Dəyirmi qurdlar: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 1:
[[Dəyirmi qurdlar]]a ({{lang-la|Nemathelminthes}}) ilk bədənboşluqlu qurdlar da deyilir. Onların daxili orqanları [[protoselom]] adlanan ilk boşluqda yerləşmişdir. Bu boşluğun səciyyəvi xüsusiyyəti odur ki, onda xüsusi divar yoxdur. Azərbaycanda dəyirmi qurdlardan 843 növ [[nematod]] tapılıb.▼
{{Takson
| adı = Dəyirmi qurdlar
Sətir 27 ⟶ 25:
| he =
}}
▲
== Quruluşu və fiziologiyası ==
Dəyirmi qurdların bədəni silindrik uzunsov, buğumsuz və kirpiksiz olur. Bu orqanizmlərin 80.000-ə qədər növü var. Onlar demək olar ki, bütün ekoloji mühitlərə uyğunlaşmışdır. Bədənin uzunluğu 0.01 mm-dən (bəzi fırlanğıclar) 8.5 m-ə qədər (kaşalotun ciftində parazitlik edən [[''Placentonema gigantissima'']]) dəyişir. [[Kutikula]]nın üzəri həm hamar, həm də az və ya çox dərəcədə çıxıntıya malik olur. Kutikulanın altında hipodema adlanan epiteli toxumaları yerləşmişdir. Əzələlər uzununa əzələlərdən ibarətdir və bütöv qat əmələ gətirmir. Eninə əzələlər ixtisar olunmuşdur və ona görə də həqiqi dəri-əzələ kisəsi inkişaf etməmişdir. Bədənin ön hissəsində ağız dəliyi, arxa tərəfində isə anus dəliyi yerləşmişdir.
Dəyirmi qurdlar üçün səciyyəvi xüsusiyyətlərdən biri də onlarda həzm sisteminin üç hissəyə - ön, orta və arxa bağırsağın ayrılması və anusla nəhayətlənməsidir. İfrazat sistemi müxtəlif formada olur. Bəzi nümayəndələrdə isə olmur. Tənəffüs prosesi sərbəst yaşaya formalarda bütün bədən səthi vasitəsilə, parazit formalarda isə anaerob olur. Qan-damar sistemi yoxdur. Sinir sistemi nisbətən yaxşı inkişaf etmişdir. Bel və qarın sinirləri daha yaxşı inkişaf etmişdir. Hiss orqanlarının inkişafı isə zəifdir. Dəyirmi qurdların əksəriyyəti ayrıcinslidir. Erkək və dişi fərdlərdə [[cinsi dimorfizm]] müşahidə edilir. <ref>Bəhlul Ağayev, Zülfiyyə Zeynalova
== Patogen əhəmiyyəti ==
Bəzi növlər bitki, heyvan və insanlarda təhlükəli parazitlik edir. Dəyirmi qurdlar arasında həm sərbəstyaşayan, həm də parazitlik edən formalar mövcuddur. Bəzi nematodlar [[biometod]]da istifadə edilir (Steinernema carpocapsae). Bəziləri sestodlarda parazitlik ([[hiperparazitizm]]) edir.
== Təsnifatı ==
Dəyirmi qurdları bir neçə sinfə ayırırlar:<ref>Dogel
== Ədəbiyyat ==▼
▲Dəyirmi qurdları bir neçə sinfə ayırırlar:<ref>Dogel, Onurğasızlar zoologiyası, Bakı-2007</ref>
== İstinadlar ==▼
▲1.[[Nematodlar]] ({{lang-la|Nematodes}})
{{İstinad siyahısı}}▼
▲2.[[Qarnıkirpiklilər]] ({{lang-la|Gastotricha}})
▲3.[[Rotatorilər]] ({{lang-la|Rotatoria}})
▲4.[[Qılqurdkimilar]] ({{lang-la|Nematomorpha}})
▲5.[[Kinorinxlər]] ({{lang-la|Kinorhyncha}})
▲Ən geniş yayılmış nümayəndələrindən biri [[Askaridlər]]dir.
== Xarici keçidlər ==
* http://biodiversity.az/54/61/70/72▼
* [http://www.microbiologynotes.com/general-characteristics-of-phylum-nemathelminthes/ Nemathelminthes]▼
▲http://biodiversity.az/54/61/70/72
▲[http://www.microbiologynotes.com/general-characteristics-of-phylum-nemathelminthes/ Nemathelminthes]
== Həmçinin bax ==
* [[Askaridlər]]▼
* [[Yumru qurdlar]]▼
* [[Rotatorilər]]▼
* [[Qarnıkirpiklilər]]▼
* [[Qılqurdkimilar]]▼
▲[[Askaridlər]]
▲[[Yumru qurdlar]]
▲[[Rotatorilər]]
▲[[Qarnıkirpiklilər]]
▲[[Qılqurdkimilar]]
▲== Ədəbiyyat ==
▲#Dogel, Onurğasızlar zoologiyası, Bakı-2007
▲#Bəhlul Ağayev, Zülfiyyə Zeynalova, Onurğasızlar zoologiyası, Bakı-2008
▲== İstinadlar ==
▲{{İstinad siyahısı}}
▲[[Kateqoriya:Dəyirmi qurdlar]]
| |||