəngdədir, əvvəldə nazik və seyrək tüklərlə,sonra isə tədricən yaxınlaşan, alt tərəfdən ağımtıl-yaşıl və ya ağımtıl-boz rəngli nazik sıx tüklərdən ibarət; qaidə hissəsi pazşəkilli,ürəkşəkilli və ya çox vaxt dəyirmidir, sivriləşmiş üçbucaq qurtaracaqlı bölümlərə və aralarındakı oyuğun yarpaq eninin 1/4-1/5-ni təşkil edən,7-15 ədəd sivri, üçbucaqlı kənar dişlərlərə malikdir. Yarpaqların saplağının uzunluğu 0,5-2 sm aralarında dəyişir.<ref name=":6" />
== Məhdudlaşdırıcı amillər ==
Sətir 44 ⟶ 46:
Şahdağ və Hirkan Milli Parklarında mühafizə olunur<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":5" />.
==Ümumi yayılması==
===Azərbaycanda yayılması===
Astara, Lənkəran, Lerik, Masallı, Lerik, Yar-dımlı və Ismayıllı rayonları ərazilərində rast gəlinir. Azərbaycanda yayılması-BQ şərq(İsmayıllı r-n), Lənk. dağ., Lənk. oval.<ref name=":6" />
==Bitdiyi yer==
| |||