Arşın mal alan (film, 1917): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 33:
Filmin qəhrəmanı tacir Əsgər ([[Hüseynqulu Sarabski]]) ailə qurmaq üçün qızı əvvəlcədən görüb sevmək arzusu ilə yaşayır. Mühit, şərait, ən başlıcası isə adət buna yol vermir. Dostu Süleymanın ([[Mirzəağa Əliyev]]) məsləhəti ilə küçələri, evləri adi bir arşın malı satan kimi gəzəndə Soltan bəyin ([[Ələkbər Hüseynzadə]]) qızı Gülçöhrə ([[Əhməd Ağdamski]]) ilə rastlaşır. Gənclər ilk baxışdan bir-birilərini sevirlər. Müxtəlif maneələrə, çətinliklərə baxmayaraq nəhayət onlar arzularına çatırlar.<ref name ="Aydın Kazımzadə1"></ref>
==Çəkilişlər==
== Maraqlı faktlar ==▼
*Adətə görə o vaxt qadınlar nəinki səhnəyə çıxmır, hətta onların ictimai yerlərdə görünmələrinə də icazə verilmirdi. Ona görə də o dövrdə qadın rollarını kişilər oynayırdılar. Filmin çəkilişi ilə bağlı rejissor da bu qaydaya riayət etməyə məcbur olur. O, Gülçöhrə və Cahan xala rollarına kişi aktyorlardan Əhməd Ağdamski və Yunis Nərimanovu çəkir.<ref name ="Üzeyir Hacıbəyov"></ref>▼
*Film [[Üzeyir Hacıbəyov]]un eyniadlı operettası əsasında ekranlaşdırılmışdır. <ref name ="Aydın Kazımzadə1"></ref> ▼
==Çəkilişlərdən sonra==
*Film ilk dəfə [[Bakı]]dakı "Forum" kinoteatrında nümayiş etdirilmişdir. Musiqiçilər salonda operettadan musiqi parçaları ifa edirdilər. [[Cabbar Qaryağdıoğlu]] və digər xanəndələr ariyalar oxuyurdular. <ref name ="Aydın Kazımzadə1"></ref>
*Filmin keyfiyyəti çox aşağı olduğu üçün Üzeyir Hacıbəyovun təkidi ilə [[8 yanvar|yanvarın 8]]-də ekrandan çıxarılmış, lakin qaranlıq kadrlar, yararsız epizodlar kəsilib götürüldükdən sonra 4 hissəli yeni film kimi kinoteatrlarda şərq musiqi orkestrinin müşayiəti ilə təkrar göstərilmişdir.<ref>"Kaspi" qəzeti, 8 yanvar 1917-ci il, № 6.</ref> Güman var ki, bu dəfə G. Belyakov eyni filmi özününküləşdirmiş, sanki təkrar çəkilmiş kimi yenidən ekranlara çıxarmışdır. Bu dəfə filmin hər bir hissəsinin öz adı var idi: "Cavan Əsgər ilə Vəlinin macərası", "Gəlin seçmək", "Arşın mal alan", "İkisi axtardı, dördü evləndi".<ref name ="Aydın Kazımzadə1"></ref>
*Film [[Mirzəağa Əliyev]]in kinoda ilk işidir.▼
*[[Mirzəağa Əliyev]]: "Arşın mal alan" filminin müqəddəratı ilə Hüseynqulu Sarabski məşğul idi. Onu bilirəm ki, aksioner cəmiyyəti və rejissor B. Svetlov ilə danışıqları Hüseynqulu aparırdı... Balaxanıda "Arşın mal alan" tamaşasını oynayırdıq. Bir neçə yoldaş səhnə arxasında əyləşib söhbət edirdik. Hüseynqulu Sarabski bizə yaxınlaşıb Üzeyir bəyin xahişini yerinə yetirdi, o dedi ki: "Gəlin, "Arşın mal alan" filmini heç yaradıcılığımız hesab etməyək".<ref name ="Arşın mal alan">[http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=12890&pno=8 Azərbaycan bədii kinosu (1920-1935-ci illər) [Mətn] /N. Sadıxov ; red. C. Cəfərov ; AzSSR EA Memarlıq və İncəsənət İn-tu]</ref>
