Maribor: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
KaraBakh (müzakirə | töhfələr)
Yeni səhifə: {{YM |status = Şəhər |azərbaycan dilində adı = Maribor |orijinal adı = {{lang-sl|Ma...
 
KaraBakh (müzakirə | töhfələr)
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 60:
}}
 
'''Maribor''' ({{lang-sl|Maribor}}; {{lang-de|Marburg an der Drau}}) - 95,500 nəfərlik əhalisi ilə Sloveniyanın[[Sloveniya]]<nowiki/>nın ən böyük ikinci şəhəridir.<ref name="SORS-MARIBOR">{{cite web|url=http://www.stat.si/eng/KrajevnaImena/default.asp?txtIme=MARIBOR&selNacin=celo&selTip=naselja&ID=2620|title=Maribor, Maribor|publisher=Statistical Office of the Republic of Slovenia|accessdate=5 sentyabr 2017|work=Place Names|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CXve9xfU|archivedate=30 noyabr 2012}}</ref>
 
Avstriyanın[[Avstriya]]<nowiki/>nın Qraz şəhərindən 50 km məsafədə yerləşir. Şərqi Avropa memarlığının ən diqqət çəkici xüsusiyyətlərinə bu şəhərdə rast gəlinir. Şəhərin ilk adı Marburq-an-der-Drau olmuşdur.
 
Maribor tarixə uğursuz fəth cəhdləri ilə düşmüşdür. Məsələn, 1480 və 1481-ci illərdə [[Mattias KorvinusunKorvinus]]<nowiki/>un başçılığı altındakı [[macarlar]] tərəfindən və 1532 və 1683-cü illərdə isə [[Osmanlı İmperiyası]] tərəfindən şəhərə uğursuz fəth cəhdləri baş tutmuşdur.<ref>https://www.inyourpocket.com/maribor/a-short-history-of-maribor A short history of Maribor]</ref>
 
== Tarixi ==
Orta əsrlərə aid tarixi mənbələrdə ''Markburh'' olaraq adlanan bu şəhərin adına ilk dəfə 1164-cü ildə rast gəlinmişdir. İlk dövrlərdə Dvar qraflığının mərkəzi olan şəhər sonradan Ştiriya qraflığının tərkibinə qatılmışdı. Maribor 1254-cü ildə şəhər statusu almışdır. 1278-ci ildə Ştiriya bölgəsində [[Habsburqlar sülaləsi]] hakimiyyətə gəldikdən sonra şəhər sürətlə inkişaf etməyə başladı və bölgənin ən əhəmiyyətli ticarət mərkəzlərindən birinə çevrildi.<ref>[http://www.slovenia-explorer.com/holiday_tag/maribor/ Slovenia explorer]</ref> Şəhər 1532 və 1683-cü illərdə türklərin hücumundan uğurla müdafiə olunmuşdur.
 
1900-cü ildə şəhər əhalisinin 82.3%-ni [[almanlar]], 17.3%-ni isə [[slovenlər]] təşkil edirdi. 1910-cu ildə [[Avstriya-Macarıstan|Avstriya-Macarıstan İmperiyası]] ərazisində həyata keçirilən sonuncu siyahıyaalma zamanı Maribor və ətraf ərazilərində 31 min [[Almanlar|alman]], 6 min etnik [[Slovenlər|sloven]] qeydiyyata alınmışdır. Slovenlər əsasən şəhərətrafı ərazilərdə, almanlar isə Ptuy kimi kiçik şəhərlərdə məskunlaşmışdı.<ref>[http://www.sloveniainside.com/en/cities-resorts/maribor.html Slovenian inside. Cities reports]</ref>
 
