Aişə Sultan (I Əhmədin qızı): Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 7:
==Həyatı==
===1605-1614===
[[1605]]-ci ildə [[I Əhməd|I. Əhməd]]<nowiki/>in və [[Kösəm Sultan]]ın böyük qızı olaraq dünyaya gəldi. Bu xanım sultanın[[sultan]]ın ilk nigahı hələ 6 yaşında ikən [[Sədrəzəm]] [[Gümülcinəli Kürəkən Nasuh Paşa|Nasuh Paşa]] ilə bağlandı və bir il sonra da toy mərasimi keçirildi. Ancaq [[saray]] adətlərinə görə zifaf gecəsi olmamış və xanım sultanın[[sultan]]ın müəyyən bir yaşa gəlməsi gözlənilmişdir. Ancaq [[Nasuh Paşa]]<nowiki/>nın sədarəti[[Sədrəzəm|sədarət]]<nowiki/>i çox uzun çəkmədi və 3 il sonra [[18 oktyabr]] [[1614]] tarixində haqqında ölüm hökmü verildi. Edam qərarını icra etmək üzrə göndərilən Bostançıbaşı[[Bostancılar|Bostancıbaşı]] Paşanı Ayşə Sultanın otağında ələ keçirdi və 9 yaşlı qızcığazın gözləri önündə [[Nasuh Paşa]] edam edildi.<ref name=":0">Altı Vezirle Evlenen bir Sultan. "Ayşe Sultan"</ref> Bu vəfatın ardından [[Nasuh Paşa]]<nowiki/>nın bütün mal varlığı Ayşə Sultan tərəfindən mənimsənildi.
===1614-1632===
İkinci nigahı [[1615]]-ci ildə [[Qaraqaş Mehmed Paşa]] ilə bağlandı. 6 il davam edən bu evlilik Mehmed Paşanın Hotin Müharibəsində [[şəhid]] düşməsi ilə başa çatdı. Bu illər ərzində Ayşə Sultanın atası vəfat etmiş, əmisi [[I Mustafa|I. Mustafa]] bir neçə aylıq səltənət sürdükdən sonra taxtdan[[taxt]]<nowiki/>dan endirilmiş və ögey qardaşı [[II Osman|II. Osman]] taxta[[taxt]]<nowiki/>a keçmişdi. [[1622]]-ci ildə [[II Osman|II. Osman]]ın iradəsiylə [[Hafiz Əhməd Paşa]] ilə nişanlansa da, baş verən siyasi problemlər toy mərasimini gecikdirmiş və nigah yalnız 3 il sonra - [[1625]]-ci ildə bağlanmışdır.<ref>Ravzat ul-ebrar s. 565 de, Naima, c. II, s. 402 de, Fezleke s. 94 de</ref> [[Hafiz Əhməd Paşa]] [[Bağdad]] Səfərindəkisəfərindəki məğlubiyyətinə baxmayaraq [[IV Murad|IV. Murad]] və [[Validə sultan|Validəsi]] [[Kösəm Sultan]]ın ən sevimli paşası[[paşa]]<nowiki/>sı idi. Bu səbəbdən [[1631]] tarixində ikinci dəfə sədarətə[[Sədrəzəm|sədarət]]ə gətirildi. Ancaq [[9 fevral]] [[1632]] tarixində [[İstanbul]]<nowiki/>da ayaqlanan Qapıqulu əsgərləri tərəfindən [[şəhid]] edildi və Ayşə Sultan üçüncü dəfə dul qaldı.
===1632-1644===
Bu dövr qarmaşıqlığı ilə yalnızca [[Osmanlı padşahlarınınsultanlarının siyahısı|Osmanlı padşahları]]<nowiki/>nın yox, eyni zamanda onların ailə üzvlərinin də həyatına təsir göstərirdi. Bu səbəblə hələ bir ay keçməmiş Ayşə Sultan dördüncü dəfə [[Diyarbəkir]] [[Bəylərbəyi]] MurtazaMurtuz Paşa ilə nigahlandı. Ancaq Ayşə Sultan əsəbi, xəstə və bəzi mənbələrdə əlil olaraq qeyd edilən MurtazaMurtuz Paşa ilə nigahlanmaqdan məmnun deyildi. 4 il davam edən evlilik [[1636]] [[İrəvan]] Müharibəsindəmüharibəsində MurtazaMurtuz Paşanın yaralanaraq [[şəhid]] olması ilə başa çatdı. Bəzi qaynaqlara görə, bu vəfatın əsas səbəbkarı Ayşə Sultanın növbəti əri olan Cələb Əhməd Paşa olmuşdur.
