23:57, 16 may 2017 tarixindəki versiya redaktə Luny (müzakirə \| töhfələr) 393 redaktə →‎Ümumi məlumat ← Əvvəlki redaktə		13:39, 6 iyun 2017 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Corc vaşington (müzakirə \| töhfələr) Təcrübəli istifadəçilər 589 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 23: \| qaynama temperaturu f = 7468 }} '''Uran''' (''Lat.Uranium'' '''U''') — D.İ. Mendeleyevin [[Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli\|elementlərin dövri sistemində]] 92-ci element,radioaktiv element.Elementlərin dövri sisteminin III qrupundadır,atom nömrəsi 92,atom kütləsi 238,029,aktinoidlər ailəsindəndir,gümüşü ağ rəngli metaldır.Üç allotropik modifikasiyası(alfa,beta,qamma) var.Alfa uranın sıxlığı 298 K-da 19,5 q/sm<big>3</big> dur,1405 K-da əriyir,4093 K-də qaynayır.Təbii uranın 3 izotopona (u-238(99,282%),u-235(0,712%) və u-234(0,006%)) rast gəlmək olar.Süni izotoplarından u-233 daha əhəmiyyətlidir.Uranı alman kimyaçısı M.H.Klaprot uran dioksid şəklində kəşf etmiş və ona Uran planetinin adını vermişdir.Uranı ilk dəfə fransız kimyaçısı E.M.Peliqo almışdır.Uranın yer qabığıənda kütləcə miqdarı 2,5x10<big>-4</big>%-dir.Əsas mineralı nasturandır.Az miqdarda urana qranitdə,torpaqda və suda rast gəlinir.Uran birləşmələrində +2-dən +6-ya qədər okisdləşmə dərəcəsi göstərir.Kimyəvi aktivdir.Otaq temperaturunda səthi oksid təbəqəsi ilə örtülür.473 K-də uran dioksid,473-673 K-də tri uran okta oksid,daha yüksək temperaturda isə uran trioksud əmələ gətirir.343 K-də su təsirindən səthində uran dioksid qoruyucu örtüyü yaranır.Uran uran filizlərinin sulfat turşusu mühitində manqan dioksid ilə işləyib,xüsusi üzvi həlledicilərdə ekstraksiya etməklə ayrılır.Sonra nitrat turşusu ilə işləndikdə dioksuran dinitrat duzuna çevrilir. ~~'''Uran''' ('''U''') — D.İ. Mendeleyevin [[Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli\|elementlərin dövri sistemində]] 92-ci element.~~ == Ümumi məlumat == Xarici görünüşə görə uran poladı xatırladır:asanlıqla döyülür,cililanır,yayılır və çətinəriyəndir(t<small>ərimə</small> =1130°C ). Sətir 51: Uranın daha geniş məlum olan və insan tərəfindən daha çox istifadə olunan birləşmələri aşağıdakılardır: ~~UF4~~UF<sub>4</sub> – urantetraflüorid ~~UO3~~UO<sub>3</sub> – urantrioksid ~~UO2~~UO<sub>2</sub>, ~~UO3~~UO<sub>3</sub>+~~ThO2~~ThO<sub>2</sub>, ~~CeO2~~CeO<sub>2</sub> – uraninit ~~Na2U2O2~~Na<sub>2</sub>U<sub>2</sub>O<sub>2</sub> – natrium uranat. Yer qabığında uranın orta qatılığı kifayət qədər yüksəkdir - 3·10-4%. Bu o deməkdir ki, yerdə uran gümüş, bismut, civə və s.-dən daha çoxdur. Sətir 63: Bəzi yayılmış suxurlarda uranın miqdarı bu orta kəmiyyətdən xeyli çoxdur. Belə ki, bir ton qranitdə 25q-a qədər uran olur. Bu 25 qramın tam enerjisi 125 ton kömürün istilik miqdarına ekvivalentdir. ~~Na2U2O7~~Na<sub>2</sub>U<sub>2</sub>O<sub>7</sub> təsviri incəsənətdə sarı piqment kimi istifadə olunurdu. Uran-235 izotopunun karbidi niobium karbid və sirkonium karbid ilə ərinti şəklində nüvə reaktiv mühərriklərində yanacaq kimi istifadə olunur. Uran təbiətdə geniş yayılmışdır. Uran klarki 1·10-3% (kütlə ilə) təşkil edir. Qalınlığı 20 km olan litosferdə uranın mqidarı 1,3·1014 ton qiymətləndirilir. Uranın əhəmiyyətli filizləri uranit ~~UO2~~UO<sub>2</sub>, ~~UO3~~UO<sub>3</sub>+~~ThO2~~ThO<sub>2</sub>, ~~CeO2~~CeO<sub>2</sub>, karnotitdir K2K<sub>2</sub>(~~UO2~~UO<sub>2</sub>)<sub>2</sub> (~~VO4~~VO<sub>4</sub>)<sub>2</sub> · ~~2H2O~~2H<sub>2</sub>O. Uran olduqca ağır, gümüşü ağ, parıltılı metaldır. Təmiz halda o, poladdan bir qədər yumşaqdır. Sətir 91: == Mənbələr == Uşaqlar üçün Ensikolopediya.Kimya.Lüğət və ensikolopediyalar.ICES.UNESCO.İSBN 978-9952-34-195-9.Bakı,"Şərq-Qərb",2008,640 səh. Azərbaycan Sovet Ensikolopediyası,IX cild. 19,Bakı,86 == Xarici keçidlər == {{Commons\|Uranium}} ~~{{Kimyəvi element-qaralama}}~~ {{Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli}}

Uran (kimyəvi element): Redaktələr arasındakı fərq