05:49, 31 mart 2017 tarixindəki versiya redaktə Gunay M.E. (müzakirə \| töhfələr) Avtopatrullar, Təcrübəli istifadəçilər, Fayl addəyişdiriciləri, Səhifə addəyişdiriciləri 5.037 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Teq: Vizual redaktor ← Əvvəlki redaktə		08:41, 2 iyun 2017 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Qasımova Arzu (müzakirə \| töhfələr) 146 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Teq: Veb formatında vikikeçid Sonrakı redaktə →
Sətir 16: '''Kütüm''' və ya '''Ziyad balığı''' ({{lang-la\|Rutilus frisii kutum}}) — [[Xəzər dənizi]]ndə, duzsuz və az duzlu suda yaşayan balıqdır. Azərbaycanın və İranın Xəzər sahillərində tutulur. Balığın əti və kürüsü delikates hesab olunur. Azərbaycanda kütümdən [[Kütüm küküsü]] və [[Ləvəngi\|Kütüm ləvəngisi]] hazırlanır. Sümüklü balıqdır. == Yayılması == Xəzərin cənubi-qərbində yaşayan əhalinin ən sevimli balığı olan kütüm yalnız Xəzər dənizində yayılmışdır. Ətindən təzə, hisə verilmiş və duzlanaraq qurudulmuş halda istifadə olunur.Kütümün [[Xəzər dənizi\|Xəzərdə]] arealı Terek çayından başlamış [[Qorqan\|Qorqan körfəzinə]] qədər olan ərazini əhatə edir. İl ərzində Orta və Cənubi Xəzərin qərb sahili boyu 9-24 m dərinliklər kütümün ən çox yayıldığı zonalardır. Kütüm yayda dənizin cənubi-qərb hissəsində Qızılağac və Ənzəli körfəzi boyu toplanır. Xəzərin şərq sahilində az, Atrek-Xəzər rayonunda, Krasno- vodsk (Türkmənbaşı) körfəzi və Karşi buxtasında isə tez-tez rast gəlinir.Kütüm yarımkeçici balıqdır, daim dənizdə yaşayır, cinsi yetişkənliyə çatdıqda, çoxalmaq üçün çaylara (əsasən Qumbaşı, Səfıdrud, [[Lənkərançay\|Lənkəran]], [[Kür çayı\|Kür]], Samur, [[Terek]], [[Sulak çayı\|Sulak]] və s.) keçərək orada kürüsünü tökür. Cinsi yetişkənliyə erkəklər 3, dişilər isə 4 yaşında çatır. Ovlanan balıqlar arasında 5-6 yaşlı balıqlar kürutökmədə çoxluq təşkil edir.Kütümün cənuba çoxalma miq- rasiyasi adətən martın əvvəllərində, suda temperatur 9-12°C olduqda başlayır və kürü vermə aprelin axırlarına qədər davam edir. Qızılağac körfəzində tutulan balıq-larm uzunluğu 49-62 sm, kürü məhsuldarlığı orta hesabla 101,3 min ədəd olur.Kütümün ehtiyatını saxlamaq və səmərəli çoxalmasını təmin etmək məqsədilə bir sıra balıqartırma təsərrüfatları yaradılıb. Bu təsərrüfatlar kütüm körpələrini yetişdirərək Xəzərə buraxır. Kütüm sürətlə böyüyən balıqdır.Dənizdə yaşayan canlılarla, əsasən ilbiz, yengəc, krevetka və s. ilə qidalanır.Kütüm Cənubi və Orta Xəzərdə qiymətli vətəgə əhəmiyyətli balıqdır. Bir sıra illərdə kütümün Xəzərdə illik ovu 7 min tona çatırdı. Son vaxtlar (1991-1998-cı illər) Azərbaycanda ildə 3-10 ton kütüm ovlanır.<ref>Əsgerov F.S., Zaytsev Y.Y., Qasımov R.Y., Quliyev Z.«Biomüxtəliflik: Xəzərin əsrarəngiz balıqları» “Bəşər-XXI” nəşriyyatı, Bakı, 2003, səh58.</ref>▼ Xəzərin cənubi-qərbində yaşayan əhalinin ən sevimli balığı olan [[kütüm]] yalnız Xəzər dənizində yayılmışdır. Ətindən təzə, [[hisə verilmiş]] və duzlanaraq qurudulmuş halda istifadə olunur. Kütümün Xəzər dənizi Xəzərdə arealı Terek çayından başlamış Qorqan Qorqan körfəzinə qədər olan ərazini əhatə edir. İl ərzində Orta və Cənubi Xəzərin qərb sahili boyu 9-24 m dərinliklər kütümün ən çox yayıldığı zonalardır. Kütüm yayda dənizin cənubi-qərb hissəsində [[Qızılağac]] və Ənzəli körfəzi boyu toplanır. Xəzərin şərq sahilində az, Atrek-Xəzər rayonunda, Krasno- vodsk (Türkmənbaşı) körfəzi və Karşi buxtasında isə tez-tez rast gəlinir. == Morfoloji əlamətləri == D III 9, A III 9, [[udlaq dişləri]] 5-6 və ya 5-5 olur. Bədəni uzunsovdur, hündürlüyü cavan fərdlərdə başının uzunluğundan və ya ona bərabərdir, [[yetkin fərd]]lərdə isə bir qədər çox olur. Ağzı