Dialektika: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Hicran (müzakirə | töhfələr)
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
'''Dialektika''' ({{lang-el|διαλεκτική}} — ''mübahisə etmək'') — maddi dünyanın mövcudluğunu daimi dəyişiklik, [[hərəkət]], [[mübarizə]] və [[inkişaf]]la izah olunması üsuludur.
 
 
== Ümumi məlumat ==
Dialektika [[tezis]]-[[antiteza]]=[[sintez]] düsturu ilə işləyir, başqa cürə buna'' inkarın inkarı'' deyilir. Bir şey(tezis) inkar olunur(antiteza) və bu inkar öz növbəsində inkar olunur(sintez), və bu [[əksliklərin mübarizəsi və vəhdəti]]ndən yeni bir şey yaranır. Yeni yaranan köhnənin inkarı üzərində təşəkkül tapır, ama bu inkarın müsbət həllini nəzərdə tutur, bu o deməkdir ki, yeni köhnənin ən üstün tərəflərini özündə ehtiva edir və onun yeni səviyəyə [[inkişaf]]ı deməkdir.
 
Dialektikanın özünəməxsus tarixi vardır. [[Qədim Yunanıstan]]da dialektika dedikdə ([[qədim yunanca]] mübahisə aparmaq sənəti, mühakimə yürütmək deməkdir) elmi müsahibə, mübahisə etmək sənətini başa düşürdülər. Qərb fəlsəfəsində və elm məktəbində sübut nəzəriyyəsi kimi mövcud olmaqdadır. Dialektika ideyaları fəlsəfənin bütün tarixi ərzində inkişaf etmişdir. Hegelin dialektikası idealist

Beləliklə, dialektika olmaqla dialektikanın ikinci mühüm tarixi formasını təşkil etmişdir. :
# təbiət, insan cəmiyyəti və təfəkkürün hərəkət, dəyişmə, təzələnmə və inkişafının ümumi qanunlarından bəhs edən elmdir.
# təbiət, insan cəmiyyəti və təfəkkürünün hərəkəti və inkişafı prosesidir.
# təbiət, cəmiyyət və təfəkkürün inkişafının ən ümumi qanunauyğunluqları haqqında təlim olmaqla prosesin daxili mənbəyini ziddiyyətlərin mübarizəsində görür.
# təbiətin, insan cəmiyyətinin, təfəkkürün hərəkət və inkişafının ümumi qanunları haqqında fəlsəfi təlim; bir keyfiyyətdən digərinə sıçrayışla keçidə gətirib çıxaran daxili ziddiyyətlərin və əksliklərin mübarizəsinin açılması yolu ilə, daim hərəkətdə olan və dəyişən təbiət və cəmiyyət hadisələrinin dərk edilməsinin elmi metodu. Qısa olaraq dialektikanı əksliklərin birliyi haqqında təlimdir.
# bir şeyin onun ziddiyyətliliyi fonunda hərəkət və inkişaf prosesidir (məsələn, hadisələrin dialektikası, tarixin dialektikası).
# rəqibin müddəalarında daxili ziddiyyəti aşkar etməklə söhbət, fikir mübadiləsi, mübahisə aparmaq incəsənətinin köhnəlmiş adı; mübahisədə məntiqi əsasları tətbiq etmək bacarığıdır <ref>R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova. "Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər", Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.</ref>.
 
Hegelin dialektikası idealist dialektika olmaqla dialektikanın ikinci mühüm tarixi formasını təşkil etmişdir.
K.Marks və F.Engels tərəfindən yaradılan dialektika dialektikanın üçüncü tarixi formasını təşkil edir. Bununla belə dialektikanın müxtəlif variantları da ola bilər. Məsələn, neqativ dialektika, antinomik dialektika, paradoksal dialektika və transsendental dialektika vardır. Dialektika nəzəriyyə və metodun üzvi vəhdətindən təşkil olunmuşdur. Dialektika qarmaqarışıq, nizamsız, dövrəvi, funksional olan istənilən hərəkəti qəbul etməklə yanaşı, onların hərəkətindəki qayıtmazlığı, istiqamətliliyi, sistemin keyfiyyətcə dəyişilməsinə aparan hərəkətlərə xüsusi diqqət verir və onları inkişaf kimi xarakterizə edir. Dialektika metod olmaq etibarı ilə metodoloji funksiyaları yerinə yetirir və dialektik məntiqin prinsipləri kimi qəbul edilən bir sıra prinsipləri formula edir. Onlardan ən başlıcaları olan hərtərəflilik, istorizm və ziddiyyətlilik prinsiplərini göstərmək olar.
 
Sətir 37 ⟶ 47:
 
İnkarı inkar – gerçəkliyin bütün sahələrində (təbiətdə, cəmiyyətdə, idrakda) fəaliyyət təsirinə malik olan, inkişafın qarşısıalınmazlıq və varisliyini vəhdət halında əks etdirən, köhnənin bir çox cəhətlərinin yenidən təkrarlandığını ifadə edən bir çox cəhətlərinin yenidən təkrarlandığını ifadə edən ümumi qanundur.
 
 
== Ədəbiyyat ==
 
 
 
[[Kateqoriya:Dialektika| ]]