I Mahmud (Səlcuq): Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 27:
 
== Həyatı ==
1092-ci ilin noyabrında Məlikşah öldüyü zaman 13 yașında olan və qanuni varisi olaraq elan edilmiş olan Əbul-Müzəffər Börküyarıq Böyük Səlcuqlu Dövləti taxtına keçdi. Amma Məlikşahın arvadı [[Qaraxanlılar]] hökmdarının qızı olan [[Türkan Xatunxatun (İbrahim Tamğaç xanın qızı)|Türkan xatun]] Məlikşahdan sonra öz oğlu Mahmudun sultan olmasını istəyirdi. O zaman Səlcuqlu Dövləti vəziri olan və qısaca "[[Mustafi]]" olaraq xatırlanan "İbn Mərzban Xosrov Firuz Şirazi ibn Darust Tacumulk Əbul-Qanayim" tərəfindən dəstəkləndi. Bağdaddakı Abbasi xəlifəsi [[Müqtədi]]ni də xəbərdar edən Türkan Xatunxatun Məlikşahın ölümündən 6 gün sonra, 25 Noyabr 1092-də beş yaşındakı oğlu Mahmudu sultan elan etdirib Bağdadda oğlu adına xütbə oxutdu.<ref name="ozaydin">Özaydın, Abdülkerim (2001) ''Sultan Berkyaruk Devri Türk Tarihi (485-498/1092-1104)'', İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay. ISBN 975-404-608-5</ref>
 
Müxtəlif bölgələrdə valilik və idarəçilik edən Səlcuqlu liderləri bu qarışıqlığı fürsət bilib öz müstəqilliklərini elan etməyə başladılar. Məlikşahın qardaşı Xorasan və Bəlxi tutdu. Məlikşahın digər bir qardaşı olan Tutuş özünü Şamda Suriya məliki elan etdi. Ali idarəçilərdən Xələb əmiri olan Ağsunqur əl-Hacib müstəqilliyini elan etdi. Diyarbəkir əmiri kimi digər vali və əmirlər də özlərini müstəqil elan etdilər.
Sətir 37:
Sultan Börküyarıq, dövlət Vəziri olan "Mustavi"dən əvvəl vəzir olan amma uzun bir dövr vəzifədən sonra [[Nizari İsmaili dövləti]] tərəfindən bir sui-qəsdə qurban gedib öldürülmüş olan [[Nizamülmülk]] yaxınları və tərəfdarları (Nizamıya) tərəfindən tutulmaqda idilər.
 
Türkan Xatunxatun oğluna tərəfdar tapmaq və səltənətini gücləndirmək üçün rəvayətə görə ordu mənsublarına 20.000 qızıl dinar bəxșiș paylamışdı. Türkan Xatunxatun sonra da Əmir [[Kür-Boğa]]nı<ref>Kafesoğlu, İbrahim (1992), ''Selçuklular'' İstanbul: MEB Yayınlar, ISBN 975-11-0454-8 , Kür-Boğa maddesi</ref> İsfahanda olan vəliəhd Börküyarıqı tutmaq üçün İsfahana göndərdi. Türkan Xatunxatun və I Mahmud ordu ilə bu əmiri izlədilər. Ancaq Vəzir Nizamülmülk tərəfdarları da 14 yaşındakı Börküyarıqı Rəy şəhərinə qaçıraraq sultan elan etdilər.
 
Oğlu Mahmudu bütün ölkənin hakimi etmək istəyən Türkan Xatunxatun, sultan elan edilən Börküyarıq ilə mübarizəyə başladı. Börküyarıq tərəfdarları [[Rey]]də yeni bir ordu təşkil edərək [[1093-cü il]]in [[yanvar]]ında İsfahana getdilər və şəhəri mühasirəyə aldılar. Türkan Xatun və oğlu I Mahmudun ordusu ilə Börküyarıqun ordusu arasında 17 Yanvar 1093-cü ildə [[Luristan]]da [[Həmədan]] və [[Əhvaz]] arasındakı yol üzərində olan bir mövqedə [[Burucird döyüşü]] baş tutdu. Mahmud və Türkan Xatunun ordusundakı bəzi əmirlər və əsgərlər Börküyarıq tərəfə keçdi və Türkan Xatununxatunun ordusu döyüşü uduzdu.
 
Türkan Xatunxatun və Mahmud İsfahana çəkildi. Burada ikən daha əvvəl Mahmudu tutmus olan Azərbaycan və Arran valisi olan və Börküyarıqın dayısı və əmisioğlu olan [[Yaqut ibn İsmayıl]] ibn Davudun Sultan Börküyarıq tərəfinə keçdiyi xəbəri gəldi. Türkan Xatun və Vəzir "Mustavi" onun bir sui-qəsdlə öldürülməsini təşkil etdilər. 1093-cü ilin [[fevral]]ında Vəzir "Mustavi" Börküyarıq tərəfindən tutularaq əsir alınıb, edam edildi.
 
Türkan Xatunxatun Börküyarıq ilə müqavilə bağladı. Bu razılaşmaya görə Türkan Xatunxatun ilə Mahmud İsfahan və Fars bölgəsinə vassal hökmdar olaraq hakim olacaqdı. Börküyarıq isə bütün qərbi Böyük Səlcuqlu Dövləti ūzərində Sultan olaraq hökm sürəcəkdi.<ref name="ozaydin"/>
 
Bu razılaşmadan təxminən yarım il sonra Türkan Xatunxatun xəstələnərək öldü. [[Türkan Xatununxatun (İbrahim Tamğaç xanın qızı)|Türkan xatun]]un ardından da 1094-cü ildə Sultan Mahmud çiçək xəstəliyinə tutularaq öldü.
 
== İstinadlar ==