Vikipediya

Xəzər qarasolu: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Takson|name=<!-- Adı -->|regnum=Heyvanlar|image file=Vimba vimba.jpg|image title=<!-- Şəkil haqqında məlumat-->|image descr=<!-- Şəkilaltı yazı-->|parent=Cyprinidae|rang=növ|latin=Vimba vimba|author= persa,Pallas|syn=|typus=|children name=|children=|range map=<!-- Areal xəritəsi -->|range map caption=<!-- Areal xəritəsi haqqında məlumat -->|range map width=|range legend=Vimba vimba|iucnstatus=LCVU|wikispecies=Vimba vimba|commons=Vimba vimbapersa|iucn=22979|ütmx=<!-- Takson indeksi http://www.itis.gov/ -->|mbmm=<!-- Takson indeksi http://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/ -->|he=|geiş1=|geiş2=|beabs=}}
 
'''Qarasol''' —{{lang-la|Vimba vimba persa}}əsasən Cənubi və Orta [[Xəzər dənizi|Xəzərdə]] yayılmışdır. Areal daxilində qarasol bir sıra morfoloji əlamətlərinə və bioloji xüsusiyyətlərinə görə bir- birindən fərqlənən 3 müstəqil popu- lyasiya əmələ gətirir.Qarasol ölçüsünə görə xırda, keçici balıqdır. O, bütün vaxtı dənizdə yaşayır, kürütökmə vaxtı çaylara girir. Xəzərin Azərbaycan sahilləri boyu bu balıq Samurun aşağı axarında, [[Qusarçay (çay)|Qusar]]- çay, [[Kür çayı|Kür]], [[Viləşçay]], [[Qumbaşı]] və Lənkə- rançayda yayılmışdır.Cinsi yetişkənliyə əsasən 4 yaşında, bəzi hallarda isə 3 yaşında çatır. Aprel- iyun aylarında suyun temperaturu 16- 20°C olduqda kürü verməyə başlayır. Çoxalmaq üçün çaylara girən qarasol balığının uzunluğu 14-22 sm, kütləsi isə 60-190 q olur. Ölçülərindən və yaşından asılı olaraq hər dişi balıq 10- 55,7 min ədəd kürü verir. Kürüsü yapışqanlıdır. O, kürünü 0,2-1 m dərinlikdə, çay bitkilərinin gövdəsi və ya kökü üzərinə, bəzən isə çayda daşlar üzərinə tökür.Azsaylı olduğu üçün Kür-Xəzər zonasında onun vətəgə əhəmiyyəti azdır. Xəzər üzrə illik ovu min sentnerdən çox olmur. Azərbaycanda bir sıra illərdə Xəzər qarasolunun ovu 3-4-dən 138-150 sentnerə qədər olub. Son illərdə, ehtiyatının kəskin azalmasını nəzərə alaraq, zavod üsulu ilə artırılmasının texniki yolları işlənib hazırlanmışdır.<ref>Əsgerov F.S., Zaytsev Y.Y., Qasımov R.Y., Quliyev Z.«Biomüxtəliflik: Xəzərin əsrarəngiz balıqları» “Bəşər-XXI” nəşriyyatı, Bakı, 2003,  səh66.</ref>
 