ucda yerləşir. Rostrumu küt olub, başının uzunluğunun 26-28%-ni təşkil edir. Alnı enlidir, başının uzunluğu alnının enindən 2-2,5 dəfə çoxdur. Erkək və dişilər bir-birindən aşağıdakı əlamətlərlə fərqlənir: erkəklərdə [[rostrum]], döş, [[qarın üzgəcləri]] və baş uzun, gözün diametri, bədənin hündürlüyü, döş üzgəci ilə qarın üzgəcləri arasındakı məsafə az olur. == Yaşayış yeri və həyat tərzi == Kütüm yarımkeçici balıqdır, daim dənizdə yaşayır, kürü tökmək üçün şirin sulara girir. Dənizdə yaşayan canlılarla, əsasən ilbiz, yengəc, krevetka və s. ilə qidalanır. == Çoxalması == ▲Xəzərin cənubi-qərbində yaşayan əhalinin ən sevimli balığı olan kütüm yalnız Xəzər dənizində yayılmışdır. Ətindən təzə, hisə verilmiş və duzlanaraq qurudulmuş halda istifadə olunur.KütümünKütüm [[~~Xəzər dənizi\|Xəzərdə~~yarımkeçici]] ~~arealı~~balıq ~~Terek~~olduğu çayından başlamış [[Qorqan\|Qorqan körfəzinə]] qədər olan ərazini əhatə edir. İl ərzində Orta və Cənubi Xəzərin qərb sahili boyu 9-24 m dərinliklər kütümün ən çox yayıldığı zonalardır. Kütüm yayda dənizin cənubi-qərb hissəsində Qızılağac və Ənzəli körfəzi boyu toplanır. Xəzərin şərq sahilində az, Atrek-Xəzər rayonunda, Krasno- vodsk (Türkmənbaşı) körfəzi və Karşi buxtasında isə tez-tez rast gəlinir.Kütüm yarımkeçici balıqdır, daim dənizdə yaşayır,üçün cinsi yetişkənliyə çatdıqda, çoxalmaq üçün çaylara (əsasən Qumbaşı, Səfıdrud, [[Lənkərançay\| Lənkəran]], [[ Kür çayı\| Kür]], Samur, [[Terek]], [[Sulak çayı\| Sulak]] və s.) keçərək orada kürüsünü tökür. Cinsi yetişkənliyə erkəklər 3, dişilər isə 4 yaşında çatır. Ovlanan balıqlar arasında 5-6 yaşlı balıqlar ~~kürutökmədə~~kürütökmədə çoxluq təşkil edir. Kütümün cənuba çoxalma ~~miq- rasiyasi~~miqrasiyasi adətən martın əvvəllərində, suda temperatur 9-12°C olduqda başlayır və kürü vermə aprelin axırlarına qədər davam edir. Qızılağac körfəzində tutulan ~~balıq-larm~~balıqlarm uzunluğu 49-62 sm, kürü məhsuldarlığı orta hesabla 101,3 min ədəd olur. Kütümün ehtiyatını saxlamaq və səmərəli çoxalmasını təmin etmək məqsədilə bir sıra [[balıqartırma]] təsərrüfatları yaradılıb. Bu təsərrüfatlar kütüm körpələrini yetişdirərək Xəzərə buraxır. Kütüm sürətlə böyüyən balıqdır.Dənizdə yaşayan canlılarla, əsasən ilbiz, yengəc, krevetka və s. ilə qidalanır.Kütüm Cənubi və Orta Xəzərdə qiymətli vətəgə əhəmiyyətli balıqdır. Bir sıra illərdə kütümün Xəzərdə illik ovu 7 min tona çatırdı. Son vaxtlar (1991-1998-cı illər) Azərbaycanda ildə 3-10 ton kütüm ovlanır.<ref>Əsgerov F.S., Zaytsev Y.Y., Qasımov R.Y., Quliyev Z.«Biomüxtəliflik: Xəzərin əsrarəngiz balıqları» “Bəşər-XXI” nəşriyyatı, Bakı, 2003, səh58.</ref> == Təsərrüfat əhəmiyyəti == Kütüm Cənubi və [[Orta Xəzər]]də qiymətli vətəgə əhəmiyyətli balıqdır. Bir sıra illərdə kütümün Xəzərdə illik ovu 7 min tona çatırdı. Son vaxtlar (1991-1998-cı illər) Azərbaycanda ildə 3-10 ton kütüm ovlanır. Artıq 10 ilə yaxındır ki, xüsusi qayda ilə tikilmiş inqubatoriyada kütüm kürüsü inkişaf etdirilir, hər il 50 milyon sürfə yetişdirilb Xəzər dənizinə buraxılır. Kütüm Mingəçevir su anbarına köçürülüb, orada cinsiyyətcə yetkinləşməsi tezləşib. <ref>Əsgerov F.S., Zaytsev Y.Y., Qasımov R.Y., Quliyev Z.«Biomüxtəliflik: Xəzərin əsrarəngiz balıqları» “Bəşər-XXI” nəşriyyatı, Bakı, 2003, səh58.</ref> == Ədəbiyyat == # Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Onurğalılar, III cild. Bakı: Elm, 2004, s. 125. # Əbdürrəhmanov Y.Ə. Azərbaycan faunası (Balıqlar), VII, cild, Bakı, Elm, 1966, səh 105. # Abbasov H.S ,Hacıyev R.V.İxtiologiya. Bakı,2007,səh 224. == Həmçinin bax == [https://az.wikipedia.org/wiki/Çəkiyəbənzərlər Çəkiyəbənzərlər] [[Xəzər dənizi]]

Kütüm: Redaktələr arasındakı fərq