|
'''Punktuasiya.''' — [[Dilçilik |Dilçiliyindilçiliyin]] [[durğu işarələri]]ndən bəhs edən bölməsi. ümumiləşmişÜmumiləşmiş şəkildə punktuasiya (latınca punktum sözündən olub, [[nöqtə]] deməkdir) adlanır. Punktuasiya [[durğu işarələri]]ndənişarələrindən istifadə qaydalarının cəmi olub, [[orfoqrafiya]] və [[kalliqrafiya]] ilə birlikdə yazı qaydalarının nizama salınmasında xüsusi qiymətə malikdir.
Punktuasiyanın əsaslarının izahında üç meyl, üç istiqamət vardır: bəziləri mənaya, bəziləri sintaktik quruluşa, bəziləri [[intonasiya]]ya əsaslanır.
Birinci halda durğu işarələrinin işlədilməsi [[mətn]]in mə’nalımənalı hissələrə bölünməsi ilə bağlı izah edilir; ikinci halda cümlənin sintaktik quruluşu, üçüncü halda nitqin ritmik-melodik axını, [[vurğu]], fasilə və s. əsas götürülür.
[[Durğu işarələri]]ninişarələrinin işlədilməsi qeyd edilən meyllərin hər üçü ilə - [[məna]], sintaktik quruluş və intonasiya ilə əlaqədardır. Lakin aydındır ki, cümlənin quruluşu da, intonasiyası da müəyyən məqsədlə, mə’nanınmənanın ifadəsi ilə bağlıdır. Ona görə də [[durğu işarələri]]ninişarələrinin işlənməsində mə’naməna məsələsi həlledici amil sayılır.
Əksərən üç cəhət birgə fəaliyyət göstərsə də, bəzən bunlardan biri digərinə nisbətən üstün mövqeyi ilə diqqəti cəlb edir. Bir sıra hallarda durğu işarələrinin işlədilməsinin intonasiya ilə heç bir əlaqəsi olmur; məsələn, vasitəsiz nitqin dırnaqda verilməsi, sitatlarda ixtisarların üç nöqtə ilə göstərilməsi, müxtəlif emosiyaları çatdırmaq üçün mö’tərizəmötərizə içərisində sual işarəsi, nida işarəsi qoyulması və s.-in intonasiya ilə əlaqəsi yoxdur və ya çox zəifdir. "Mən bilirəm, sən nə demək istəyirsən -" tipli [[cümlə]]lərdəcümlələrdə "bilirəm" sözündən sonra [[pauza]] olmadığı halda, mənanı və sintaktik quruluşu nəzərə alaraq [[vergül]] qoyuruqqoyulur.
Sintaktik quruluş özü də mənadan asılı olur. Sintaktik quruluş yazıçının fikri mə’nalandırmamənalandırma bacarığına əsasən formalaşır, cümlənin üzvlənməsi, yə’niyəni onun sərhədlərinin müəyyənləşməsi müəllifin fikirləri necə əlaqələndirmək istəyi ilə bağlı olur. <ref> [http://www.qkazimov.gen.az/arxiv/107.htm Qəzənfər Kazımov, Durğu işarələri.] </ref>
== Mənbəİstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
<references/>
[[Kateqoriya:Punktuasiya| Durğu işarələri]]
[[cs:Interpunkce]]<!-- редир на знаки препинания --><!-- там всё вместе…-->
[[es:Puntuación]]<!-- редир на знаки --><!-- не уверен--><!-- странно там как-то… --><!-- возможно только про знаки--><!-- тоже всё вместе…-->
[[ja:約物]]<!-- всё вместе --><!-- совпадает с хорватским--><!-- всё вместе-->
[[sv:Interpunktion]]<!-- редирект на единую статью-->
[[zh:句讀]]<!-- наугад -->
| 