'''Xəzər qarasolu''' —({{lang-la|Vimba vimba persa}})-Qarasol cinsinin yarımnövüdür.
== Yayılması ==
Əsasən Cənubi və Orta [[Xəzər dənizi|Xəzərdə]] yayılmışdır.Samur çayının aşağı axarında Vələmir və [[Qusar]] çaylarında,Kürün aşağı axarında,Azərbaycanın cənub çaylarından Viləş,[[Qumbaşı]] və Lənkəran çaylarında yayılmışdı.Böyük və [[Kiçik Qızılağac]] körfəzlərində nisbətən çoxsaylıdır.[[Aqraxan]] və Araqum su hövzələrində,[[Türkmənbaşı]] körfəzinə qədər Həsənqulu rayonunda,Xəzərin qərb sahili çaylarından Terekdə,Rubasçayda qeydə alınmışdır.
== Morfoloji əlamətləri ==
Bədən nisbətən alçaqdır.[[Bel]]i göyümtül-boz,qarnı gümüşü-ağ,bədənin aşağı hissəsindəki [[üzgəc]]lər solğun-sarımtıldır.Ağzı alt aypara formasındadır.Bel üzgəcində 8,anal üzgəcində 16-19 şüa var.Bədəni orta hündürlükdə ,başı və pulcuqları orta irilikdədir.[[Yan xətt]] orqanında 49-54 pulcuq vardır.Uzunluğu 12-30 sm,kütləsi 330 q-a qədərdir,7 ilə qədər yaşayır.
== Yaşayış yeri və həyat tərzi ==
[[Areal]] daxilində qarasol bir sıra [[morfoloji]] əlamətlərinə və [[bioloji]] xüsusiyyətlərinə görə bir- birindən fərqlənən 3 müstəqil popu- lyasiya əmələ gətirir.Qarasol ölçüsünə görə xırda, [[keçici]] balıqdır. O, bütün vaxtı dənizdə yaşayır, kürütökmə vaxtı çaylara girir. Xəzərin Azərbaycan sahilləri boyu bu balıq Samurun aşağı axarında, [[Qusarçay (çay)|Qusar]]- çay, [[Kür çayı|Kür]], [[Viləşçay]], [[Qumbaşı]] və Lənkərançayda yayılmışdır.Su bitkiləri,frlanğıclar,su cücülərindən ağcaqanad,gündəcə və başqalarının sürfələri ilə qidalanır.Sonralar qidaya ilbizlər,qurdlar və b. dib heyvanları əlavə olunur.
== Çoxalması ==
Cinsi yetişkənliyə əsasən 4 yaşında, bəzi hallarda isə 3 yaşında çatır. Aprel- iyun aylarında suyun [[temperatur]]u 16- 20°C olduqda kürü verməyə başlayır. Çoxalmaq üçün çaylara girən qarasol balığının uzunluğu 14-22 sm, kütləsi isə 60-190 q olur. Ölçülərindən və yaşından asılı olaraq hər dişi balıq 10- 55,7 min ədəd kürü verir. Kürüsü yapışqanlıdır. O, kürünü 0,2-1 m dərinlikdə, [[çay]] bitkilərinin gövdəsi və ya kökü üzərinə, bəzən isə çayda daşlar üzərinə tökür.[[Sürfə]]lər mayda çıxır və tezliklə dənizə axışırlar.
== Təsərrüfat əhəmiyyəti ==
Azsaylı olduğu üçün Kür-Xəzər zonasında onun [[vətəgə]] əhəmiyyəti azdır. Xəzər üzrə illik ovu min sentnerdən çox olmur. [[Azərbaycan]]da bir sıra illərdə [[Xəzər]] qarasolunun ovu 3-4-dən 138-150 sentnerə qədər olub. Son illərdə, ehtiyatının kəskin azalmasını nəzərə alaraq, zavod üsulu ilə artırılmasının texniki yolları işlənib hazırlanmışdır.<ref>Əsgerov F.S., Zaytsev Y.Y., Qasımov R.Y., Quliyev Z.«Biomüxtəliflik: Xəzərin əsrarəngiz balıqları» “Bəşər-XXI” nəşriyyatı, Bakı, 2003,  səh66.</ref>
== Ədəbiyyat ==
# Azərbaycan Heyvanlar aləmi III cild.Bakı,Elm 2004,s.116
# H.S.Abbasov,R.V.Hacıyev İxtiologiya.Bakı,2007,s.241
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
<references />
== Həmçinin bax ==
[https://az.wikipedia.org/wiki/%C3%87apaq Çapaq]
 
[https://az.wikipedia.org/wiki/Adi_qaraqa%C5%9F Adi qaraqaş]
 
[https://az.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCr_%C5%9F%C9%99may%C4%B1s%C4%B1 Kür şəmayısı]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Xəzər_qarasolu"