*"Arşın mal alan" filminin keyfiyyəti Üzeyir Hacıbəyovu və onun sənət yoldaşlarını çox narahat etmişdi. Film səssiz olduğu üçün musiqi yazılmamışdı; əsas obrazlar təhrif edilmiş, süjet pozulmuş, milli kolorit itmişdi. Yoldaşlarının da filmdən narazılığı Üzeyiri sevindirmişdi. Onlar Üzeyirdən xahiş etmişdilər ki, etiraz məqaləsi ilə mətbuatda çıxış etsin. Üzeyir isə qəzet redaksiyasına bir məqalə yazmaqla kifayətlənmişdi. O, yoldaşlarından bir də xahiş etmişdi ki, onlar filmə sərf etdikləri əməyi və vaxtı nə ömürlərinə, nə də yaradıcılıqlarına daxil etsinlər.<ref name ="Arşın mal alan"></ref>
*"Arşın mal alan" filmi 1916-cı ilin axırlarında çəkilmişdi.<ref name ="Üzeyir Hacıbəyov">[http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=7860&pno=8 Üzeyir Hacıbəyov və kino [Mətn] /A. Kazımzadə ; red. M. Bəyişli ; rəssam N. Şıxəliyev ; rəyçi A. Dadaşov]</ref>
▲*Adətə görə o vaxt qadınlar nəinki səhnəyə çıxmır, hətta onların ictimai yerlərdə görünmələrinə də icazə verilmirdi. Ona görə də o dövrdə qadın rollarını kişilər oynayırdılar. Filmin çəkilişi ilə bağlı rejissor da bu qaydaya riayət etməyə məcbur olur. O, Gülçöhrə və Cahan xala rollarına kişi aktyorlardan Əhməd Ağdamski və Yunis Nərimanovu çəkir.<ref name ="Üzeyir Hacıbəyov"></ref>
*O dövrün mətbuatında - "Sovqat" qəzetində belə bir məlumat dərc edilmişdi: "Bakı. "Forum" teatrı tərəfindən müsəlman həyatından alınmış "Arşın mal alan" adlı komediya tamaşaya qoyulmuşdur. Bu komediya qoyulduğu gün, Şalyapinə bilet almaq üçün olan növbə bunun yanında müqayisə ediləcək bir şey deyildi. Bu qədər böyük müvəffəqiyyətə baxmayaraq, əsərin müəllifi ilə bu filmi çəkənlər arasında olan narazılıq üstə film ekranlardan götürüldü. Bizə verilən xəbərlərə görə bu film yenidən teatrda tamaşaya qoyulacaqdır.<ref name ="Üzeyir Hacıbəyov"></ref>
*Filmin ekrandan çıxarılması ilə əlaqədar "Forum" kinoteatrının müdiriyyəti "Kaspi" qəzetində geniş elan dərc etdirmişdir. Elanda yazılmışdır: "Forum" teatrının müdiriyyətindən. Hər cür dedi-qoduya yol verməmək üçün "Forum" teatrının müdiriyyəti bildirir ki, "Arşın mal alan" filmi heçdə onun günahı üzündən ekrandan çıxarılmamışdır. Müdiriyyət filmi cənab Belyakovun kinematoqrafik lentlərinin prokat kontorundan almışdır. Müdiriyyətin belə halda və ümumiyyətlə, filmin müəllif hüququna heç bir dəxli yoxdur. Teatrlar filmləri prokat kontorlarından əldə edirlər.<ref name ="Üzeyir Hacıbəyov"></ref> Bu kontorlar müəllif hüquqları ilə bağlı nə varsa, hər barədə hökümət və müəlliflər qarşısında cavabdehdirlər. Beləliklə, bu halda "Forum" teatrının müdiriyyəti təsadüfən ziyan çəkən tərəf olmuşdur. Mövcud işləbağlı maddi zərərə düşərək müdiriyyət ona görə heç cür mənəvi məsuliyyəti öz üzərinə götürə bilməz. Hörmətlə, "Forum"un müdiri A.