Birinci dünya müharibəsi ərzində [[Ştiriya]] və [[Karintiya]] bölgələrində yaşayan slovenlər Avstriya imperiyasının düşməni ola bilmə təhlükəsi səbəbilə nəzarət altına alınmış və bu hadisə avstriya almanları və slovenlər arasında bir-birlərinə qarşı inamsızlığın yaranmasına gətirib çıxarmışdır. 1918-ci ildə Avstriya-Macarıstan imperiyasının süqutundan sonra, Maribor şəhəri həm Sloven, xorvat, serb dövləti, həm də [[Alman-Avstriya Respublikası|Alman-Avstriya]] dövləti tərəfindən öz tərkib hissəsi elan olunmuşdur. 1 noyabr 1918-ci ildə Melye kazarmasında polkovnik Anton Holikin başçılığı ilə yığıncaq keçirilir və burada əhalisinin əksər hissəsinin alman dilində danışdığı bu şəhərin Alman-Avstriya dövlətinə verilməsinin vacibliyi vurğulanır. Bu iclasda iştirak edən etnik sloven mayor [[Rudolf Mayster]] qərarın əleyhinə çıxış edərək sloven hərbi birləşmələrinin istənilən an şəhəri ələ keçirmək gücündə olduğunu bildirir. Bu zaman şəhər şurası gizli iclas keçirir və bu iclasda yenidən Avstriya dövlətinin tərkibinə qatılmaq barədə danışıqlar aparılır. Həmin iclasda mayor Maysterin qoşunu ilə döyüşmək məqsəilə 400 nəfərdən ibarət Yaşıl Mühafizəçilər (Schutzwehr) adlanan yaxşı silahlanmış hərbi birləşmənin yaradılması barədə qərar verilir. Lakin, 23 noyabr səhəri bu birləşmə sloveniyalı əsgərlər tərəfindən tərksilah olunur. Bu hadisədən sonra şəhərdə [[Rudolf MaysterinMayster]]<nowiki/>in hakimiyyətinə qarşı heç bir təhlükə mənbəyi qalmır.<ref>[http://www.sloveniatimes.com/slovenia-remembers-legendary-military-figure Slovenia remembers legendary military figure]</ref>
 
27 yanvar 1919-cu ildə Avstriya almanlarının ABŞ-ın sülh danışıqları üçün toplaşdığı bir vaxtda Mariborun etnik alman vətəndaşlarının slovenlər tərəfindən güllələndiyi xəbəri yayılmışdır. Bu hadisə nəticəsində 9 nəfər alman öldürülmüş, 18 nəfər ağır yaralanmışdır. Alman mənbələrində Maysterin qoşununun heç bir səbəb olmadan əhalini atəşə tutduğu bildirilmişdir. Buna qarşı, sloven mənbələrinə, o cümlədən Maks Poharın açıqlamasına görə, ilk olaraq almanlar şəhər mərkəzində mühafizə işləri ilə məşğul olan sloven hərbçilərə hücum etmişdir. Alman dilli media bu hadisəni "Marburqun qanlı bazar günü" olaraq adlandırmışdır.
 
10 sentyabr 1919-cu ildə qalib dövlətlərlə Alman-Avstriya dövlətinin imzaladığı [[Sen-Jermen müqaviləsinəsülh müqaviləsi (1919)|Sen-Jermen müqaviləsi]]<nowiki/>nə görə, Maribor şəhəri [[Yuqoslaviya krallığınınkrallığı]]<nowiki/>nın tərkib hissəsi elan olunmuşdur.
 
1918-ci ildən sonra Mariborda yaşayan bir çox etnik alman şəhəri tərk edərək Avstriya ərazisinə köç etmişdir. 1930-cu ilin sonlarında şəhər əhalisinin hələ də 25%-dən çoxunun etnik alman olmasına baxmayaraq, şəhərdə olan bütün alman məktəbləri, klubları və təşkilatları Yuqoslaviya hökuməti tərəfindən bağlanmışdır.
Sətir 81:
=== İkinci dünya müharibəsi ===
[[File:Bundesarchiv Bild 121-0723, Marburg-Drau, Adolf Hitler.jpg|thumb|right|[[Adolf Hitler]] Maribor şəhərində Qədim Körpünün üzərində. Yuqoslaviya. 1941-ci il.]]
1941-ci ildə Aşağı Ştiriya bölgəsi [[Üçüncü Reyx|Nasist Almaniyası]] tərəfindən [[anneksiya]] olunur. Alman qoşunları isə 8 aprel 1941-ci ildə şəhərə daxil olur.
 
