|
Bir qayda olaraq, yığılan şabaş ya musiqiçilərə, ya da toy sahibinə çatır onlar bunu öz aralarında toydan əvvəl razılaşdırırlar.
Rəqs bitdikdə, oynayanlar əllərindəki pulları çalğıçıiarınçalğıçıların qabağına, adətən, burada açıq qoyulmuş bir musiqi alətinin (dəfındəfin, qarmonun) qabına atırlar. Yerə səpəiənmişsəpələnmiş pulları da bu vaxt yığıb həmin qutuya atırlar (bu iş, adətən, bir-iki gəncin öhdəsində olur). Bəzi qonaqlar onlara verilən şabaşı özlərində saxlayırlar. Bəzən də rəqs bitdikdə toyxanıntoyxananın ortasında "zirək" uşaqlar peyda olurlar: yerə səpələnmiş puilardanpullardan bir az yığıb tez aradan çıxmağa cəhd göstərirlər. Adətən, əli çubuqlu fərraşdan başqa bu uşaqları qovan olmur.
Şabaş vermək məclisdə rəqs edən qohum-qardaşın, yaxın dost-tanışın, və ya rəqqasın gözəl oyununu qiymətləndirmək, ona həmişə şadlıq içində yaşamağı arzulamaq hissindən ani doğan hərəkətdir. Hər iki tərəf onu həmişə sevinc və razılıq hissilə qarşılayuqarşılayır və əksinə, oynayan şəxsə heç kəs pul verməzsə, o çox pərt olub xəcalət çəkir.
Qaydaya görə, rəqs edən şəxs tanışının qabağında dayanıb bir müddət yerində oynayarsa, həmin "tanış" ona pul verməlidir.
Bəy oğlan və gəlin ayrı-ayrılıqda (ötən zamaniarzamanlar onların bir yerdə rəqs etməsi qəbahət və hörmətsizlik sayılardı) öz toylarında oynadığı zaman bu adət ən yüksək zirvəyə çatır. Qız toyunda gəlin oynadıqda onun yengəsi: "ay şabaş, gəlin başına verin a..., toy yiyəsinin başına, ay şabaş, qız bacısının başına, verin a...bu oynayan gözəlxanımın başına, ay şabaş verin a...", yaxud "ay şabaş, gəl yavaş-yavaş! Sağ olsun şabaş verənlər, var olsun oynayanlar, ay şabaş" və s. sözlərlə hay-haray salaraq, məclisdəkiləri pul verməyə təhrik edir, sonra ucadan "qız anası gəlin başına beş manat, ay şabaş" deyərək, pulun kim tərəfindən veriidiyini bildirir.
Oğlan toyunda isə bəy oğlan oynamağa başladıqda onun ən əziz adamları, bir qayda olaraq, ona pul verməyə can atırlar. Bəziləri, hamı görsün deyə, bəyin papağını qaldırıb pulu onun ainınaalnına yapışdırır, digərləri isə onu öpüb pulu astaca cibinə basırlar. Bəy isə onları xanəndə və çalğıçıların üstünə atır, bəzən isə özünə götürür.
Keçmişdə bəyin boynuna xələt salmaqla kifayətlənmişlər. Ötən çağların varlı toylarmdatoylarında xanəndə və rəqqaslara pul atmaq təhqir sayılmışdır.
Əski ədəbi mətnlərdə nisar adı ilə qeyd olunan bu tədbirdə metal pul (qəpik-quruş), çiçək yarpağı biçimində xırda və nazik qızıl təbəqələrdən istifadə olunmuşdur.
|