İ.Andreyev."<ref name ="Üzeyir bəy">[http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=7860&pno=9 Azərbaycan bədii kinosu (1920-1935-ci illər) [Mətn] /N. Sadıxov ; red. C. Cəfərov ; AzSSR EA Memarlıq və İncəsənət İn-tu]</ref>
*Film sonradan bütün Qafqazda nümayiş etdirilmiş, tamaşaçılar tərəfindən maraqla qarşılanmışdır. Və yenidən Bakı tamaşaçılarının mühakiməsinə verilmişdir. Bununla əlaqədar "Kaspi" qəzetinin 1917-ci il 20 aprel tarixli sayında xəbər verilmişdir ki, 4 hissədən ibarət "Arşın mal alan" komediyası Bakının Malıy teatrında aprelin 20-dən 22-dək göstəriləcək və filmi şərq musiqi orkesti müşayiət edəcəkdir. Bu film Üzeyir Hacıbəyovdan gizli surətdə müxtəlif vaxtlarda və müxtəlif şəhərlərdə gah 7, gah da 4 hissədə nümayiş etdirilmişdir. <ref name ="Üzeyir bəy"></ref>
*Tədqiqatçı Q.Məmmədli "Kinomuzun keçmişindən" məqaləsində yazır: "1916-cı ilin ikinci yarısında Bakıda çəkilmiş "Arşın mal alan" filmi 1917-ci ilin yanvarında göstərildi. Əsər "Cavan Səgər ilə Vəlinin macərası", "Gəlin seçmək", "Arşın mal alan", "İkisi axtardı, dördü evləndi" kimi 4 hissədən ibarət idi. Birinci seansların bütün biletləri bir neçə saat ərzində satılıb qurtardı. Bundan xəbər tutan Ü.Hacıbəyov rəsmi dairələrə müraciət edərək, öz müəlliflik hüququnu müdafiə ilə etirazını bildirdi və müqəssirlərin məsuliyyətə cəlb olunmasını tələb etdi. Məsuliyyətdən yaxa qurtarmaq istəyən sahibkarlar "film yandı" deyib onu Bakıdan çıxartdılar.
Hadisədən bir neçə gün sonra Aşqabadda "Modern" kinoteatrında "Arşın mal alan" filminin göstəriləcəyi yerli qəzetlərdə xəbər verildi. Müəllif xəbər tutmağa macal tapmasın deyə "yalnız bircə gün nümayiş etdirildiyi üçün seans gündüz saat dörddə başlanacaqdır" sözləri də elana əlavə edilmişdi. Həmin filmi görmək mənə müyəssər oldu. Gizli şəraitdə, o vaxtın primitiv texniki vasitələri ilə çəkildiyindən həm quruluş, həm də aktyor oyunu çox zəif idi. İşıq məsələsi düzgün həll edilmədiyindən aktyorların simasını müəyyənləşdirmək mümkün deyildi.
Film bircə gün Aşqabadda göstəriləndən sonra Orta Asiyanın başqa yerlərinə aparıldı. Sonrala elə həmin şəraitdə Tiflis, Gəncə və başqa şəhərlərdə göstərildiyini qəzet elanları xəbər verirdi. 1918-ci ildə Üzeyir Hacıbəyovun İrana getdiyini bilən sahibkarlar filmi Bakıda da göstərdilər..."<ref name ="Üzeyir bəy"></ref>
▲== Maraqlı faktlar ==
▲*Film [[Üzeyir Hacıbəyov]]un eyniadlı operettası əsasında ekranlaşdırılmışdır. <ref name ="Aydın Kazımzadə1"></ref>
▲*Film [[Mirzəağa Əliyev]]in kinoda ilk işidir.
== İstinadlar ==
| |||