26 apreldə [[Adolf Hitler]] bu ərazilərin "yenidən alman torpağı olması münasibətilə" öz tərəfdarlarını ruhlandırmaq üçün Maribora gəlir və burada yaşayan yerli almanlarla birlikdə ziyafət təşkil olunur.<ref>http://worldwartwodaily.filminspector.com/2017/07/april-26-1941-operation-hannibal.html</ref> İşğaldan sonra, burada yaşayan slovenlər əvvəlcə [[Müstəqil Xorvatiya dövlətinədövləti]]<nowiki/>nəSerbiyaya[[Serbiya]]<nowiki/>ya, sonra isə Almaniyada [[nasist həbs düşərgələrinədüşərgələri]]<nowiki/>nə göndərilir. Nasistlərin məqsədi müharibədən sonra bu ərazilərin yenidən "almanlaşdırılması" idi.
 
Müharibə ərzində Maribor şəhəri alman həbs düşərgəsinə çevrilmişdi. Şəhər vacib sənaye mərkəzi olduğuna görə, daima müttəfiq qoşunların bombardmanına məruz qalmışdır. Ümumilikdə, şəhər 29 dəfə bombardman edilmiş, nəticədə ərazisinin 47%-i dağılmış, 483 nəfər mülki şəxs həlak olmuş, 4200 nəfər isə evini tərk etmək məcburiyyətində qalmışdır.<ref>{{cite web|url=http://www.zivljenjenadotik.si/index.php?id=275&tx_ttnews%5Btt_news%5D=3178&cHash=1838e06bd636ba2a9732f225784f6f85|title=Maribor 2012: Smrt je kosila tudi iz zraka|publisher=Zivljenjenadotik.si |accessdate=5 sentyabr 2017}}</ref> Müharibə ərzində 2600 nəfər şəhər sakini həlak olmuşdur.<ref>{{cite web|url=http://www.rtvslo.si/kultura/razstave/kako-so-proslavili-osvoboditev-maribora-in-ga-znova-postavili-na-noge/364639|title=Kako so proslavili osvoboditev Maribora in ga znova postavili na noge|trans_title=How Maribor was liberated and rebuilt|publisher=RTV Slovenija|date=8 may 2015|accessdate=5 sentyabr 2017}}</ref>
Sətir 91:
Müharibədən sonra Maribor Sloveniyanın şimal bölgəsində vacib nəqliyyat və mədəniyyət mərkəzi olaraq qalmaqda idi.
=== Müasir dövr ===
2004-cü ildə Sloveniya [[Avropa İttifaqınaİttifaqı]]<nowiki/>na qoşulduqdan sonra, 2007-ci ildə ölkə valyutası [[avro]] ilə əvəzlənmiş və [[Şengen razılaşmasınarazılaşması]]<nowiki/>na qoşulduğuna görə, 25 dekabr 2007-ci ildə [[Avstriya]] ilə sərhədlərini açmışdır.
 
Maribor 2012-ci ildə [[Avropanın mədəniyyət paytaxtı]], 2013-cü ildə isə [[Avropa gənclik paytaxtı]] seçilmişdir.<ref>[http://ria.ru/world/20121124/912009197.html#13584103956603&message=resize&relto=login&action=removeClass&value=registration Молодёжную столицу Европы-2015 выберут из четырёх претендентов] // РИА Новости, 24 noyabr 2012</ref>
Sətir 111:
== Həmçinin bax ==
* [[Sloveniya]]
* [[Sloveniya şəhərləri]]
* [[Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikası|Yuqoslaviya]]
* [[Almanlar]]