 
Bunun ardından [[1639]] tarixində qardaşı [[IV Murad|IV. Murad]]ın iradəsiylə [[Hələb]] və [[Şam]] hakimi Cələb Əhməd Paşa ilə nigahlandı. Ancaq [[1642]]-ci ildə [[Şam]] hakimi ikən rüşvətxorluq xəbərləri paytaxta[[paytaxt]]<nowiki/>a çatmış və İstanbula[[İstanbul]]<nowiki/>a çağırılaraq həbs olunmuşdur. Bir il sonra həbsdən azad edilmişsə də, [[1644]]-cü ilin [[noyabr]] ayında vəfat etmişdir.
===1644-1651===
30 il ərzində 5 dəfə dul qalan Ayşə Sultan [[1645]]-ci ilin [[mart]] ayında [[Adana]] hakimliyindən vəzirliyə yüksəldilən Voynuq Əhməd Paşa ilə nigahlandı. Qardaşı [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]]<nowiki/>in hasəkisi[[Hasəki Sultan|hasəkis]]<nowiki/>i olan [[Hüma Şah Sultan|Hümaşah Sultan]]ın təzyiqi ilə bacıları [[Fatma Sultan (I Əhmədin qızı)|Fatma Sultan]], [[Gövhər Sultan (I Əhmədin qızı)|Gövhər Sultan]] və qızı [[Əsməhan Qaya Sultan|İsmixan Sultan]]<nowiki/>la birlikdə sürgün edildi.<ref>Leslie P. Peirce (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press. s. 106–107. <nowiki>ISBN 978-0-195-08677-5</nowiki>.</ref> Voynuq Əhməd Paşa Ayşə Sultanla olan evliliyi səbəbi ilə qısa zamanda yüksəldi və [[1648]] tarixində [[Kaptan-ı dərya|Kaptan-ı Dərya]] elan olundu. Suda Qalasının mühasirəsi zamanı düşmən tərəfin atdığı top zərbəsi ilə [[şəhid]] edildi və Ayşə Sultan altıncı dəfə dul qaldı. Bu illər ərzində qardaşı [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]] taxtdan[[taxt]]<nowiki/>dan endirilmiş, qardaşı oğlu [[IV Mehmed|IV. Mehmed]] taxta[[taxt]]<nowiki/>a keçmişdir. Anası [[Kösəm Sultan]] və gəlinləri [[Turhan Xədicə Sultan|Turhan Validə Sultan]] arasında gedən [[taxt]] mübarizəsi anasının öldürülməsi ilə başa çatdı.
===1651-1657===
Ayşə Sultan altıncı dəfə dul qaldıqdan 6 ay sonra yenidən evləndirildi. Bu dəfəki əri isə məşhur üsyançı [[İbşir Mustafa Paşa]] oldu. Edam edilmə məqsədilə İstanbula[[İstanbul]]<nowiki/>a çağırıldı. Zifaf gecəsi [[28 fevral]] [[1655]] tarixində Nasuh Paşa Sarayında gerçəkləşdi. [[1655]]-ci ilin [[may]] ayında edam edilən Mustafa Paşanın ardından bir il sonra [[1656]] tarixində [[Erməni Süleyman Paşa]] ilə evləndi. [[1657]]-ci ildə vəfat edən Ayşə Sultandan sonra 30 il daha yaşayan [[Erməni Süleyman Paşa]] [[1687]]-ci ildə vəfat etdi. Ayşə Sultan atası [[I Əhməd|I. Əhməd]] tərəfindən tikdirilən I. Əhməd türbəsində dəfn edildi.
==Övladları==
Üçüncü əri [[Hafiz Əhməd Paşa]]<nowiki/>dan iki övladı olmuşdur.<ref name=":0" />