Uzunyarpaq yarpız: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
'''''Mentha longifolia'' (L.) Huds.((''M. spicata'' L. subsp''. longifolia'' (L.) Tacik.)'''
Mentha longifolia (L.) Huds. - Uzunyarpaq yarpız - Мята длиннолистная - Long-leaved mint<ref name=":0">Mehdiyeva N.P. «Azərbaycanın dərman florasının biomüxtəlifliyi», Bakı,2011</ref>
== Qısa morfoloji xüsusiyyətləri ==
Hündürlüyü 30-100 sm, sürünən kökümsovlu, gövdəsi düz, dördtilli, sıx yumşaq və qısa tüklüdür, çox vaxt ağımtıl rəngdədir, adətən qollu-budaqlı olan çoxillik ot bitkisidir.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 30-100 sm olan sürünən kokümsovlu çoxillik bitkidir. Gövdəsi düz, adətən budaqlı, kəsikdə dördkünc, yumşaq tüklü, ağımtıl rəngdədir. Yarpaqları oturaq, ucu biz, uzunsovyumurtavari, bəzən uzunsov-lansetvari, qıraqları mişarvari-diş-dişlidir, üstdən bozumtul-yaşıl, tükləşmiş, altdan ağ keçəvaridir. Çiçəkqrupu gövdənin və ya budaqların ucunda sıx, silindrikvari sünbül əmələ gətirir. Kasacığı zəngvari, çox tüklü, tacı 4-5 mm, çəhrayıdır. Qozcuqları yumurtavari, təpəsi tüklüdür. İyun-avqust aylarında çiçəkləyir, sentyabr oktyabrda meyvə verir.<ref name=":0" />
=== '''Yarpaq''' ===
Sətir 9 ⟶ 14:
qaidə hissəsi dəyirmi və ya zəif ürəkşəkillidir, demək olar ki, gövdə həcmini artırandır, kənarları qeyri-bərabər mişarvari-dişlidir, üst tərəfdən göyümtül-yaşıl rəngdədir, tüklüdür, alt
tərəfdən ağ keçə-tüklüdür.<ref name=":1">Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı,Bakı 2016</ref>
=== '''Çiçək''' ===
Çiçək qrupu sıx silindrik sivriləşmiş sünbül şəklində olub, gövdənin və budağın sonunda yerləşmişdir. Tacın uzunluğu 4-5 mmdir, çəhrayı rənglidir, kasacıqdan iki dəfə
uzundur; bölümləri uzunsovdur, borucuğa bərabərdir, yuxarısı biraz daha enlidir.<ref name=":1" />
=== '''Meyvə''' ===
Fındıqcalar deşik-deşik və yumurtaşəkilli olub, təpə hissəsi tüklüdür.
'''Meyvə verməsi -''' Sentyabr-Oktyabr<ref name=":1" />
== Mənşəyi və yayılması ==
Uzunyarpaq yarpız boreal coğrafi tipinin palearktik sinfinin qərbi-palearktik qrupuna aiddir. Skandinaviya, Atlantik və Orta Avropa, Aralıq dənizi, Balkan-Kiçik Asiya, İran, Əfqanıstan, Rusiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bütün rayonlarda bitir.<ref name=":0" />
== Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər ==
Hiqromezofitdir, çal-çəmən, subataqlıq və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Rütübətli, nəmli talalarda, çay, göl, bulaq və digər su tutarlarının kənarlarında, bataqlıqda, bağ və bostanlarda bitir. Qrup (5-10 fərd) və zolaqlar əmələ gətirir.<ref name=":0" />
== Kimyəvi tərkibi ==
Kumarin, flavonoid, efir yağı, C, K, PP, E vitaminləri, aşı maddələri, steroid, antosian, fenolkarbon və üzvü turşularla zəngindir.<ref name=":0" />
== Təsiri və tətbiqi ==
Uzunyarpaq yarpız müxtəlif ölkələrin farmakopeyasına daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Eksperimental, Çin və xalq təbabətində, farmakologiyada geniş tətbiq edilir, Azərbaycanın orta əsrlər təbabətində istifadə olunmuşdur. Əsasən mədə, dalaq, ürək-damar, əsəb, nevralgiya, hipertoniya, epilepsiya, sarılıq, revmatizm, öd kisəsinin daşı, qadın xəstəliklərində, ishal, kəskin respirator infeksiyalar, köp, həzm prosesinin pozulması, yuxusuzluq, stomatit və diş ağrısı zamanı istifadə olunur. Bəlqəmgətirici, diuretik, ağrıkəsici, hemostatik, sedativ, işlədici, antiseptik, antibakterial, antifunqal, antioksidant təsirə malikdir.
İstifadə olunan hissələri - Müalicə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, yarpaqları, çiçəkləri və toxumları istifadə edilir.
İstifadə formaları - Cövhər, tinktura, dəmləmələr və efir yağı.<ref name=":0" />
== Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi ==
Yerüstü hissəsi əczaçılıq və kosmetik-ətriyyat sənayesində tətbiq edilir, habelə qida və ədviyyə kimi istifadə olunur. Dekorativ, bal və çiçək tozu verən bitkidir.<ref name=":0" />
== Azərbaycanda yayılması ==
Sətir 35 ⟶ 57:
== Mənbə ==
| |||